‘De revival van de nachttrein is meer dan nostalgie’

‘Vandaag een trein boeken naar een ander land is soms hogere wiskunde terwijl je met een paar kliks een vliegtuig naar de andere kant van de wereld hebt geboekt’, schrijft Kim Buyst van Groen, die een pleit voor meer nachttreinen.

Vandaag stap ik op de eerste nachttrein van Brussel naar Wenen. Voor het eerst in 17 jaar rijdt er opnieuw een nachttrein. Een brok nostalgie. De eerste keer was ik 18 jaar en spoorde ik met vriendinnen van Brussel naar Marseille. Het begin van een heus avontuur door Frankrijk, Corsica en Italië. Eind jaren ’90 nam ik de laatste keer een nachttrein, deze keer naar Venetië. Het was de periode waarin nachttreinen in Europa begonnen te verdwijnen. NMBS stopte met alle nachttreinen in 2003.

Sinds de stopzetting zijn de tijden veranderd. Het afgelopen decennium was wereldwijd het warmste sinds begin van de metingen. Tijdens hetzelfde decennium werd de nachttrein in Europa, de meest klimaatvriendelijk optie, overal afgebouwd. De luchtvaartsector nam ondertussen een hoge vlucht. Mede mogelijk gemaakt door allerlei fiscale voordelen: geen belasting op kerosine, miljoenensubsidies voor verlieslatende (regionale) luchthavens, gratis uitstootrechten. De samenloop van maatregelen zorgde voor oneerlijke concurrentie. De meest vervuilende transportvorm werd zo de meest gesubsidieerde.

Zelfs voor afstanden waar de trein logischer is, wordt vandaag vaak het vliegtuig genomen. Elk jaar zijn er meer dan 8500 vluchten en tot 1 miljoen passagiers vanuit Brussel naar Londen, Parijs en Amsterdam. Steden die onder de 500 km liggen van Brussel. Goed voor een totaal uitstoot van bijna 60 ton CO2 die makkelijk vermijdbaar is. Stap over van het vliegtuig naar de trein en je stoot tot vijf keer minder uit CO2 uit.

En het tijdsargument is hier van geen tel. Van Brussel naar Parijs doe je er 1u22 over met de trein (1u met vliegtuig). Naar Amsterdam 1u52 (55 min met vliegtuig) en naar Londen 2u13 (1u met vliegtuig). Maar dat is zonder de inchecktijd gerekend, toch al snel 2u op voorhand in de luchthaven, en met de trein kom je toe in hart van de stad. Maar toch worden vluchten nog altijd bevoordeeld ten opzichte van treinen. Vandaag is er nog altijd oneerlijker concurrentie tussen het vliegtuig en trein en dat zie je aan de ticketprijzen. Vliegen is spotgoedkoop en treinen vaak te duur. Laten we dat omgooien.

En dat kan. Zorg voor goedkopere tickets door het verlagen van de rijpadvergoedingen voor internationale treinen. België is in Europa een van de duurste landen om het spoornetwerk te gebruiken. In 2018 betaalde de NMBS voor zijn binnenlands vervoer meer dan 8 euro per treinkilometer. Voor het internationaal reizigersvervoer zelf meer dan 10 euro. België behoort daarbij – samen met Frankrijk- tot de duurste van Europa. Dit wordt uiteindelijk doorgerekend naar de consument. In 2014 inde ProRail (Nederland) voor de reizigerstreinen (NS en andere operatoren) daarentegen een gemiddelde infrastructuurvergoeding van 1,7€/treinkilometer, of ongeveer 5 keer minder.

Zorg ook dat treinreizigers evenveel rechten hebben dan als je het vliegtuig neemt. Als je met het vliegtuig reist dan ben je beter verzekerd dan als je de trein neemt. Daarom willen we passagiersrechten van treinreizigers versterken: geld terug bij vertragingen, vervangend vervoer, compensatie of een overnachting bij het missen van een overstap door vertraging: het moet allemaal beter worden afgesproken. Er is geen reden om treinreizigers minder rechten te geven dan luchtreizigers.

Vandaag een trein boeken naar een ander land is soms hogere wiskunde terwijl je met een paar kliks een vliegtuig naar de andere kant van de wereld hebt geboekt. Zorg daarom voor een geïntegreerde reisplanner en ticketsite. Elke spooraanbieder hanteert vandaag een eigen systeem, data worden onvoldoende gedeeld, prijzen zijn ondoorzichtig en alternatieven worden niet aangeboden. Dit kan veel beter. Met een Europees akkoord kunnen internationale, nationale en regionale aanbieders gedwongen worden om hun aanbod en diensten in een publiek boekingssysteem beschikbaar te stellen.

Maar het allerbelangrijkste is een uitgebouwd Europees nachttreinnetwerk zodat er echt een alternatief bestaat. België was ooit een pionier op het vlak van spoorwegen. De allereerste trein op het Europese continent reed op 5 mei 1835 tussen Brussel en Mechelen. Na de stoomtrein pionierden we later opnieuw met de elektrische trein. Onze Belgische expertise en kennis werd een wereldwijd exportproduct. Het was toen een bewuste politieke keuze van de regering om daarop in te zetten en het voortouw te nemen. Net zoals het een politieke keuze was om de nachtrein af te schaffen in 2003.

Een volgende regering kan met gericht beleid voor een revival zorgen van de nachttrein. Als het aanbod er is en de prijs concurrentieel is dan komen de treinreizigers vanzelf terug. Vanuit nostalgie, voor het klimaat en om nieuwe avonturen en herinneringen te maken.

Kim Buyst is Kamerlid voor Groen.