‘De pensioenbom wordt enorm opgeblazen omwille van politieke redenen’

‘De pensioenbom is een beheersbaar probleem. Oké, binnenkort gaat de babyboomgeneratie op pensioen, maar dat is geen onoplosbaar vraagstuk. Het wordt enorm opgeblazen omwille van politieke redenen.’ Dat zegt PVDA+-voorzitter Peter Mertens in een interview met het jongerenpersagentschap StampMedia in de aanloop naar de verkiezingen.

Het contrast kon niet groter zijn. De straat richting het partijhoofdkwartier van Partij van de Arbeid is volgebouwd met kleine gokparadijzen, terwijl de slagzin van PVDA+ ‘Eerst de mensen, niet de winst’ luidt. En voor Peter Mertens, partijvoorzitter, zijn de jongeren een zeer belangrijk deel van de mensen. “Als jongeren iets willen veranderen, moeten ze zelf met hun vuist op tafel kloppen. Wij zullen hen steunen waar mogelijk.”

Vlaanderen telde in oktober van vorig jaar 52.600 werkloze jongeren. In heel België waren er dat 126.000. Wat gaat PVDA+ daaraan doen?

Peter Mertens: “Om de jeugdwerkloosheid aan te pakken, moeten we de volledige arbeidsmarkt aanpakken. Voor ons zijn drie aspecten van essentieel belang. Ten eerste moeten er nieuwe stabiele jobs komen, voor jong en oud. Daarvoor wijzen we voornamelijk richting overheid. Terwijl die steevast openbare jobs afbouwt, eist ze een dringende aanpak van de werkloosheid. Dat is dweilen met de kraan open. Daarom pleiten wij net voor meer jobs in de publieke sector, liefst met vaste contracten. Momenteel leven we in een samenleving waar die plaats moeten ruimen voor interim-contracten.

Ten tweede moeten we multinationals verbieden om tot massaontslagen over te gaan. En ten derde moeten oudere werknemers het recht op brugpensioen kunnen behouden. Zo komt er plaats vrij voor jonge werkkrachten.”

“Specifiek voor jongeren willen we ook absoluut meer en betere begeleiding op de werkvloer, al dan niet in stage-verband. Nu zie je vooral jonge stagiairs die, zonder begeleiding, als gratis werkkracht ingezet worden. Zo is het onmogelijk om het vak in de vingers te krijgen. Iemand die gaat lassen in een groot metaalbedrijf, moet drie à zes maanden in leerproces bij een oudere werknemer. Nu zie je het omgekeerde. Die stagiair werkt drie dagen met ancien Roger en nadien moet hij zijn plan trekken.”

Minister van Werk Monica De Conink (SP.A) wil een loonlastenverlaging voor jonge werkkrachten. Zo wordt het interessanter voor bedrijven om jongeren aan te werven aan een goedkoper ’tarief’. Een goed idee?

Peter Mertens: “Jongeren in de solden zetten en ondertussen de oudere werknemers ook nog eens langer aan het werk houden? Dat is de strategie van ‘we droppen zo veel mogelijk mensen op de arbeidsmarkt’. Zo komt de arbeidsmarkt ontzettend hard onder druk te staan. PVDA+ wil die druk er net af halen en ervoor zorgen dat mensen op brugpensioen kunnen gaan.”

Maar door de loonkosten van jonge werknemers gedurende drie jaar te verlagen, is de kans wel groter dat ze aan een job geraken. Daar kunt u toch niet tegen zijn?

Peter Mertens: “Jongeren zullen daardoor vooral interim-jobs in plaats van volwaardige jobs aangeboden krijgen. Daar kan ik niet akkoord mee gaan. Zo gaan we naar een systeem van tien-uren-jobs aan tien euro per uur.”

Als reactie op de beginselverklaring van SP.A zei u het volgende: “Ik begrijp niet dat SP.A mensen langer aan het werk wil houden, terwijl het probleem van de jeugdwerkloosheid zo groot is.”

Peter Mertens: “Uit alle Europese onderzoeken blijkt dat er massawerkloosheid onder jongeren is, maar Europa zelf doet er niets aan. Ik word daar enorm kwaad van. We moeten nu ingrijpen. Dat doe je niet door de schuld bij de jongeren te leggen. En ook niet door oudere werknemers langer te laten werken. Dat is simpelweg het ABC van onze economie. Als je oudere werkkrachten langer aan het werk houdt, is er geen plaats voor de jongeren. Maar er is momenteel een jacht op werklozen, in plaats van op de werkloosheid. Daarmee los je niets op.”

(fel) “De pensioenbom is een beheersbaar probleem. Oké, binnenkort gaat de babyboomgeneratie op pensioen, maar dat is geen onoplosbaar vraagstuk. Het wordt enorm opgeblazen omwille van politieke redenen. Je kan de pensioenen inderdaad betaalbaar houden door het aantal werkenden zo groot mogelijk te maken zodat die kunnen bijdragen tot de sociale zekerheid.

Je kunt ook voor alternatieve financiering kiezen. Dan kijken wij richting notionele interestaftrek. Als je deze fiscale gunstmaatregel afschaft, is de hele pensioenproblematiek opgelost. Dat is vijf miljard euro extra per jaar voor de overheid om te investeren in sociale zekerheid. Dat is wel een politieke keuze. Mij kan alleszins niet verweten worden dat ik achter het gat van de multinationals aanloop.”

Maar we hebben die grote bedrijven toch nodig om jobs te creëren?

Peter Mertens: “Natuurlijk kunnen we niet zonder de grote privébedrijven, daar bestaat geen discussie over. Maar wat we wel ter discussie moeten stellen, is het grote winstbejag van de multinationals. Er zijn er die dit jaar een nieuw winstrecord behaald hebben. Voor hen is het allesbehalve economische crisis. Dat moet stoppen. Natuurlijk dreigen zij met massaontslagen en sluitingen wanneer het bijvoorbeeld gaat over de afschaffing van fiscale gunstmaatregelen. Maar die chantage heeft altijd al bestaan. Denk maar aan de discussie over het behoud van kinderarbeid in de 19^de eeuw. Uiteindelijk had de politiek voldoende moed om deze wantoestanden af te schaffen.”

“Nu wordt alles naar de privésector doorgeschoven, ook de publieke dienstverlening. Daar loopt het mis. Publieke dienstverlening is er om overal dezelfde diensten aan te bieden tegen dezelfde prijs. Publieke dienstverlening dient niet om zo veel mogelijk winst te maken.”

Het vraagt dus vijf minuten politieke moed?

Peter Mertens: “Ja, maar vooral een enorm grote massabeweging die onze sociale waarden opnieuw opeist. Ik wil niet samen met Monica De Coninck en de hele fanfare richting de afgrond stappen.”

Klopt het dat u de bedrijven verwijt dat ze met de opbrengst van de loonlastenverlaging enkel hun eigen winst willen maximaliseren?

Peter Mertens: “Absoluut! Een bedrijf wil zo veel mogelijk winst maken. Zo zit het kapitalisme nu eenmaal in mekaar. Daarom eisen de multinationals een loonlastenverlaging en streven ze naar een productiviteitstoename. Die ceo’s zijn geen slechte schurken of poenscheppers, het kapitalisme is een misdadig systeem.”

Wat u nu zegt, vergt een ongelofelijke tegenbeweging.

Peter Mertens: “Ongetwijfeld. Maar ik blijf er steevast in geloven. We hebben 150 jaar gestreden voor onze sociale rechten en vrijheden, ik wil niet dat deze vooruitgang nu wordt opgeofferd. Afbraak gaat immers veel sneller dan de opbouw. En wij zijn volop bezig met de afbraak.”

Willen we wel zo’n linkse massabeweging? Vlaanderen stemt overwegend rechts.

Peter Mertens: “Het grote probleem is dat we ons huidig sociaal stelsel als evident beschouwen. Iets waar we generaties lang voor gevochten hebben, is plots doodnormaal. Dat is een beetje gevaarlijk, omdat er nog te veel mensen in armoede leven. Daarom zal er pas een immense massabeweging komen als nog meer mensen de armoede voelen. Dat zie je momenteel in Spanje. Dat land wordt ongelofelijk hard door werkloosheid getroffen, waardoor jongeren straten en pleinen bezet hebben.”

Dus eigenlijk moet het nog slechter gaan?

Peter Mertens: “Laten we hopen van niet, maar ik ben niet te naïef om te negeren dat het economisch nog slechter zal worden. Men is de crisis aan het afwentelen op de gewone, al dan niet werkende mensen door hen langer te laten werken of door de wachtuitkering van jongeren te verlaten. Daarom is het nodig dat de linkse, democratische stem zo sterk mogelijk staat. Helaas zijn op dit moment heel wat mensen vatbaar voor simplistische, radicale oplossingen.”

Een ander fenomeen waar de regeringspartijen en oppositiepartij N-VA, voor staan, zijn de GAS-boetes. Uw partij is daar fervent tegenstander van.

Peter Mertens: “Ze hebben me verweten een kruistocht tegen de GAS-boetes te voeren. Dat is het mooiste compliment dat ze mij konden geven. Ik ben ook effectief van plan om die kruistocht te voeren. Dit GAS-systeem dreigt het hele rechtssysteem onderuit te halen. We moeten een einde maken aan de absolute willekeur.”

Er is wel nog een fase tussen de vaststelling en de beboeting, namelijk de sanctionering. De vaststelling leidt dus niet automatisch tot een boete.

Peter Mertens: “Nee, maar we zitten wel in het straatje van stigmatisering. Er worden bepaalde zaken op een belachelijke manier gesanctioneerd.”

Ziet u heil in het afbouwen van GAS-boetes tot de essentie van 1999?

Peter Mertens: “Totaal niet. Er zijn andere juridische maatregelen om overlast aan te pakken. Sluikstorten en wildplassen zijn een pest, maar dergelijke overlast moet niet via ambtenaren beboet worden. De reden waarom het GAS-systeem is ingevoerd, is de overbelasting van het juridisch apparaat. Los dat eerst op in plaats van dubieuze maatregelen te nemen. Maar mocht op dit moment een wetsvoorstel op tafel liggen om het GAS-systeem tot zijn essentie te herleiden, dan zou ik akkoord gaan.”

Een vaak gebruikt argument is dat elk lokaal bestuur nu een sanctioneringsbeleid op maat van hun gemeente kan maken. De overlast is voor elke gemeente toch anders?

Peter Mertens: “Er is geen sanctioneringsbeleid op maat van de gemeentelijke overlast, maar op maat van de heersende ideologie. De huidige Antwerpse coalitie beschouwt overlast helemaal anders dan de vorige coalitie. Er is dus ideologische willekeur. We creëren problemen om ze vervolgens op absurde wijze op te lossen.”

Is er geen haatliefde-verhouding tussen PVDA+ en de GAS-boetes? In een dubbelinterview in ‘Knack’ zei u ooit: “Hoe meer onzinnige GAS-boetes, hoe meer leden voor PVDA+.”

Peter Mertens: Juist. Maar zo werkt het niet altijd, en gelukkig maar. Ik streef naar een samenleving waarin PVDA+ overbodig is, waar ons bestaansrecht verdwijnt. Een samenleving waarin de mens centraal staat.”

Hoe wil uw partij de overlast aanpakken?

Peter Mertens: “We moeten eerst samen beslissen wat we als overlast beschouwen. Bijvoorbeeld, wat is sluikstorten? Volgens de Antwerpse coalitie betekent dat een half opgegeten broodje in de vuilnisbak gooien. Dat wist ik niet. En verwittig de burgers vooraleer ze beboet worden. Als een voorbijganger in iemands brievenbus plast, dan moet die uiteraard beboet worden. Met een gewone boete als het kan, met een GAS-boete als het moet. Het grote probleem op dit moment is dat de reikwijdte waarin GAS-boetes opgelegd worden telkens groter en absurder wordt. Als je ze gaat gebruiken om vrijemeningsuiting te bestrijden, dan zitten we met een probleem. Een betoging mag je niet beboeten, ook al sta je niet achter het initiatief.”

Peter Mertens:Vele jongeren zijn eveneens, maar tevergeefs, op straat gekomen om tegen de GAS-boetes te betogen. Wordt er te weinig naar de jeugd geluisterd?

Peter Mertens: “Absoluut! Maar de politiek luistert te weinig in het algemeen. In het geval van het protest tegen de leeftijdsverlaging van GAS-boetes waren meer dan 200 organisaties vertegenwoordigd. Dat werd compleet genegeerd. Ook op andere domeinen wordt er niet naar de jongeren omgekeken. Een deel van de politiek is compleet van de maatschappij verwijderd.”

Welke plaats moeten jongeren dan krijgen in het politieke debat?

Peter Mertens: “Ik denk niet dat er extra organen gecreëerd moeten worden waarin jongeren hun ei kwijt kunnen. Het is niet omdat een orgaan bestaat dat er ook effectief naar geluisterd wordt. Als er een advies aan de jeugdraad gevraagd wordt, kunnen de politici dat advies volledig naast zich neerleggen. Dat is het grote mentaliteitsprobleem. Als jongeren iets willen veranderen, moeten ze zelf met hun vuist op tafel kloppen.”

Dat hebben ze gedaan met de GAS-boetes, maar dat heeft niet geholpen.

Peter Mertens: “We zijn ook nog maar net begonnen. Deze strijd zal enkele jaren duren. De jongeren mogen nu niet opgeven.”

Valerie van Nuffel en Gunther Malin / StampMedia