‘De particratie heeft geen plaats in ethische discussies’

‘Ook in ethische discussies wordt aan politici nog te vaak het partijstandpunt opgelegd’, vindt Jean-Jacques De Gucht (Open VLD). Dat is volgens hem ongepast in discussies over de meest persoonlijke levenskeuzes op de meest belangrijke momenten in een mensenleven.

“We gaan het debat niet heropenen. De andere partijen kennen ons standpunt daarover.” Met die zinsnede trachtte een voorzitter het openen van het debat over een aanpassing van onze abortuswet, in de kiem te smoren. Met die uitspraak demonstreert hij vooral het probleem van de manier waarop sommige partijen met ethische thema’s omgaan. Al te vaak laten sommige partijen de particratie ook in deze maatschappelijke vraagstukken gelden. Vraagstukken die handelen over de meest gevoelige maatschappelijk onderwerpen; over ieders individuele levenskeuzes. Dat kan nooit de bedoeling zijn.

In ons land regeert de particratie. Dat is geen geheim. Evenmin hoeft dit een struikelblok te zijn voor het functioneren van onze democratie. Maatschappelijke onderwerpen worden binnen een partij bediscussieerd. Voor- en tegenstanders halen de nodige argumenten aan en op het einde van de dag worden de rangen gesloten rond één partijstandpunt. Hetzelfde gebeurt op een toetredingscongres. Er wordt gedebatteerd over de pro’s en contra’s van een regeerakkoord en bij een positieve stemming wordt loyaliteit getoond aan het regeerakkoord én de coalitiepartners. Het is immers wenselijk om, eens een nieuwe coalitie de wetstraat bemant, eendrachtig het afgesproken regeerakkoord uit te voeren. De particratie helpt dan om eenstemmig te spreken. Al gaapt er uiteraard altijd een kloof tussen theorie en praktijk.

Het probleem bij sommige partijen is dat zij deze logica extrapoleren naar de ethische thema’s. Ook dan wordt loyaliteit aan de coalitiepartner geëist. Ook dan heerst de demagogie van één enkele letter. En ook dan hoort iedereen binnen de eigen partij het rigide partijstandpunt te vertolken. Indien het zover zou komen ook bij handopsteking in het halfrond. Noch coalitieloyaliteit, noch een rigide partijstandpunt hoort echter thuis in het ethische debat. Het zijn de meest gevoelige onderwerpen in onze samenleving. Ze gaan over de meest persoonlijke levenskeuzes op de belangrijkste en moeilijkste momenten in een mensenleven.

Het ethische spilthema vandaag is de vraag of er nood is aan een re-evaluatie van de abortuswet. Op de site van een Belgisch abortuscentrum, dat meisjes en vrouwen wil informeren, staat het volgende te lezen: “Als je langer dan 14 weken zwanger bent … dan kan een abortus niet in België, maar wel in o.a. Nederland en Groot-Brittannië. Indien je je in een dergelijke situatie bevindt, kan je bij ons terecht voor een … doorverwijzing naar het buitenland.” Door de beperking van de zwangerschapsafbreking tot twaalf weken exporteren wij met andere woorden een maatschappelijk probleem naar het buitenland. Een debat over hoe wij meisjes en vrouwen in ons land beter kunnen helpen bij deze uiterst moeilijke keuze, is daarom wel degelijk van belang.

Zo lijkt mij alvast. Dit is namelijk mijn standpunt. Geen partijstandpunt. Hoewel ik ervan overtuigd ben dat vele van mijn partijgenoten dit standpunt delen, is het best mogelijk dat er ook een Open Vld’er te bespeuren zal zijn die “weinig enthousiasme” -om het met de woorden van dezelfde voorzitter te zeggen- vertoont om het debat op te starten. Evenzeer ben ik ervan overtuigd dat bij andere partijen dezelfde meningsverschillen heersen. Dat was 25 jaar geleden bij de stemming over onze huidige abortuswet al. Zo liet oud minister Miet Smet optekenen het te betreuren in 1990 het partijstandpunt gevolgd te hebben door tegen de abortuswet te stemmen.

Het debat over de ethische thema’s valt altijd te herleiden tot een vraagstuk over vrijheid. Hoeveel vrijheid willen we elk individu bieden om zelf de belangrijkste keuzes in zijn of haar leven te kunnen nemen. Hoeveel vrijheid willen we elk meisje of vrouw bieden om zelf te beslissen over het welzijn van haar hart, hoofd en lichaam. Wanneer de particratie gebruikt wordt om het debat over dit gevoelig maatschappelijk onderwerp onder de mat te vegen, verwordt ze tot een dictatuur. De ethische thema’s zijn vraagstukken over de individuele keuzevrijheid van de burger en horen door elke parlementariër individueel beantwoord te worden. Naar eer en geweten. Daar is er meer dan waar dan ook geen plaats voor de demagogie van de partijvlag. Dat is het standpunt van mijn partij in ethische thema’s. En mijn persoonlijk standpunt. Maar dat zal niet het partijstandpunt van elke partij zijn.