‘De pandemie heeft de notie van een zelfstandig Schotland in een hogere versnelling gezet’

‘De Schotse onafhankelijkheidsbeweging heeft veel aan covid te danken’, schrijft Lia Van Bekhoven vanuit Londen. Ze staat stil bij hoe de pandemie het Verenigd Koninkrijk kan opbreken.

En uitademen. Tenminste in Engeland. OK, het aantal covid-besmettingen is in ruim een week verdubbeld, maar aan de nieuwe, van hogerhand opgelegde beperkingen zou je de ernst van de situatie niet afzien. Kroegen dicht om 22u00? Nog niet zo lang geleden was het illegaal om na 23u00 open te zijn, dus met dat uur tijdverschil is te leven. Restaurants sluiten om 22u00? Geen Brit die na 21.00 uit eten gaat.

Het zal niet bij de nieuwe beperkingen blijven. De huidige maatregelen zullen achterhaald zijn voordat je corona kunt zeggen. Om te weten welke stappen de zigzaggende premier Johnson binnenkort zal zetten, kijken de Engelsen naar Schotland. De noordelijke regio trapt bij de bestrijding van de pandemie veel harder op de rem. Als de recente geschiedenis iets oplevert dan is het dat waar Edinburgh leidt, Londen volgt.

Niet dat de epidemie in Schotland onder controle is. In de eerste zes maanden van het jaar lag, van alle Europese landen, alleen de oversterfte in Spanje en Engeland hoger. Maar de perceptie van de Schotten is dat hun regering competent en voortvarend is. Tussen de 70 en 75% vindt dat hun eerste minister en leider van de Schotse Nationalisten het fantastisch doet. Tegenover Boris Johnsons chaotische en marktgedreven stijl, steekt Nicola Sturgeon af als open en volwassen. Waar de eerste veelvuldig schittert door afwezigheid, houdt de Schotse regeringsleider dagelijks persconferenties. Toen eerder deze maand gesuggereerd werd dat de BBC de vraag-en-antwoord sessies niet meer moest uitzenden omdat het teveel leek op een ‘uitzending voor de politieke partij van de SNP-nationalisten’ kwam er zoveel protest dat de omroep de beslissing terugdraaide.

De Schotse onafhankelijkheidsbeweging heeft veel aan covid te danken. De pandemie zette de notie van een zelfstandig Schotland in een hogere versnelling. Eerder al had Brexit de relatie tussen Londen en Edinburgh uit elkaar getrokken (tweederde van Schotten stemde tegen uittreden uit de EU). Sinds de coronacrisis zitten beide partijen te ruziën bij de relatietherapeut.

Recente peilingen suggereren dat 55% van Schotten voorstander is van een zelfstandig Schotland. Het is geen onstuimige meerderheid, maar het is voor het eerst dat de uittreders over een langere periode domineren.

Tweederde van Schotten onder de 35 is voor verzelfstandiging. Belangrijker nog is dat een nieuwe demografie van gedachten is veranderd. Voor de meeste Schotten was een stem voor afsplitsing van Groot Brittannië een risico teveel. Maar de definitie van risico is veranderd. Met Johnson aan het roer, of beter niet aan het roer, lijkt onafhankelijkheid niet meer zo gevaarlijk. Minder gevaarlijk zelfs dan handhaving van de huidige status.

In het voorjaar zijn er verkiezingen voor het Schotse parlement. Ze zullen naar verwachting een ruime zege opleveren voor de nationalisten die vervolgens van Londen een nieuw referendum zullen eisen over afsplitsing. Johnson zal dat verzoek naast zich neerleggen. De kans dat een volksstemming Groot-Brittannië opbreekt is te groot. Maar weigering is geen langetermijnstrategie. Hoe langer Johnson weigert des te meer zal hij gezien worden als arrogant en dwarsliggerig. Het zal de hang naar afscheiding enkel versterken.

Toch is een zelfstandig Schotland geen uitgemaakte zaak. De SNP, die dertien jaar in het zadel zit in Edinburgh, toont slijtageplekken. Bovendien broeit een ruzie die de partij huizenhoog kan opblazen. En dan is er de geldkwestie. Een zelfstandig Schotland is economisch nauwelijks levensvatbaar. De opbrengst van olie uit de Noordzee is gekelderd, terwijl de staatsuitgaven hoog blijven. Schotland had vorig jaar een begrotingstekort van 7 % van het BNP (het tekort van het VK bedroeg 1.1%). Covid mag dan veel veranderd hebben, het heeft de Schotse economie niet rooskleuriger gemaakt.

En stel dat er een referendum gehouden wordt, dan heeft Brexit de voorwaarden van afsplitsing danig veranderd. Mocht een zelfstandig Schotland ijveren voor toetreding tot de EU dan komen heikele vragen bovendrijven over de grens met Engeland (Schotlands grootste handelspartner) en de munteenheid; handhaven de Schotten het pond sterling, gaan ze over op de Schotse munt, de euro?

Het is aan Boris Johnson het tij te keren. Geen enkele Britse regeringsleider wil het uiteen vallen van het VK op zijn geweten hebben. Johnson mag dan onverschillig staan tegenover Schotland, hij wil niet de premier zijn die Brexit won, maar het noorden verloor. Vooropgesteld natuurlijk dat er nog banden zijn om aan te halen.