De overheid duwt zelf starters uit de markt

De overheid organiseert zelf, al dan niet bedoeld, een vorm van oneerlijke concurrentie waarmee het starters uit de markt prijst. Door de overheid gesubsidieerde vzw’s beconcurreren immers actief ondernemingen bij het binnenhalen van … overheidsopdrachten.

We hebben het de voorbije verkiezingscampagne vaak gehoord. De overheid moet ondernemers meer zuurstof geven. Innovatie moet gestimuleerd worden. Jonge starters moeten alle kansen krijgen. Toch organiseert de overheid zelf, al dan niet bedoeld, een vorm van oneerlijke concurrentie waarmee het starters uit de markt prijst. Door de overheid gesubsidieerde vzw’s beconcurreren immers actief ondernemingen bij het binnenhalen van … overheidsopdrachten.

Dat geldt ook voor opdrachten die al deel uitmaken van de globale doelstelling van een vzw en waarvoor ze dus van een van de overheden vaak al subsidies ontvangt. Vooral jonge starters krijgen het daardoor nog moeilijker om overheidsopdrachten binnen te halen. Ze zijn immers kwetsbaar op twee flanken.

Naast de concurrentie met de gesubsidieerde vzw’s, moeten ze het immers ook al opnemen tegen gevestigde waarden op de privé-markt met een stevig curriculum en een sterke financiële basis, niet zelden twee basisvoorwaarden om überhaupt aan de formele vereisten voor een kandidatuur van een overheidsopdracht te voldoen.

Sociale cohesie

België telt meer dan honderdduizend verenigingen zonder winstoogmerk (vzw’s), waarvan een groot aantal in Vlaanderen. Heel wat van deze vzw’s ontvangen voor het realiseren van hun doelstelling subsidies van de overheid in de vorm van werkingsmiddelen, loonsubsidies, enz. Dat kan structureel en/of via projectoproepen.

De meeste van deze vzw’s leveren, mede dankzij de tussenkomt van de overheid, op het terrein uitstekend werk. Ze zijn een verlengstuk van of een alternatief voor het beleid op het vlak van vrijetijdsbeleving (jeugd, cultuur, sport), onderwijs, welzijn, armoedebestrijding en nog heel wat andere domeinen die lokaal, bovenlokaal of regionaal uitvoering krijgen. De meeste kleinere vzw’s steunen op vrijwillig engagement en versterken de sociale cohesie in hun gemeenschap. De subsidies die ze krijgen worden meestal goed besteed. Geen kwaad woord hierover. Ik heb vele jaren zelf onbezoldigd mijn hart en ziel gestoken in het beheer van meerdere vzw’s.

Twee maal prijs

Problematisch wordt het natuurlijk wél als een overheid grote vzw’s (zoals koepelorganisaties van de grootorde van KMO’s) die al veel overheidssubsidies ontvangen, aanmoedigt om zelf te kandideren voor allerlei ‘overheidsopdrachten’. Een concreet voorbeeld:

1. vzw X, met een werkingsgebied over heel Vlaanderen, ontvangt van de Vlaamse Overheid enkele honderdduizenden euro per jaar om haar beleid mee uit te voeren. Het werft daarmee een aantal personeelsleden aan en gaat aan de slag met haar werkingsmiddelen. Het staat vzw X daarnaast ook vrij om ook nog via allerlei projectoproepen vanuit overheidsadministraties – vaak exclusief toegankelijk voor vzw’s – extra middelen te bekomen. En daar bovenop mag het dus ook commerciële activiteiten ontwikkelen, als buffer tegen een te grote afhankelijkheid van de subsidiërende overheid.
2. Een provinciale overheid schrijft een overheidsopdracht uit en richt zich daarbij niet alleen op private ondernemingen op de markt, maar ook uitdrukkelijk op door de Vlaamse overheid gesubsidieerde vzw’s. vzw X werpt haar mankracht en werkingsmiddelen in de strijd en wint de provinciale overheidsopdracht. Een opdracht waarvoor ze eigenlijk al door de Vlaamse overheid wordt gesubsidieerd. Twee maal prijs. De andere kandidaten bijten in het zand.

Broodheer en rechter

Iedereen is zijn stuk van de taart gegund. En nogmaals, vzw’s leveren vaak kwaliteitsvolle output en ze hebben het recht de commerciële activiteiten te ontplooien die de overheid/wetgever hen toestaat. Ik werk zelf graag voor en met vzw’s die de expertise (in mijn geval participatieprojecten en strategische communicatie) binnenhalen die ze zelf niet bezitten. Commerciële ondernemingen en vzw’s kunnen elkaar aanvullen en versterken door met elkaar in zee te gaan.

Maar er is natuurlijk iets grondig mis als de overheid bij haar eigen opdrachten de gesubsidieerde vzw’s tegen privé-initiatieven uitspeelt. Ze is dan immers broodheer en rechter tegelijk. De wetgeving op de overheidsopdrachten werd de voorbije jaren te weinig aangepast aan het inzicht dat controle en objectiviteit noodzakelijk zijn, maar dat ook vertrouwen een basisvoorwaarde is voor een geslaagd huwelijk tussen overheid en privé.

Drukdoende met in haar regelgeving de deur voor politieke belangenvermenging te sluiten (hetgeen natuurlijk een goede zaak is), kruipt door een kiertje de schijn van zelfbediening via afgeleide vzw’s. Misschien moeten de regeringsonderhandelaars al beginnen met dit achterpoortje – door de overheid zwaar gesubsidieerde vzw’s laten meedingen bij overheidsopdrachten – zo snel mogelijk te sluiten. Het zou vooral jonge starters en kleine ondernemingen wat extra ademruimte geven.