‘Een helend gesprek, dat recht naar het hart ging.’ Dat had Jan Jacob, de vader van de in 2010 door het Bijzonder Bijstandsteam in een politiecel vermoorde Jonathan Jacob, met Antwerps burgemeester Bart De Wever.
Begin juli waren Jan Jacob en zijn vrouw op de terugweg van een reis naar de Mont Ventoux, een reis in het teken van hun zoon Jonathan Jacob, toen ze telefoon kregen van de regionale televisiezender ATV. De agenten van het het Bijzonder Bijstandsteam (BBT) van de Antwerpse politie die in februari veroordeeld waren voor de onopzettelijke doding van Jonathan op 6 januari 2010, zo kregen ze te horen, zouden geen tuchtstraf krijgen. Wilden ze daarop reageren?
‘Er is geen twijfel dat de dood van Jonathan Jacob veroorzaakt werd door het geheel aan handelingen van het BBT’, had het Antwerpse hof van beroep geoordeeld. Die handelingen maakten deel uit van de zogenoemde ‘gestoorde procedure’ en verliepen, die dag in Mortsel, als volgt. De agenten gooiden eerst een lichtgranaat in de cel waarin de door amfetamines psychotisch geworden Jonathan Jacob zat, stormden daarna met zes man binnen, en wierpen zich met schild en duwvork op hem. Daarop werd hij geslagen en hardhandig vastgehouden. De agenten wilden hem een kalmeringsinjectie laten toedienen. Dat lukte, maar te laat: toen de door het parket opgevorderde dokter hem inspoot, was Jonathan Jacob al overleden aan de gevolgen van inwendige bloedingen.
De burgemeester vroeg ook begrip voor de agenten: hun carrière is gebroken
Bij het telefoontje van ATV voelden Jan Jacob en zijn vrouw een ijsblok in hun maag vallen. Opnieuw moesten ze via de pers vernemen wat er bewoog in het dossier van hun zoon. ‘Wat we te horen kregen, vonden we bovendien een verkeerd signaal’, zegt Jacob. ‘Justitie had die agenten veroordeeld, en vervolgens gebeurt daar niets mee? Toen ik thuiskwam, heb ik een kwade e-mail en brief naar burgemeester Bart De Wever (N-VA) gestuurd. Ik schreef dat ik de nieuwe beslissing niet begreep. Dat ik teleurgesteld was, omdat we niet het minste medeleven van de politie of de politiek hadden gekregen.’
Jan Jacob verwachtte niet dat hij antwoord zou krijgen. Eerder had Bart De Wever zich laten ontvallen de klacht tegen de BBT ‘minnetjes’ te vinden. ‘En mijn e-mail was nogal aanvallend’, geeft Jacob toe. Toch schreef de Antwerpse burgemeester terug: hij nodigde Jonathans ouders uit voor een gesprek. Dat vond afgelopen vrijdag plaats.
‘Onze voorwaarde voor een gesprek was dat Bart De Wever zich eerst zou verontschuldigen voor zijn “minnetjes”-uitspraak. Die was bij ons als een bom ingeslagen. Onze zoon is zo gewelddadig aangepakt dat hij is overleden. Moesten wij dat zo laten? Geen wederzijds begrip zonder excuses. Maar De Wever heeft meteen gezegd dat dat een blunder was geweest, waarvoor hij zich verontschuldigde.’
Wat daarop volgde, was een ‘helend gesprek dat recht naar het hart ging’.
Zelfs niet ontslagen
Jan Jacob: ‘Bart De Wever heeft veel medeleven en begrip getoond. Hij zei dat er meteen een tuchtsanctie had moeten komen, en dat ze de betrokken agenten meteen op non-actief hadden moeten zetten. En hij erkende dat politie noch justitie haar verantwoordelijkheid had genomen. Dat medeleven en die erkenning hebben zo veel voor ons betekend …’
Bovendien, en dat is cruciaal voor Jonathans ouders, is de dood van hun zoon niet voor niets geweest: de manier waarop een tuchtprocedure wordt uitgesproken, wordt hervormd. Minister van Veiligheid en Binnenlandse Zaken Jan Jambon (N-VA) is de mankementen uit die procedure aan het halen, zei Bart De Wever. De familie Jacob kreeg van burgemeester De Wever ook uitleg bij zijn twijfels of de Raad van State nog een tuchtprocedure zal toelaten. ‘Enerzijds zijn die agenten ondertussen weg uit Antwerpen. Anderzijds zijn er rond die sancties al te veel procedurefouten gemaakt. Bovendien is de redelijke termijn ondertussen verstreken.’
Het gesprek was niet altijd even gemakkelijk, benadrukt Jan Jacob. ‘De burgemeester vroeg ook begrip voor die agenten. Hun straf is al niet min: hun carrière is gebroken, ze kunnen geen promotie meer maken. Dat begrijp ik. Ik begrijp zelfs dat die mensen wellicht ook lijden onder wat er is gebeurd. Maar onze zoon is wel dood. Dat kan niet zonder gevolgen blijven. Wij hebben het nooit gevraagd, maar ze zijn zelfs niet ontslagen. Je kunt je afvragen: wat moet een vastbenoemde agent doen om ontslagen te worden? Ze zijn veroordeeld voor onvrijwillige doodslag, terwijl ze vrijwillig slagen hebben toegediend.’
‘De lange lijdensweg die op de feiten is gevolgd, hebben wij nooit gewild’, zegt Jacob. ‘Het is de politie die de zaak heeft doen aanslepen, door een klacht tegen mij in te dienen wegens schending van het dossiergeheim, omdat ik de beelden uit Jonathans cel aan het VRT-programma Panorama had gelekt. Nadat de rechter me buiten vervolging had gesteld, zijn ze zelfs nog in beroep gegaan. Is er nu echt iemand die kan denken dat je zomaar de beelden van de dood van je kind vrijgeeft? Mijn jongste dochter heeft haar broer nooit willen zien na zijn dood, ze wilde alleen de mooie herinneringen bewaren. Toen ze niet kon ontkomen aan de beelden in de media, is ze onderuitgegaan. Voor mij is dit mijn veroordeling: elke avond moet ik met die beelden gaan slapen.’
De agenten van het BBT hebben zich weinig medelevend gedragen. ‘Toen ze veroordeeld werden, reageerden ze dat ze “vandaag hetzelfde zouden doen”. Er was een dode gevallen, en zij zouden gewoon hetzelfde doen! Dat te moeten aanhoren, was erg zwaar.’ Ook daar is het gesprek met de burgemeester over gegaan, en ook op dat vlak heeft De Wever de hand uitgestoken. ‘Ik heb hem gevraagd of hij als hoofd van de politie die procedure niet kon stilleggen. Blijkbaar niet, ook al betreurde hij dat. Net zoals de reactie bij hun veroordeling: die vond hij ongepast. Ook daarvoor zijn we hem dankbaar.’
Doofpotoperatie
Het mea culpa van Bart De Wever is het eerste signaal uit de politiek – en breder, want De Wever is ook hoofd van de Antwerpse politie – aan de nabestaanden van Jonathan Jacob. Justitie is eerder in beweging gekomen, ook al had ze een mediastorm nodig. ‘Pas na de Panorama-uitzending hadden we het gevoel: we zitten niet meer in een doofpotoperatie. Het Openbaar Ministerie begon onze aanklacht serieus te nemen. Ook de Hoge Raad voor de Justitie heeft menselijkheid getoond. Wij hadden aangekaart dat magistraten in dit land superieur worden beschermd. Dat is uniek in de wereld. Wel, de Raad heeft dat onderzocht en heeft mankementen vastgesteld. Ze hebben ons uitgenodigd om hun advies in primeur toe te lichten. De politiek moet die voorgestelde hervormingen nu doorvoeren.’
Het gesprek met De Wever is voor Jan Jacob en zijn vrouw, na de procedureslag en de veroordeling, ‘een grote stap in ons rouwproces, in het verwerken van ons leed’.
Dan stokt Jan Jacobs stem. ‘Ik heb mijn zoon in de steek gelaten, die avond. Ik had gewoon naar Mortsel moeten rijden en hem meenemen naar huis. Twee dagen na zijn dood gingen we naar dat politiebureau. Op het moment dat ze ons bezwoeren dat er geen geweld op Jonathan was gepleegd, kregen ze telefoon: de autopsie was afgelopen, zijn lichaam was vrijgegeven. Wij zijn er direct naartoe gereden. Toen ik hem daar toegetakeld zag liggen, heb ik gezegd: “Ik wil de waarheid weten.” Ik wilde hem niet nóg een keer in de steek laten.’
Al zeven jaar eet de familie Jacob rond 6 januari samen pizza. ‘Zijn mama maakte die zelf. Jonathan was er zot op. Ze zeggen dat verdriet slijt. Dat is niet waar. Ik ben de peter van een van mijn kleinkinderen, maar Jonathan had dat moeten zijn. Wij zwijgen niet over hem – nergens – en onze andere kinderen ook niet. Wanneer we samen zijn, praten we over hem. Het deed deugd, samen de Ventoux op rijden. We hebben afgezien. Maar dat is niets in vergelijking met wat Jonathan heeft meegemaakt, die zesde januari.’
Lees via Knack.be/Jonathan de analyse van erevrederechter Jan Nolf.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
