‘De opsplitsing van deze unitaire bastions laat zien hoe België spontaan verdampt’

Ook de moslims gaan communautair. De Moslimexecutieve krijgt een Vlaamse en een Franstalige kamer. Waalse spoorbonden staken begin januari, de Vlaamse niet. Het unitaire syndicale spoorbastion vertoont scheurtjes. Kamerleden Veerle Wouters en Hendrik Vuye (N-VA) staan stil bij de spontane verdamping van unitaire bastions.

Men hoort wel eens dat politici geobsedeerd zijn door staatshervormingen. Dit is maar schijn. In feite begeleiden zij een natuurlijk verdampingsproces van de unitaire staat België. Politici ondergaan dat proces, ze sturen het niet. In het beste geval kunnen ze het nog enigszins begeleiden. Unitaire bastions verdampen vanzelf.

Universiteiten

Ooit waren universiteiten unitaire instellingen. Het lijkt zo lang geleden. In 1966 proclameren de bischoppen nog dat Leuven unitair moet blijven. Twee jaar later zijn de bisschoppen verdeeld: Nederlandstaligen en Franstaligen zien de zaken anders. In juli 1968 gaan ze akkoord met de overheveling van de Franstalige afdeling naar Ottignies. Als het academiejaar start zijn KUL en UCL in de feiten autonome instellingen. Nog een jaar later start de VUB als autonome universiteit, los van ULB. De unitaire universiteiten verdampen, niemand heeft hen daartoe gedwongen.

De split van de unitaire partijen

Wilfried Martens wordt in 1972 voorzitter van de CVP. Hij getuigt in zijn memoires dat de unitaire CVP/PSC feitelijk gesplitst is sedert 1968, na de crisis over ‘Leuven Vlaams’. Een ‘hele infrastructuur’, schrijft hij, moet echter de unitaire illusie koesteren: een nationaal voorzitter, een nationaal secretaris, een nationale penningmeester, … Enkele weken na de verkiezing van Martens, wordt Charles-Ferdinand Nothomb voorzitter van PSC. Deze zegt het vertrouwen op in nationaal voorzitter Robert Houben, die opstapt in de zomer van 1972. De split is geconsumeerd.

De grondwetsherziening van 1970 zorgt voor een schisma bij de liberalen. Het grondwettelijk verankeren van de taalgebieden, krijgt steun van PVV, maar niet van PLP. De Franstalige Brusselse federatie verlaat zelfs het partijbestuur. Ook de liberalen blijken aangetast door het communautaire virus, noteert eerste minister Gaston Eyskens (CVP) schalks in zijn memoires. In 1972 wordt PVV een autonome partij, met Willy Declercq als voorzitter.

Leo Collard, de laatste voorzitter van BSP/PSB, treedt af in 1971. Voortaan is er een Nederlandstalige en een Franstalige co-voorzitter. Na het mislukken van het Egmontpact (1977-78) spatten BSP/PSB uit elkaar. Op 13 oktober 1978 vernemen de Vlaamse socialisten dat Franstalig co-voorzitter André Cools de Parti socialiste (PS) opricht. Hij zegt eenzijdig de unitaire partij op. De Vlaamse socialisten vernemen het nieuws via de radio.

De unitaire partijen vervliegen, niemand heeft hen daartoe gedwongen.

Exit de Nationale Orde van Advocaten

Ook de Nationale Orde van Advocaten is lange tijd een unitair bastion. Op 1 oktober 1997 breken de Vlaamse Stafhouders met de Nationale Orde. Ze zijn niet te spreken over de gebrekkige werking. Een conflict rond de verdeling van de pro-deovergoedingen zorgt voor de split.

De Nationale Orde verdampt. De wetgever kan er enkel akte van nemen. De wet van 4 juli 2001 richt de Orde van Vlaamse Balies en de Orde des Barreaux francofones et germanophone op.

De Nationale Orde van Advocaten is vervlogen, niemand heeft de advocatuur hiertoe gedwongen.

ABVV/FGTB metaal: een split in het vakbondsfront

In 2005 is vakbondsman Herwig Jorissen het gezicht van het verzet tegen het generatiepact van de regering Verhofstadt. Hij is voorzitter van de socialistische metaalvakbond. Plots blijkt dat hij als 17-jarige lid was van de Vlaamse Militanten Orde (VMO). De Franstalige afdelingen zien Jorissen niet langer zitten, zelfs niet wanneer deze het een ‘jeugdzonde’ noemt waar hij ‘veel spijt’ van heeft.

Op 21 april 2006 scheurt de unitaire socialistische metaalvakbond in drie regionale entiteiten. De figuur van Jorissen is slechts een katalysator. De pragmatische houding van de Vlaamse vakbondsleiders zint de Franstalige vleugel niet langer.

Eén van de grootste arbeiderscentrales van de socialistische vakbond valt uit elkaar. Jorissen wordt voorzitter van ABVV Metaal en is dat vandaag nog steeds. Walen en Brusselaars gaan samen in Métallurgistes Wallonie-Bruxelles (MWB-FGTB).

De unitaire socialistische metaalcentrale is gekliefd, niemand heeft haar hiertoe gedwongen.

Januari 2016: barsten bij de spoorbonden

Januari 2016: de Franstalige socialistische en christelijke spoorbonden staken, de Vlaamse niet. Rik Van Cauwelaert merkt terecht op dat de macht van de vakbonden berust op de mobilisatiekracht van de overheidsdiensten, met de NMBS als speerpunt.

Logisch dat FGTB-baas Marc Goblet niet opgezet is met de verdeeldheid van de spoorbonden. Goblet is voorstander van een harde politieke staking tegen de regering Michel. Als vanouds moet de NMBS hierbij het voortouw nemen. De Vlaamse spoorbonden kiezen voor een pragmatische aanpak. Het syndicaal spoorfront vertoont scheurtjes. Ze doen denken aan wat is gebeurd met ABVV/FGTB Metaal.

We kunnen niet aanvaarden dat Waalse spoorbonden, Vlaamse reizigers gijzelen. Dat is al te gek. Maar het gaat om meer dan de reiziger. Syndicale vrijheid, moet ook echt syndicale vrijheid zijn. Nu worden de Vlaamse spoorbonden wel eens gegijzeld door hun Waalse collega’s. Ook de syndicale vrijheid is niet langer gebaat bij een verlammende unitaire aanpak. De verdamping van dit unitaire bastion biedt nieuwe kansen aan reizigers en vakbonden.

De moslimexecutieve en het communautaire virus

Op vrijdag 22 januari ontvangt minister van Justitie Koen Geens de 17 leden van de Moslimexecutieve. In het radioprogramma De wereld vandaag kan men horen dat er drie breuklijnen door de executieve lopen. Een eerste betreft de interpretatie van de Islam (‘hardliners’ versus Europese Islam) en een tweede heeft te maken met de oorsprong of nationaliteit van de gelovigen. De derde breuklijn is communautair: Vlaamse en Franstalige gelovigen hebben een andere visie. Minister Geens stelt daarom voor om de Moslimexecutieve op te splitsen in een Franstalige en een Vlaamse kamer. Ook de moslimgemeenschap gaat communautair.

Dit voorbeeld kan tellen. Een geloofsgemeenschap is een verzameling mensen die dezelfde religie aanhangen. Dergelijke gemeenschap is vandaag niet territoriaal. En toch organiseert men de Moslimexecutieve volgens het territorialiteitsbeginsel. Nog een unitair bastion dat verdampt omdat het niet naar behoren werkt.

Meer efficiëntie en nieuwe kansen

Vaak is het zo dat er voorafgaand aan de splitsing allerhande doemscenario’s opduiken. Men voorspelt de apocalyps. Dit is altijd al zo geweest. De universiteiten splitsen, dat kan toch niet? En toch is het gebeurd. Meer nog, de universiteiten zijn nu sterker dan ooit.

En wat met het sociaal overleg? Hiervoor moet de vakbond toch unitair blijven? Dat zegt men toch steeds? Dit is toch de kern van ons sociaal model? Waals minister-president Paul Magnette (PS) verklaarde ooit: ‘La valeur centrale de la Belgique, c’est en effet son modèle sociale, la sécurité sociale et la concertation‘. Bij de spontane opdeling van ABVV/FGTB Metaal is plots andere taal te horen. Nu verklaren de vakbondsleiders dat ze geen problemen zien met het sociaal overleg. Veel verandert er niet, argumenteren ze. En op de webstek van MWB-FGTB leest men zelfs dat de split kansen biedt.

Misschien biedt de opsplitsing in een Franstalige en een Vlaamse kamer ook nieuwe kansen aan de Moslimexecutieve. Sinds de oprichting in 1968 wil het maar niet vlotten. De ouderwetse webstek van de Moslimexecutieve is hiervan een treffende illustratie: zelfs vandaag zijn belangrijke delen ervan nog ‘under construction’. Ook hier kan verdamping alleen maar heilzaam werken.