‘De nieuwkomersverklaring maakt plichten van onze vrijheden, en dat hoeft helemaal niet’

Midden-Oosten-kenner Koert Debeuf stoort zich aan de negatieve toon van Theo Franckens nieuwkomersverklaring. Hij herformuleert een paar artikels. ‘Het wordt tijd dat we inzake integratie uit onze repressieve, paternalistische logica komen.’

Op 31 maart stelde Theo Francken (N-VA), staatssecretaris voor Asiel en Migratie, voor dat elke vreemdeling die in ons land aankomt een ‘nieuwkomersverklaring‘ moet ondertekenen waarbij hij stelt de gebruiken van ons land te begrijpen en te aanvaarden. Op zich vind ik dat een goed idee. Het is belangrijk dat mensen die in ons land wonen de wetten van het land kennen. Maar de toon en de formulering van de verklaring stoort me. Die zijn ronduit negatief.

Neem de volgende zin: “Ik begrijp en aanvaard dat jongens en meisjes in dit land dezelfde rechten hebben. Daarom mogen jongens en meisjes niet gedwongen worden om te huwen.”

Of een andere zin: “Een relatie tussen twee mannen of twee vrouwen beschouwen we in dit land als gelijkwaardig aan een relatie tussen een vrouw en een man. Twee vrouwen of twee mannen kunnen met elkaar trouwen, en samen kinderen grootbrengen.”

Of: “Ik begrijp en aanvaard (…) (dat) iedereen mag kiezen welke godsdienst hij aanhangt. Iemand mag er ook voor kiezen géén godsdienst aan te hangen. Iedereen heeft het recht van godsdienst te wijzigen of zijn godsdienst af te vallen.”

De verklaring gaat er op deze manier van uit dat mensen die hier komen wonen of werken per definitie een ander waardenpatroon hebben en onze waarden niet kennen. Dat lijkt op zijn zachtst gezegd paternalistisch. Deze zin is zelfs ronduit schofferend: “Ik begrijp en aanvaard dat België elke daad van terrorisme zeer streng veroordeelt”.

Veel belangrijker is echter nog dat de verklaring plichten maakt van rechten en vrijheden. Dat klinkt misschien banaal, maar is essentieel. Elke zin van de verklaring gaat uit van een wij-zij tegenstelling. Met opgestoken vingertje wijzen we nieuwkomers erop dat mensen in ons land – in tegenstelling tot in dat van hen – wel weten wat vrijheid is. We lijken bovendien te vergeten dat ook ons land hierin een evolutie heeft doorgemaakt.

Die negativiteit hoeft helemaal niet. Want de inhoud van deze artikelen is natuurlijk prima: we mogen trots zijn op deze positieve vrijheden. Het zijn waarden die sterk genoeg zijn om positief geformuleerd te worden. Ze moeten dus ook niet klinken als tegenstrijdig met de normen en waarden van de nieuwkomer, die er maar beter rekening mee houdt wil hij of zij niet stante pede het land uitgezet worden. Want iedereen in dit land heeft toch dezelfde vrijheden?

De essentie is – meer nog dan de eventuele toepasbaarheid van deze verklaring – dat ons land integratie als iets negatiefs ziet. Een verplichting bij wet waarbij de overtreders van onze waarden het land worden uitgeschopt. Het gaat ervan uit dat vreemdelingen onze principes niet delen en we ze nu eens gaan dwingen om onze vrijheden wel te respecteren.

Waarom is het ‘in dit land’ niet mogelijk om van integratie een positief verhaal te maken? In plaats van mensen te laten tekenen dat ze “begrijpen en aanvaarden” dat we hier “wel” godsdienstvrijheid hebben, zouden we dit perfect positief kunnen formuleren.

We kunnen de drie eerdergenoemde voorbeelden toch ook anders formuleren?

“U heeft als vrouw of man in ons land gelijke rechten en gelijke vrijheden. U bent vrij uw beroep te kiezen of u kan niet gedwongen worden met iemand te huwen. Dat is uw keuze, zoals het ook de keuze van uw kinderen is.”

“Nu u in België bent heeft u de vrijheid te kiezen welk godsdienst u aanhangt. U heeft de vrijheid om van godsdienst te veranderen of die af te vallen. Die vrijheid geldt voor iedereen, zonder onderscheid.”

“In ons land beschouwen we de relatie tussen twee mannen of twee vrouwen gelijkwaardig als die tussen man en vrouw. Mensen hebben de vrijheid van beleving van hun seksuele geaardheid. Die vrijheid geldt ook voor u of voor uw kinderen.”

Twee vrienden van me zijn onlangs aanvaard als politiek vluchteling. De ene in Noorwegen, de ander in Canada. Na een korte procedure zei in beide landen de respectievelijke ambtenaar tegen hen: “Welkom in ons land. We zijn fier u hier te verwelkomen en hopen dat u er het beste van kunt maken.”

Beide vrienden vertelden me hoe ze de tranen in hun ogen kregen omdat dit de eerste keer was in hun leven dat een officieel persoon ‘welkom’ tegen hen zei. Het motiveerde hen beide om er alles aan te doen, zich zo snel mogelijk te integreren. Uit dankbaarheid.

Het wordt tijd dat we inzake integratie uit onze repressieve, paternalistische logica komen. Als we nieuwkomers willen motiveren om zich te integreren, is het beter dat ze zich daar spontaan goed bij voelen. Beter dan dat we hen met de stok in de hand afdreigen.

Nieuwkomers komen vaak uit erg traumatisch omstandigheden. Als ze vrijheid voelen, zullen ze vrijheid geven. Als ze zich welkom voelen, zullen ze integratie zien als iets wat ze graag en spontaan willen doen. Is dat naïef? Misschien, maar in landen als Canada of Noorwegen blijkt het alvast te werken.