‘De mensenrechten zijn geen vodje papier’

Ontslagnemend vicepremier Alexander De Croo (Open VLD) reageert op het interview met Peter De Roover dat deze week in Knack staat: ‘Het feit dat die mensenrechten van westerse oorsprong zijn, volstaat toch niet om de toegang tot die rechten te ontzeggen aan mensen die niet hier geboren zijn? Filip Dewinter had ik in dit kamp verwacht, anderen niet.’

Afgelopen weekend gingen de beelden van Rahaf al-Qunun de wereld rond. De 18-jarige vrouw uit Saoedi-Arabië had zich gebarricadeerd in haar hotelkamer op de luchthaven van Bangkok, uit vrees te worden gedeporteerd naar haar geboorteland waar haar een gewisse dood wachtte. Ze had het immers aangedurfd om haar leven in eigen handen te nemen en zonder toestemming van haar vader naar Australië af te reizen om daar asiel aan te vragen. Waarom dat asiel? Omdat ze haar geloof had afgelegd en daar staat in Saoedi-Arabië de doodstraf op.

De mensenrechten zijn geen vodje papier.

Zou dat echt wel zo’n vaart lopen? Overdreef ze niet een beetje? Dat weet ik nog zo niet. Denk maar aan Dina Ali Lasloom, een 24-jarige Saoedische die twee jaar geleden op de vlucht ging voor een gedwongen huwelijk, in Manilla werd onderschept en aan handen en voeten gebonden op een vliegtuig naar haar geboorteland werd gezet. Sindsdien is niets meer van haar vernomen.

Met de beelden van de radeloze Rahaf nog op mijn netvlies, las ik het Knack-interview met Peter De Roover, fractieleider van N-VA in het federale parlement. ‘De rechten van de mens zijn niet universeel,’ zo klonk het. Het zou van veel westerse pretentie getuigen om die rechten als universeel te beschouwen. Of nog: de veroordeling van martelpraktijken en de strijd voor internationale vrouwenrechten zijn voorbeelden van neokoloniaal denken.

Werkelijk? Ga dat maar eens uitleggen aan Rahaf al-Qunun. Die wil gewoon de vrijheid om te geloven of niet te geloven, om te studeren, om te werken, om kinderen te krijgen met wie ze dat wil en wanneer ze dat wil.

Over de strijd tegen vrouwenbesnijdenis, las ik in datzelfde interview: ‘Wij moeten toch niet bepalen wat er elders moet gebeuren?’ Hoe leg je dat uit aan de onvermoeibare bestrijdsters van genitale verminking? Het zal bij sommigen in de N-VA hard ontwaken zijn.

Volgens Nobelprijswinnaar Amartya Sen worden universele rechten door mensen over de hele wereld als waardevol beschouwd. Iedereen wil beschermd worden tegen willekeur of foltering, de Chinezen, de Syriërs en de Libiërs net zo goed als de Europeanen of de Amerikanen. Voor hen is dat geen westerse maar een universele waarde.

Het feit dat die mensenrechten van westerse oorsprong zijn, volstaat toch niet om de toegang tot die rechten te ontzeggen aan mensen die niet hier geboren zijn?

Als vrije meningsuiting geen universeel recht is maar een westers hersenspinsel, waarom steunen wij dan de Congolezen of de Oekraïners in hun drang om hun stem uit te kunnen brengen en hun eis dat die stem gerespecteerd wordt? Als vrijheid van godsdienst geen universeel recht is, waarom steunen wij dan de Yezidi’s in Syrië en Irak of de Rohingya in Mynamar? Als vrijheid van mening, van vereniging en vergadering geen universele rechten zijn, waarom hebben wij dan begrip voor het streven naar zelfbeschikking van de Koerden?

Indien de gelijkheid van mannen en vrouwen geen universeel recht is, waarom ontvluchten elk jaar dan meer dan duizend Saoedische vrouwen hun land om te ontsnappen aan het mannelijke voogdijsysteem? Indien het recht om niet seksueel verminkt te worden geen universeel recht is, waarom hebben landen als Ghana of Benin dan een wettelijk verbod op die praktijken ingesteld?

Het feit dat die mensenrechten van westerse oorsprong zijn, volstaat toch niet om de toegang tot die rechten te ontzeggen aan mensen die niet hier geboren zijn? Ook habeas corpus, het basisbeginsel van onze rechtsorde, is een westers concept. Maakt deze oorsprong dat principe minder universeel? Waarom dan al die heisa, van Turkije tot de Verenigde Staten, over een vermoorde journalist in het Saoedische consulaat in Istanbul?

Spreiden diegenen die de relativiteit van de mensenrechten bepleiten niet het bedje van landen als China en Cuba, die de mensenrechten als ondergeschikt beschouwen aan territorialiteit en soevereiniteit? Filip Dewinter had ik in dit kamp verwacht, anderen niet.

Overigens, welke waarden uit de universele verklaring voor de rechten van de mens dienen in zo’n relativistische redenering als typisch westers te worden gebrandmerkt? Het absolute verbod op foltering (art. 5)? Het principe dat iedereen gelijk is voor de wet (art. 7)? Het recht op een onpartijdige rechtszitting (art. 11), op vrije meningsuiting (art. 19), op onderwijs (art .26)?

Filip Dewinter had ik in dit kamp verwacht, anderen niet.

Als minister bevoegd voor het Belgische ontwikkelingsbeleid, wil ik dat zoveel mogelijk mensen als mogelijk kansen krijgen in hun eigen land, zodat ze niet tot migratie worden aangezet. Maar als je er tegelijkertijd niet voor zorgt dat die mensen ook toegang hebben tot universele basisrechten, dan drijf je ze toch opnieuw hun land uit? Een studie van de OESO van juli 2018 toont aan dat het zwakke democratische staatsbestel en de individuele onveiligheid de belangrijkste drijfveren zijn voor Nigerianen om hun land te ontvluchten, niet hun economische situatie. En is Nigeria niet het Afrikaanse land met de grootste irreguliere emigratie?

Universele mensenrechten, respect voor de rechtstaat, gelijkheid tussen vrouwen en mannen, vrijheid en verantwoordelijkheid, met andere woorden, rechten en plichten, dat zijn de grondvesten van ons democratisch bestel. Het zijn de waarden van de verlichting. Indien die waarden universeel zouden worden toegepast, dan zou onze wereld er helemaal anders uitzien. En dan zouden minder mensen geneigd zijn om hun land ter verlaten op zoek naar een veiliger en menswaardiger bestaan.