De lessen van de GameStop-bubbel: als de beurs een piramidespel wordt

Jonge, onervaren beleggers hebben tijdens de coronacrisis de beurs ontdekt. Zijn zij straks de grootste slachtoffers als de zeepbel knapt? ‘Andere mensen spelen op de lotto of gaan naar het casino, ik koop aandelen.’

Soms gaat het snel in het leven. Enkele weken geleden voorspelde een nieuwe bestuurder van het Amerikaanse bedrijf GameStop, een keten van winkels waar computerspellen worden verkocht, dat zijn bedrijf ‘het Amazon van de gamers’ zou worden. Enkele wakkere beleggers van het beursplatform Robinhood Markets zagen daar brood in, en beloofden op het forum van het sociaal netwerk Reddit gouden bergen aan hun collega’s als ze hun voorbeeld zouden volgen. Het gebeurde massaal. Tegelijkertijd openden ze zo een frontale aanval tegen enkele machtige hefboomfondsen die helemaal niet geloofden in dat sprookje. Die fondsen speculeerden net op een daling van het aandeel door het te shorten. (Shortsellers verkopen aandelen die ze niet bezitten en lenen bij anderen in de hoop ze tegen lagere koersen later terug te kopen, nvdr). In de ogen van kleine beleggers zijn het haaien die de markt verstoren.

Even zag het ernaar uit dat David nog eens zou winnen van Goliath. Enkele miljoenen particuliere beleggers bleven de koers van GameStop, maar ook die van onder meer AMC (bioscoopgroep), Koss (fabrikant van hoofdtelefoons) en Blackberry (mobiele telefonie) oppompen tot waanzinnige hoogtes (zie grafieken). De koers van GameStop steeg op een bepaald ogenblik met maar liefst 3000 procent. Daardoor waren de hefboomfondsen verplicht om hun shortposities af te sluiten met een miljardenverlies.

Kris, die verder anoniem wil blijven, is een van de Belgische leden van de ondertussen beruchte Reddit-volgers. ‘Half januari kocht ik een pakketje aandelen van GameStop. Enkele dagen later verkocht ik ze met een winst van 125 procent. Niet slecht, maar het ging maar over dertig aandelen. Ik noem dat spelen met kleingeld, want het gros van mijn beleggingen zit in veel minder risicovolle aandelen die een mooi dividend opbrengen, zoals olietankerrederij Euronav. Andere mensen spelen op de lotto of gaan naar het casino, ik koop aandelen. Het kleurt je dag en maakt het leven spannender.’

Het aandeel GameStop bleef maar stijgen, tot boven de 400 dollar. Je zou dus ook kunnen zeggen dat Kris veel potentiële winst is misgelopen: hij verkocht tegen 97 dollar. ‘Ach, daar heb ik geen spijt van. (lachend:) Ik zeg altijd: van een beetje winst te nemen is nog niemand armer geworden. Maar ik vrees dat veel jonge beleggers dat niet deden, omdat ze rotsvast geloofden dat het aandeel zou blijven stijgen. Nu moeten ze op de blaren zitten: het aandeel heeft ondertussen een groot deel van de koerswinst moeten prijsgeven.’

Die zéér actieve Reddit-beleggers worden ook wel eens robinhoods genoemd, naar de gelijknamige beursapp Robinhood Markets. Ze zijn al met meer dan zeven miljoen. Het zijn voornamelijk jonge, onervaren beleggers die zeer grote risico’s durven te nemen. De voorbije dagen werd een behoorlijk romantisch beeld opgehangen van de robinhoods, die ‘als jonge idealisten geld stelen van de graaiende shorters om het te verdelen onder de arme kleine beleggers’. Vergelijk het gerust met de Engelse volksheld Robin Hood, vaak vertolkt door knappe mannen in iets te krappe maillots. Dat beeld zal ongetwijfeld in de verf worden gezet als Netflix er een spannende film over maakt. De werkelijkheid is enigszins anders: het gaat vooral om hebzuchtige jongeren, sommigen noemen het een ‘internetmeute’, die de beurs bekijken als een soort computerspel waarbij ze totaal geen interesse hebben voor de activiteit of de winstgevendheid van een bedrijf. Ze beleggen uit verveling tijdens de coronalockdown: ‘Als ik niet met mijn vrienden naar het café kan, dan ga ik maar wat spelen op de beurs’, is de teneur.

Waarschuwingen

Dat vindt ook Patrick Broeckx (64), oprichter en voorzitter van de beleggingsclub op Facebook met de veelzeggende naam Beursfanaten. De groep werd in juni 2020 gesticht en telt al 7600 leden. Elke dag komen er ongeveer honderd bij. Daarmee is het een van de grootste en snelst groeiende beursclubs van ons land. ‘Eind dit jaar hebben we minstens 10.000 leden en zijn we de grootste.’

Broeckx is een zelfstandig verkoper van automaten voor koffie, frisdranken en snoep. ‘Ik heb in 1987 de beurscrash van Black Monday nog meegemaakt, net als het debacle van Lernout& Hauspie en de dotcombubbel. Maar die jonge gasten denken tegenwoordig dat de koersen van aandelen alleen maar kunnen stijgen. Ze nemen vaak onverantwoorde risico’s.’ Daarom plaatste Broeckx de voorbije weken meermaals waarschuwingen op zijn forum om te wijzen op de gevaren van de huidige beurszeepbel.

De ‘Reddit-soldaten’ blazen meestal verzamelen op nieuwe apps, zoals Robinhood Markets en Stocktwits. De apps hebben chatrooms waar de leden elkaar ophitsen in een onstuitbare stroom van honderden berichten per uur: ‘Koop dit aandeel. Aan het einde van de week gaat het maal drie’, maar ook ‘Dit is geen financieel advies, ik hou gewoon van dit aandeel’. Voor velen volstaat dat om een kooporder te geven.

De digitalisering van de beurs loopt samen met de democratisering én de versnelling ervan. Vroeger moest je je bank bellen om een aandeel te kopen, en pas de volgende dag kon je in de krant lezen of het aandeel was gestegen of gedaald. Nu kun je bij wijze van spreken in twee kliks aandeelhouder worden van Apple, Barco of Coca-Cola – zonder veel kosten. Bij Robinhood Markets zijn de transacties zelfs gratis.

Volgens Patrick Broecks eten die beursapps wel van twee walletjes. ‘Aan de ene kant verdedigen ze hun leden die de shorters te lijf gaan. Maar aan de andere kant lenen ze de aandelen van hun leden wel uit aan dezelfde shorters. Ze beduvelen dus hun eigen klanten.’

Zijn de Reddit-beleggers nu idealisten zoals de echte Robin Hood, of gaat het gewoon om mensen die worden gedreven door hebzucht? ‘Een beetje van de twee’, antwoordt Tom Simonts, senior financial economist bij KBC. ‘Ik vermoed dat het vooral om jonge mensen gaat, en dat aan de basis van deze actie wel een zeker idealisme schuilt omdat ze de kans schoon zagen om lol te trappen met de shorters, een groep mensen die veel kleine beleggers verachten. Het beeld dat ze van hen kregen in de film The Wolf of Wall Street, met Leonardo DiCaprio in de hoofdrol, zal daar wel geen goed aan gedaan hebben.’

Wie zal hier als winnaar uitkomen? Simonts: ‘Ik heb de naïeve hoop dat de beursautoriteiten het pleit zullen winnen. De actie van de robinhoods heeft enkele zwakheden van het beurssysteem blootgelegd. Een beetje zoals ethische hackers te werk gaan, hebben ze aangetoond hoe kwetsbaar de financiële structuur van de beurs is als blijkt dat uitgeleende aandelen nog eens opnieuw uitgeleend kunnen worden. Daardoor kunnen de shortposities in een aandeel oplopen tot boven de 100 procent. Dat is natuurlijk absurd.’

De beursautoriteiten hebben aangekondigd dat ze enkele remmen zullen aanbrengen in het systeem, en ook de Amerikaanse minister van Financiën, Janet Yellen, heeft overleg met de sector beloofd. Volgens Simonts zullen er zeker veranderingen komen, ‘en dat is ook noodzakelijk, want het systeem dreigt in gevaar te komen. Het beursplatform Robinhood Markets kwam bijvoorbeeld in financiële nood door zijn zwakke kapitaalstructuur. In het allerslechtste scenario kan zoiets een domino-effect veroorzaken.’

Volgens Simonts zijn ook de kleine beleggers, of toch sommigen van hen, de winnaar. ‘Want je moet eerlijk zijn. Ze hebben ondervonden dat ze wel degelijk een grote impact kunnen hebben op de markt en ze zullen dat zeker opnieuw willen bewijzen.’

Geen winnaars zonder verliezers, natuurlijk. In dit geval zijn dat de beleggers die te laat hebben gekocht en hun aandelen te lang hebben bijgehouden, waardoor ze een groot financieel verlies leden. Daarom vergelijkt de KBC-analist deze beursbubbel ook met een piramidespel. ‘De hardste roepers, zij met het meeste geld en degenen die als eerste in een obscuur aandeel stappen, kunnen een kettingreactie op gang brengen die steeds meer goudzoekers aantrekt. Die late instappers zijn vaak niet goed op de hoogte van wat er aan de gang is, en laten zich gek maken op de fora. De beleggers met de sterkste zenuwen nemen op tijd hun winst. De naïeve laatkomers die pas kopen op een moment dat de waardering krankzinnige hoogtes bereikt, zijn de pineut.’ (Zie grafiek)

Oppompen

Het Reddit-leger bestaat ondertussen uit ongeveer zeven miljoen ‘soldaten’ of beleggers. De macht van het getal geeft hen de kracht om de koers van vooral kleinere aandelen te manipuleren. Eigenlijk zou de Facebookgroep Beursfanaten dat ook kunnen doen. Als die leden op een dag tegelijk zouden beslissen om het aandeel van relatief kleine bedrijven zoals het biotech bedrijf Biocartis of MDxHealth op te pompen, zou dat perfect kunnen. Patrick Broeckx: ‘Enkelen van onze leden hebben dat zelfs al voorgesteld. Ik weet dat het zou kunnen lukken, maar we gaan het niet doen. Ik ben ervan overtuigd dat er aan het einde van de rit weliswaar enkele winnaars zouden zijn, maar dat velen met verlies zouden achterblijven. Dat is niet ethisch.’

Ook Tom Simonts bevestigt dat een beursclub zoals de Beursfanaten marktverstorend zou kunnen werken. ‘Met zo veel leden zijn ze zeker in staat om de prijs van een klein aandeel omhoog te jagen. Maar hetzelfde zou je kunnen zeggen van Bolero, het beursplatform van KBC.’ Dat telt tienduizenden leden en het aantal blijft spectaculair groeien. De analisten van Bolero mogen geen beursadvies geven aan klanten, maar ze schrijven wel rapporten over bedrijven en maken analyses van een aandeel. Simonts: ‘Als wij een beursrapport publiceren, zie je de gevolgen daarvan soms ook aan de beurskoers.’

Simonts denkt niet dat een hype zoals GameStop – zo plots, zo wijdverspreid en zo omvangrijk – zich snel zal herhalen. Volgens hem zal de overheid ingrijpen.’Wat wél zal toenemen, is het zogenaamde momentum traden. Verwar dat niet met day traders, die kijken tenminste naar de koers-winstverhouding van een aandeel, maken een technische analyse en beslissen op basis daarvan een aandeel te kopen om het dezelfde dag nog te verkopen. Nee, Momentum traders laten zich gewoon inspireren door een tip of een roddel die ze ergens hebben gelezen. Ze hebben er meestal geen benul van in welk bedrijf ze “investeren” en hebben ook geen interesse in de economische realiteit die schuilgaat achter een bedrijf: wat het doet, welke vernieuwende technologie het in huis heeft, wat de toekomstperspectieven van het bedrijf zijn enzovoort. Die boys staan daar niet bij stil en stappen soms tot vier keer op een dag in en uit een aandeel. Daarbij baseren ze zich bijna volledig op geruchten op beursfora. Soms lukt het, ja. Maar vaak mislukt het.’

Anatomie van een beursbubbel

De Amerikaanse Nobelprijswinnaar Robert Shiller omschreef een beursbubbel zo: ‘Een situatie waarin nieuws van prijsstijgingen beleggers enthousiast maakt, waardoor er een psychologische besmetting komt. Er ontstaan verhalen die een hogere prijs verantwoorden, waardoor er steeds meer beleggers naar de markt worden gelokt ondanks twijfels over de echte waarde van de investering.’

Deze grafiek maakt dat duidelijk. Het begint allemaal zeer zakelijk wanneer enkele slimme beleggers het potentieel van een bedrijf inzien en er aandelen van kopen. De koers begint langzaam te stijgen, tot professionele beleggers het aandeel ontdekken.

Pas na een flinke stijging duiken de eerste particuliere beleggers op. Zij jagen de koers omhoog en terwijl de investeerders van het eerste uur hun winst inboeken, blijven de ‘naïeve’ beleggers kopen. Als de koers begint te dalen, zijn ze ondertussen zo ‘verliefd’ geworden op hun aandeel dat ze hun verlies proberen te verkleinen door bij te kopen.

Aan het einde van die dalende cyclus zijn ze hun aandelen zo beu dat ze net zo impulsief verkopen als ze enkele maanden daarvoor kochten. Op dat moment verschijnen de slimme beleggers weer op het toneel… en begint de koers te stijgen.