‘De honeymoon van Theresa May is over’

‘Het kabinet van de Britse premier is hopeloos verdeeld over wat er nu met de brexit moet gebeuren’, schrijft Harry De Paepe, die vooruitblikt naar de grootste uitdagingen waar Theresa May de komende weken en maanden mee te maken zal krijgen.

Sinds haar aantreden als premier genoot de tweede vrouwelijke premier van het Verenigd Koninkrijk van een ruime ‘goodwill’. Zowat de helft van de Britten bleek haar te vertrouwen. Zo’n hoog appreciatiecijfer was al een poosje geleden. Alle peilingen wijzen op een monsteroverwinning voor haar partij mocht er nu een verkiezing plaatsvinden. Hoewel ze van meet af aan een ‘snap election’ afwees, kan het de positie van de niet verkozen May aanzienlijk versterken. Labour krijgt dan een electorale klap waardoor partij zich nog meer verwikkelt in intern gekibbel, de Liberal Democrats duiken nog dieper de put in, de UK Independence Party (UKIP) verdwijnt volledig van de kaart en de Conservatives kunnen zelfs enkele percentjes afknabbelen van de in Edinburgh almachtige Scottish National Party.

Maar May geniet het imago van een dame van haar woord te zijn en wil niet horen van zo’n gemakkelijke overwinning. Het land heeft de handen vol met het afhandelen van de brexit en daarom zijn verkiezingen niet aan de orde, klinkt het. Het tij is echter aan het keren. Kort na haar triomfantelijke partijcongres waarbij ze geslepen de kiezers van Labour en UKIP het hof maakte, botste ze op een eerste grote muur.

Haar kabinet is hopeloos verdeeld over wat er nu met die brexit moet gebeuren. Daarbij staan de ‘big beasts’ van de partij kibbelend tegenover elkaar. Enerzijds heb je Philip Hammond, de minister van Financiën net als May een euroscepticus die toch koos om in de EU te blijven, en anderzijds de onvermijdelijke Buitenlandminister Boris Johnson geflankeerd door ministers David Davis en Liam Fox. Op de Europese top boekte de verdeelde Britse regering dan ook quasi geen enkele vooruitgang wat het kabinet ernstig onder vuur bracht door media en oppositie. ‘Je lijkt wel op Baldrick uit Blackadder’, snauwde Jeremy Corbyn haar in het Lagerhuis toe, ‘maar dan zonder cunning plan‘.

May ontmoette ook de regeringsleiders van Schotland, Wales en Noord-Ierland en die vergadering liep niet al te vriendelijk. Vooral de Schotse First Minister bezorgt Downing Street kopzorgen door te blijven dreigen met een tweede referendum indien Schotland uit de Europese markt wordt geduwd. May bindt echter niet in. Het hele VK heeft gestemd, dus trekt het hele VK eruit.

Woordbreuk en imagoschade

Gevaarlijker voor de premier is de oude discussie over een derde landingsbaan voor de luchthaven van Heathrow. Jarenlang geraakten de premiers Tony Blair, Gordon Brown en David Cameron er niet aan uit hoe ze deze moeilijke knoop moesten ontwarren. De bewoners van het conservatieve kiesdistrict waar Heathrow ligt, zijn tegen de nieuwe vliegbaan, net als de ecologisten en gemeentes die onder de vluchtroutes van de grote vlieghaven liggen. De burgemeester van Londen, Sadiq Kahn, ziet liever een uitbreiding van de zuidelijkere gelegen luchthaven van London Gatwick. Daarmee sluit de man zich aan bij zijn voorganger. Die claimde zelfs dat hij zich voor de bulldozers zou leggen indien Heathrow zich uitbreidt. Die voorganger was niemand minder dan, jawel, Boris Johnson. En dan is er premier Theresa May zelf. ‘Vrouwen krijgen de zaken gedaan’, beweerde Margaret Thatcher en May wil dat nu bewijzen. Haar kabinet besliste op 25 oktober om te gaan voor de nieuwe landingsbaan. Die besluitvaardigheid breekt haar echter zuur op, want nog geen dag na de beslissing achtervolgen haar woorden uit 2009 haar toen het gewone parlementslid May zich verzette tegen de uitbreiding en daarover de regering van Gordon Brown aanpakte. Naar verluidt probeerde ze zelfs nogal klungelig dat verleden van het internet te wissen. Haar imago van de ‘dame van haar woord’ krijgt een serieuze knauw.

Daarbovenop lekte de linkse kwaliteitskrant The Guardian een speech van de eerste minister waarbij ze kort voor het EU-referendum vuriger dan ooit pleitte tegen een brexit. Ze deed de uitspraken op een evenement van zakenbank Goldman Sachs. De opname dateert van een maand voor het referendum, en laat horen dat May toch heel wat bedenkingen heeft bij een vertrek van Groot-Brittannië uit de Europese Unie.

Dit komt na de hele affaire van het ‘verdwenen’ opiniestuk van Boris Johnson waarin hij evenmin een brexit zag zitten. Van een ‘U-turn’ gesproken. Was de Iron Lady ‘not for turning’, dan hebben May of Johnson daar blijkbaar geen moeite mee.

A tricky by-election

Intussen nam het parlementslid voor het kiesdistrict waarin Heathrow ligt, Zac Goldsmith, ontslag en lokt hij daarmee een ‘by-election’ uit. De partijen kunnen elkaar nu uitdagen om dit conservatieve parlementszitje in te pikken. Goldsmith, de voormalige kandidaat-burgemeester van Londen voor de Tory’s, zal als onafhankelijke voor zijn parlementszetel strijden. Dit wordt wellicht een pijnlijke campagne voor May en haar regering. Misschien kan ze met nationale verkiezingen de problemen onder de mat vegen? Het is een aanlokkelijke gedachte. Een politieke bocht is toch zo gauw genomen.