‘De goocheltruc in Ninove zou het Vlaams Belang ook elders op ideeën kunnen brengen’

‘Waarom zou VB-voorzitter Van Grieken niet eens een naamsverandering proberen?’ vraagt Knack-hoofdredacteur Bert Bultinck zich af.

Het is een krachttoer, en het is al de zoveelste keer dat hij de rest van het veld naar huis speelt. Met de overwinning van afgelopen zondag in Antwerpen bevestigt Bart De Wever zijn status als de belangrijkste Vlaamse politicus van de laatste twintig jaar. In eigen stad evenaart hij de monsterscore van zes jaar geleden, toen de socialisten aan de bocht van de Schelde het burgemeesterschap verspeelden. Die oplawaai was het eerste symptoom van de slepende ziekte die de Vlaamse sociaaldemocratie in haar greep heeft. De Antwerpse N-VA daarentegen blijft kerngezond. Deze verkiezingen, zo luidde een van de vele analyses die de afgelopen weken de ronde deden, hadden de ‘onoverwinnelijkheid’ van de zittende burgemeester als inzet. Als dat klopt, dan zit De Wever nog altijd strak in het Supermanpak. Na een handige expectations game op het laatste moment – ‘Ik zal blij zijn als ik op tram drie zit’, klonk het nog vlak voor de stembusgang – sprong hij zonder al te veel moeite over de hoge lat van dertig procent en overtrof hij de peilingen, de verwachtingen en zijn eigen inschatting. De succesformule van de N-VA koppelt het grote marktpotentieel voor vrijgevochten, niet-racistisch rechts in Vlaanderen aan een groot strategisch inzicht en – misschien nog het belangrijkste – een niet-aflatende strijdlust.

Of toch in Antwerpen. Want tussen Bart De Wever en de N-VA in heel Vlaanderen gaapt nog altijd een kloof. In Antwerpen stemde meer dan een op de drie op de N-VA; in heel Vlaanderen valt dat terug naar een op de vier, als we de provincieraadsuitslagen als graadmeter nemen. Dat is nog altijd een sterke score voor een partij die een kleine twintig jaar geleden niet eens bestond, maar over heel Vlaanderen valt de uitslag simpelweg een beetje tegen. Alle vergelijkingen met federale en Vlaamse scores lopen mank – ook die met de 32% voor de N-VA van de jongste Vlaamse verkiezingen – want deze uitslagen hebben eens te meer aangetoond dat gemeenteraadsverkiezingen un cas à part zijn. Sterke figuren halen het van de ideologische tegenwind, zwakke figuren worden niet gered door de federale agendasetting. Maar de successen in Hasselt, Sint-Niklaas of Aalst en vooral de grote overwinningen in de omstreken van Antwerpen kunnen de lichtjes tegenvallende resultaten in West-Vlaanderen en Limburg niet helemaal doen vergeten. De burgemeester van Antwerpen zit op rozen, maar de voorzitter van de N-VA heeft nog meer werk dan hij had gehoopt.

Groen zet als eigenaar van belangrijke thema’s als luchtkwaliteit en mobiliteit een sterke prestatie neer. Maar de verovering van het leiderschap op links, ten nadele van de zieltogende socialisten, leidt niet tot een machtsontplooiing. Waar de indrukwekkende machine van de N-VA soms door rancune wordt aangedreven, is de grinta van Groen dan weer bij tijden domweg afwezig. Alsof winnen belangrijker zou zijn dan de macht grijpen: het is een kapitale denkfout, die bijvoorbeeld Tom Van Grieken nooit zal maken. Het is De Wevers blijvende verdienste dat hij blijft weigeren om met ranzig rechts in zee te gaan, maar de goocheltruc in Ninove – waar het tot Forza Ninove omgedoopte Vlaams Belang de absolute meerderheid dreigde te halen – zou het VB ook elders op ideeën kunnen brengen, en misschien De Wever zelf ook.

Guy D’haeseleer, de extreemrechtse leider in Ninove, onttroont op die manier de finaal ontgoochelende Antwerpse VB-leider: het lijdt weinig twijfel dat Tom Van Grieken de komende maanden meer in de richting van Forza Ninove zal sturen, wég van de stijl van Filip Dewinter. In Italië kon Matteo Salvini zwaar scoren met de omvorming van de Lega Nord naar de Lega. Waarom zou Van Grieken het niet eens proberen met een naamsverandering? Forza Vlaanderen heeft de wind in de zeilen.

Bart De Wever in zijn overwinningstoespraak en Theo Francken in het interview verderop slaan allebei een verrassend gematigde, zelfs presidentiële toon aan. Het is een verademing na jaren van elleboogstoten, zure tweets en vuile tackles, maar het is de vraag hoe lang die nieuwe toon aanhoudt. Tijdens het mooiste ritueel van de demos bleek de Vlaming afgelopen zondag in zowat alle gemeenten best zachtaardig, hoe wit of zwart ook.

Samen leven: we zouden dat vaker moeten doen. Kan Bart De Wever dat, duurzaam verzoenen en verbinden? Een beetje Superman moet zichzelf kunnen heruitvinden.