‘De Europese steunpakketten zijn niet bij de Griekse burger terechtgekomen, maar bij de grootbanken’

Volgens Ewald Engelen was het triomalisme van Donald Tusk misplaatst, en was een mea culpa meer gepast geweest. ‘Het blijft jammer dat Syriza geen voet bij stuk hield en Griekenland niet uit de euro leidde. Het zou de doodsklok hebben ingeluid voor dat rampzalige monetaire experiment dat euro heet’, oordeelt hij.

De onderstaande tweet van voorzitter van de Europese Raad Donald Tusk is illustratief voor het zelfingenomen triomfalisme van de Europese bestuurlijke elite over de afronding van het Griekse herstelprogramma. Tien jaar na het begin van de eurocrisis heeft de Griekse overheid de begrotingsteugels weer in eigen hand gekregen omdat het land zich volgens de rekenmeesters van de trojka (ECB, Europese Commissie en IMF) op een houdbaar groei- en begrotingspad bevindt.

https://twitter.com/eucopresident/status/1031431239641845760Donald Tuskhttps://twitter.com/eucopresident

You did it! Congratulations to Greece and its people on ending the programme of financial assistance. With huge efforts and European solidarity you seized the day.

— Donald Tusk (@eucopresident) August 20, 2018

De Europese steunpakketten zijn niet bij de Griekse burger terechtgekomen, maar bij de grootbanken.

Daar vallen uiteraard de nodige vragen bij te stellen: een paar onbekende factoren kunnen de Griekse economie immers zomaar van dat pad stoten. Hoe betrouwbaar zijn macro-economische voorspellingen bijvoorbeeld? Is de publieke schuldenlast van Griekenland niet nog steeds veel te hoog? Wat als een eurosceptische partij de macht overneemt? Wat gebeurt er als de financiële sector de Europese economieën opnieuw in een crisis stort? Of als Italië uit de euro stapt? Of nog: hoe robuust zijn de voorspellingen in het licht van de onvoorspelbaarheden van de klimaatverandering?

Erger is dat in het triomfalisme van de Europese elite geen plaats is voor de enorme economische en sociale schade die de terreur van de boekhouder heeft veroorzaakt. Wie alleen naar het huishoudboekje van de staat kijkt en alleen maar gespitst is op de vraag of daar meer binnenkomt dan eruit gaat, reduceert het welzijn van burger en samenleving onherroepelijk tot stelposten.

De belangen van de burgers worden onverbiddelijk geofferd op het altaar van de belegger.

Met Europese solidariteit, zoals Tusk beweert, heeft het allemaal bitter weinig te maken. Wel met het onverbiddelijk offeren van de belangen van burgers op het altaar van de belegger. Of zoals de Duitse socioloog Wolfgang Streeck placht te zeggen: in de eurozone heeft niet de demos het voor het zeggen, maar maken de marktmensen de dienst uit. En daarmee bedoelt hij Europese grootbanken als BNP Paribas, ING en Deutsche Bank enerzijds, en vermogensbeheerders als Pimco en Blackrock anderzijds.

Het is exact wat zich tijdens de Griekse crisis – en ook de Ierse, de Spaanse en de Portugese crisissen – heeft voorgedaan: de Europese steunpakketten zijn niet bij Griekse burgers terechtgekomen, maar bij Franse, Belgische, Duitse en Nederlandse grootbanken. Dat is wat de kernwaarde “solidariteit” voor steeds meer Europese burgers is gaan betekenen: van de armen naar de rijken, van de kleinen naar de groten, van burgers naar banken, in plaats van andersom. Het hangt er maar vanaf hoe cynisch je het wil hebben.

Acht jaar later heeft hardvochtig bezuinigen en lastenverzwaren gezorgd voor een primair overschot (dat is het saldo voor de rentebetalingen op de staatsschuld, nvdr.) dat hoog genoeg is om Griekenland zijn financiële soevereiniteit terug te geven – of wat daar in een muntunie voor door moet gaan. Daar heeft Tusk het over als hij de ‘inspanning’ van de Grieken prijst, wat een lef! Nietsvermoedende burgers zijn op klaarlichte dag van hun toekomst beroofd door ongekozen technocraten die doodleuk de gekozen regering terzijde hebben schoven.

Van de rijken naar de armen, dat is wat solidariteit in Europa is gaan betekenen.

Terecht sprak de Britse journalist Paul Mason in de zomer van 2015 van een coup toen Tsipras ondanks een eerdere klinkende ‘nee’ tegen de trojka alsnog overstag ging. Tot op de dag van vandaag is onduidelijk wat er precies is gebeurd. En het blijft jammer dat Syriza geen voet bij stuk hield en Griekenland uit de euro leidde. Het zou de doodsklok hebben ingeluid voor dat rampzalige monetaire experiment dat euro heet en dat zijn deelnemers politiek en economisch meer kwaad heeft gedaan dan goed. En wie het daar niet mee eens is, doet er goed aan het boek Eurotragedy van voormalig econoom bij het IMF Ashoka Mody te lezen.

De ‘inspanning’ waar Tusk het over heeft, heeft het welzijn en het verdienvermogen van de Griekse samenleving namelijk onnodig zwaar beschadigd. Nog altijd zijn een miljoen mensen werkloos en is een kwart van de economie definitief verdwenen. Nog altijd zijn nutsvoorzieningen als water en elektriciteit voor een habbekrats verkocht aan de hoogste bieder, en zijn de huizenprijzen de helft van wat ze in 2009 waren. Daarnaast loopt ongeveer de helft van de Grieken met een lening in de schuldsanering en tiert de armoede welig. Honderdduizenden Grieken verloren hun toegang tot dokter en tandarts, en tienduizenden Griekse studenten zochten hun heil in het buitenland – waarschijnlijk voorgoed.

De inspanning heeft het welzijn en het verdienvermogen van de Grieken zwaar beschadigd.

Tijdens de crisis heeft het IMF zich meerdere malen zeer kritisch uitgelaten over de herstelprogramma’s die Griekenland kreeg opgelegd. Niet alleen waren de groeiprojecties steevast veel te optimistisch en werd de sociaaleconomische schade keer op keer onderschat. Even ter herinnering: het IMF is nota bene dezelfde multinationale organisatie die in de jaren tachtig en negentig verantwoordelijk was voor de massale verarming van Afrika, Latijns-Amerika en Azië en daardoor de baarlijke duivel was voor de andersglobalisten van weleer.

Ook liet het IMF zich ongehoord kritisch uit over het feit dat steunpakketten werden gebruikt om Duitse en Franse banken in staat te stellen zich van hun Griekse leningen te ontdoen. Burgers konden bloeden terwijl bankiers bonussen konden blijven innen. Maar het meest van al waren de functionarissen van het IMF nog wel verbaasd over de rücksichtslose wijze waarop de Europeanen het vermeende monster van de Griekse verzorgingsstaat wilden ombrengen. Wat is er in hemelsnaam gebeurd met dat veelgeprezen Europese sociale model, vroegen ze zich af.

Het is een mate van zelfreflectie die aan Europese kant volledig heeft ontbroken. De Europese Commissie beweert bij hoog en bij laag dat het huidige herstel te danken is aan het gevoerde begrotingsbeleid. Een blik op wat er aan de andere kant van de oceaan is gebeurd, volstaat om die claim naar het rijk der fabelen te verwijzen.

Nog steeds wordt te grote en te wankele Europese grootbanken de hand boven het hoofd gehouden. Nog altijd doet in Brussel het verhaal de ronde dat de eurocrisis niets te maken had met de financiële crisis. Nog altijd wordt het mantra herhaald dat de crisis uit de Verenigde Staten kwam, en wordt de rol van Europese grootbanken bij het financieren ervan met de mantel der liefde toegedekt. Nog altijd wordt de crisis in Brussel gewijd aan spilzieke overheden en niet aan op hol geslagen hypotheekbanken en oververhitte woningmarkten. Nog altijd zijn de Brusselse technocraten blind voor de grote macro-economische schade die acht jaar kortzichtig bezuinigen in de eurozone heeft veroorzaakt. En wie hieraan twijfelt, leze het prachtige boek Crashed dat historicus Adam Tooze over tien jaar crisis heeft geschreven.

In plaats van triomfalisme was een mea culpa van Donald Tusk dus meer op zijn plaats geweest. Iets als:‘We failed you! Sincere apologies to the Greek people for the way in which we, the European establishment, have sacrificed you to save our non-deserving banks.’