‘De Europese politiek tegenover asielzoekers is in niets te vergelijken met het fascisme van de jaren 30’

‘Er is niets fout met waarschuwingen dat we xenofobe en racistische tendensen moeten blijven afwijzen. Alleen dienen overtrokken historische vergelijkingen tot niets’, schrijft Luckas Vander Taelen in een reactie op viroloog Marc Van Ranst, die waarschuwt voor ‘een fascisme 2.0-virus’.

Griepcommissaris Marc Van Ranst waarschuwde vorige week in een opiniestuk voor De Morgen dat een nieuwe, gevaarlijke gevaarlijke epidemie onze maatschappij bedreigt: het “fascisme 2.0-virus” is volgens de viroloog in aantocht. Hij ontwaart in de Europese reacties op de asielcrisis”een evolutie naar een situatie die te vergelijken is met het ontluikende fascisme” van de jaren dertig. Eerder had hij de uitspraken van de West-Vlaamse gouverneur Carl De Caluwé ” fascistoïde” genoemd, toen die had opgeroepen om geen eten te geven aan vluchtelingen.

Het strekt de viroloog tot eer dat hij zich zorgen maakt over hoe Europa omgaat met de grootste vluchtelingencrisis sinds de Tweede Wereldoorlog. Een kritische kijk is nodig in een democratie en ondoordachte uitspraken van een gouverneur moeten aan de kaak gesteld worden. Maar het is al te gemakkelijk en vooral zinloos om meteen grote, historisch beladen woorden boven te halen.

Het is niet omdat een extreem-rechtse politica in Duitsland insluipende vluchtelingen wil laten neerschieten dat we plots in een pre-fascistisch tijdperk zouden zijn aangeland. Tot nader order is er niemand die ervoor heeft gepleit om dit waanzinnige idee ook uit te voeren. Dat gebeurde wel in waarlijk donkere tijden in de vorige eeuw en wie intellectueel eerlijk is, weet dat de Europese politiek tegenover asielzoekers daar in niets mee te vergelijken valt.

Nogmaals: niets fout met waarschuwingen dat we xenofobe en racistische tendensen moeten blijven afwijzen. Alleen dienen overtrokken historische vergelijkingen tot niets.

Net zomin als die van activiste Rachida Aziz die in een opiniestuk stelde dat “Moslims de Joden van deze tijd zijn.” Wil iemand haar een goed boek over de Holocaust cadeau doen? De voormalige burgemeester van Molenbeek, Philippe Moureaux verkondigde een paar jaar geleden ook al deze onzin. En Bert Anciaux wou in de Senaat een resolutie laten goedkeuren in die zin. Enkel wie van slechte wil is of historisch niet onderlegd kan parallellen zien tussen de situatie van Moslims nu en Joden in de jaren dertig. Die werden beroofd van hun burgerrechten, gewelddadig gemolesteerd en gearresteerd en uiteindelijk met zes miljoen naar vernietigingskampen gedeporteerd en vergast. Dat is toch iets anders dan wat Moslims nu beleven. Het is niet omdat die met racisme te maken krijgen dat meteen de jaren dertig moeten worden bovengehaald.

De uitspraak ‘Wir Schaffen Das’ van Angela Merkel heeft voor veel verwarring gezocht. Het zal voor toekomstige historici een voorbeeld zijn van hoe een goedbedoelde politiek tot zijn tegendeel en veel onheil leidde. Beter dan die impulsieve uitspraak had ze gezegd dat we zouden “proberen” een humane oplossing te zoeken voor die immense stroom vluchtelingen. Nu leek het snel alsof ze geen rekening wou houden met de even voorspelbare als onvermijdelijke problemen die opduiken bij de komst van een enorme groep nieuwkomers met andere culturele en religieuze gewoonten. Het eindejaar in Keulen vormde een kwalijk ontwaken voor wie vanuit een rigide ideologisch denkpatroon principieel de evidentie ontkend had dat het beter is om enig wantrouwen en voorzichtigheid te koesteren dan zich te laten leiden door een romantisch idealisme.

Het ondoordacht voluntarisme van Merkel was de beste voedingsbodem voor xenofobe reacties. Partijen als het Vlaams Belang geloofden hun ogen niet toen hen een dergelijk onverwacht godsgeschenk werd geserveerd.

Ook als er uitschuivers zijn, dan voert de meerderheid van de Europese landen nog altijd een voorbeeldige politiek tegenover asielzoekers. Dat kan helaas van niet veel landen buiten Europa gezegd worden. Als Europeanen zich ongemakkelijk voelen met een mogelijke verstoring van hun vertrouwde maatschappelijke evenwichten, dan is dat niet verrassend, maar menselijk. Met een afglijden naar fascisme heeft dit niets te maken. Wie dat woord te vaak opvoert, zal op steeds minder begrip van de burgers kunnen rekenen.