‘De Europese integratie van bovenaf opleggen is mislukt’, zegt de Brits-Amerikaanse politieke filosoof Larry Siedentop. ‘De eersten die van de crisis zullen profiteren, zijn de extreemrechtse partijen.’
Politiek filosoof Larry Siedentop (75) is emeritus van Keble College in Oxford. Twaalf jaar geleden beitelde hij zijn academische reputatie met Democracy in Europe, waarin hij de democratische legitimiteit van de Europese Unie onder de loep nam. De pijnpunten die hij toen aanwees zijn nu, met de eurocrisis, in het volle licht gekomen.
U bent ervan overtuigd dat het Europese project helemaal opnieuw moet worden bekeken? Larry Siedentop: De Europese bevolking ontdekt dat de Europese integratie een hoge politieke en democratische kostprijs heeft. Mij lijken de meeste Europeanen niet bereid hun nationale identiteit af te leggen. Bovendien worden ze steeds meer bevangen door een gevoel van machteloosheid. En het gaat hier echt niet om onversneden nationalisme, maar om een oprechte zorg om zelfbestuur.
Waar vroeger werd gesproken over een gedeelde soevereiniteit, krijgt men nu in de gaten dat het hier om verlies van soevereiniteit gaat. Je merkt dat stijgende ongenoegen ook in de peilingen. Volgens de Eurobarometer twijfelt de helft van de EU-burgers aan de goede zin van het Europese project.
Het neen van de Fransen en de Nederlanders tegen het ontwerp van Europese grondwet en later van de Ieren tegen het Verdrag van Lissabon waren al belangrijke alarmsignalen die keer op keer door Brussel werden genegeerd.
Er zijn natuurlijk verschillen tussen de verschillende lidstaten. De Italianen en de Belgen lijken enthousiastere voorstanders van een verdere integratie. Maar dat is alleen maar omdat ze eigenlijk van hun eigen staat af willen. De Oost-Europese landen vonden aanvankelijk tal van voordelen in de aansluiting bij de Europese Unie. Maar vandaag maken ze zich zorgen over het verlies van soevereiniteit. En ik vraag me af wat gaandeweg het effect zal zijn van de eurocrisis op het separatisme in Schotland, Catalonië en België. Een regio als Schotland in de eurozone brengen zou wel eens heel riskant kunnen worden.
De begrotingsunie zal, volgens u, leiden tot een nog bureaucratischer bestuur?
Siedentop: Ongetwijfeld. Je ziet dat al gebeuren in Griekenland en Italië, waar twee verkozen regeringen zonder meer opzij werden gezet en vervangen door een ploeg van technocraten. Al gaat dat in tegen alle politieke en economische noodwendigheden.
De publieke opinie moet worden voorbereid op mínder integratie. Trouwens, waar je ook komt in Europa, overal wordt Brussel nu al vereenzelvigd met regeltjes en bedilzucht. Er moet heel langzaam een nieuw constitutioneel denkraam worden uitgewerkt dat van onderen naar boven werkt. Integratie kan onmogelijk van bovenaf worden opgelegd.
De eersten die van de huidige crisis zullen profiteren zijn de extreme politieke partijen, en dan vooral extreemrechts. Je zult maar jong zijn in Griekenland, Spanje of Portugal. De toekomst van die jongeren is weinig rooskleurig. Er volgen ongetwijfeld nog tal van heftige reacties. En intussen speelt de Europese Unie extreemrechts in de kaart. (RVC)
Kerstinterviews
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier