De defenestratie van de Belgische rechtsorde

N-VA is blijkbaar tot de conclusie gekomen dat de Raad van State en het Grondwettelijk Hof geen deel uitmaken van haar eigen studiedienst.

Niet alleen de Grondwet, de gehele rechtsorde wordt in dit land door de politieke kaste gedefenestreerd. Niet alleen onze federale wetgevende en uitvoerende machten hebben constitutioneel bloed aan hun grijpgrage handen. Ook de Vlaamse meerderheid lijkt niet te kunnen weerstaan aan de lokroep van de ongebreidelde macht. De Weerstaanbare Opkomst van het subliminaal totalitarisme in België én Vlaanderen. Een zorgwekkende evolutie.
In het voorjaar van 2012 werd Vlaanderen bruusk wakker geschud door het plan van de kersverse regering Di Rupo om artikel 195 van de Grondwet, die de procedure tot Grondwetswijziging behandelt, te wijzigen buiten de procedure van datzelfde artikel om. De academische wereld steigerde, met in haar kielzog de oppositie en elke burger die de rechtsstaat serieus neemt.

Politicoloog Dave Sinardet brak een lans voor de totalitaire demarche van de regering. “De truc met artikel 195 is geen partijpolitieke kwestie maar een uiting van een politieke cultuur die het helaas niet altijd zo nauw neemt met de Grondwet” (De Morgen, 29 februari 2012). Het buitenspel zetten van de Grondwet is dus de heersende politieke cultuur. Komt daar nog eens het eigenaardige “misverstand” bij dat de senatoren van de oppositie het finale verslag van de Senaatscommissie pas na de stemming in de Senaat ontvangen hebben.

’s Lands kampioen van deugdelijk bestuur en beschermer van onze rechtsstaat, de N-VA, haalde zwaar uit naar de meerderheidspartijen en de groenen, en werd daar in de peilingen – volkomen terecht – ook voor beloond. In sommige prognoses haalde de partij maar liefst 40 procent van de stemmen in Vlaanderen. De hele heisa rond artikel 195 heeft hier een groot aandeel in. Het geknoei van de federale wetgevende en uitvoerende machten werd blootgelegd en de publieke opinie leek zich bewust te worden van de sluimerende totalitaire trekjes van deze federale regering.

Laat ons de focus verleggen naar Vlaanderen. De voorbije weken stormde het in het Vlaams parlement. In het dossier rond de verdeeltaks leek meerderheidspartij SP.A niet langer gewonnen voor een verhoging van het tarief van 1 naar 2,5 procent. Het rapport van de Raad van State van het ontwerpdecreet was simpelweg vernietigend en de oppositie rook bloed. Verdeeldheid binnen de meerderheid en de N-VA die vanuit de federale oppositie met de loep over inkomsten en uitgaven waakt en in Vlaanderen een belastingverhoging wil doorvoeren.

Vlaams begrotingsminister Philippe Muyters (N-VA) verweet de oppositie “misbruik te maken van de Raad van State.” De partij die een maand eerder de schandelijke overtreding van de Grondwet had aangeklaagd, leek nu zelf het administratieve rechtscollege, dat decreten op hun wettelijkheid kan controleren, buitenspel te willen zetten. Een voorbode van een groter onheil, zo blijkt.

In het mijnenveld van de Ruimtelijke Ordening, een zeer jonge (om niet te zeggen onderontwikkelde) rechtstak, kan elke verkeerde stap fataal zijn. Dat ondervond de Vlaamse regering aan den lijve. Op 11 augustus 2011 leverde de Raad van State – de laatste verdedigingsgordel tegen het belabberde niveau van onze talloze wetgevende kamers – een negatief advies af over het regeringsbesluit van 18 april 2008 dat de regelgeving omtrent de milieu-effectenrapportage wijzigde.

Volkomen terecht oordeelde de Raad van State dat het besluit een ernstige inbreuk uitmaakt op het grondwettelijke gelijkheidsbeginsel en lijkt een loopje te worden genomen met de openbaarheid en deugdelijkheid van het bestuur. Kortom: dit besluit van de Vlaamse Regering misstaat niet naast de grondwetswijziging van artikel 195 van de Grondwet.

Dit besluit werd ontworpen na langdurig lobbywerk van de lokale besturen, die zich wilden indekken tegen de steeds mondigere burger. Met de ontwikkelingen van de beginselen van behoorlijk en openbaar bestuur in het voorbije decennium werd de discretionaire manier waarop lokale besturen vergunningen konden toelaten of weigeren drastisch ingeperkt en de participatieve rol van de burger gevoelig uitgebreid. Dit besluit moest hier het hoofd tegen bieden.

Voor iedereen die overheidstransparantie, burgerparticipatie en de rechtsstaat een warm hart toedraagt leek de uitspraak van de Raad van State van vorig jaar een overwinning op het subliminaal totalitarisme van de uitvoerende machten. N-VA is blijkbaar tot de conclusie gekomen dat de Raad van State en het Grondwettelijk Hof geen deel uitmaken van haar eigen studiedienst. Daar moet dus wat aan gedaan worden, aldus de grootste partij van Vlaanderen.

Zo ontwierp de N-VA een decreet waarbij de Vlaamse regering geen rekening meer moet houden met adviezen en arresten van de Raad van State. Grondwetsspecialist professor Hendrik Vuye noemde de demarche van de federale meerderheid inzake artikel 195 van de Grondwet “grondwetsfraude”. Het lijkt mij niet onlogisch om die lijn door te trekken naar de demarche van de Vlaamse meerderheid – met N-VA op kop – om de Raad van State buitenspel te zetten.

N-VA pleit nu voor een “Vlaamse” Raad van State. Lees: een Raad van State die de Vlaamse regering geen strobreed in de weg legt. Hiermee verwerft elke Vlaamse meerderheid ongebreidelde macht. Langzaam maar zeker wordt de rechtsstaat door de politieke kaste verder afgeknaagd. Zowel op het federale als op het Vlaamse niveau. Een zeer zorgwekkende evolutie.

Een krachtig signaal van alle burgers die de rechtsstaat een warm hart toedragen, juristen en magistraten op kop, is broodnodig. Wij kunnen niet langer stil blijven zitten terwijl het on-recht in haar letterlijke betekenis het recht meer en meer overschaduwt.

Een “politieke cultuur” die elke meerderheid, op elk bestuursniveau, lijkt te infecteren. Een reële evolutie die de libertaire premisse dat macht een levensgevaarlijke ziekte is die het verstandelijk vermogen en de redelijkheid aanvreet, steeds meer lijkt te bevestigen.

Xavier Everaert is politiek secretaris van JongLibertairen