‘De cultuursector moet nu bewijzen dat solidariteit meer is dan een nieuwe profielfoto op Facebook’

‘Dikkere muren tussen de haves en de havenots, op alle vlakken: dat is waar deze regering voor staat’, meent Knack-hoofdredacteur Bert Bultinck.

Als een discussie dreigt uit te doven, dan is er nog altijd Peter De Roover. De N-VA-fractieleider deed afgelopen vrijdag zijn duit in het zakje, met een opzienbarende uitspraak in de zo al heftige discussie over de cultuursubsidies in het VRT-programma De afspraak. Net toen we dachten dat we werkelijk iedereen hadden gehoord over een al bij al mineure budgettaire kwestie – de kern van de discussie ging over een besparing van 5 miljoen euro, een peulschil in de Vlaamse begroting – slaagde De Roover erin om er nog een identitaire draai aan te geven. ‘Ik denk dat de voorbije jaren het gegeven dat kunst schoonheid is, te veel vergeten is’, zei hij. ‘We hadden vroeger kunstenaars die een beter oog voor schoonheid hadden.’

De Roover werd niet gevraagd om daar voorbeelden van te geven – hebben Luc Tuymans of Michael Borremans echt geen oog voor schoonheid? Ivo Van Hove? Anne Teresa De Keersmaeker? Maar het werkte wel. Geheel volgens plan viel binnen de minuut bij de verdedigers van de schone kunsten de term entartete Kunst, een term waarmee de nazi’s kunstwerken afvielen die niet spoorden met hun ideologie. Op sociale media ging cultuurminnend Vlaanderen helemaal over de rooie. En opnieuw werd een voetnoot toegevoegd aan de Kulturkampf die het Westen nu al jaren in zijn greep heeft.

De opmerking van De Roover was vintage N-VA: een aanval op een breedgedragen idee met als enig argument het ‘gezond verstand’, of wat daarvoor moet doorgaan, gedrenkt in nostalgie. De aanval mikte deze keer op kunst die choqueert, uitdaagt en kritische vragen over de samenleving stelt in plaats van de schoonheid te vieren, wat dat volgens De Roover ook moge zijn. Dat is makkelijk scoren voor een politicus, want de liefhebbers van echt choquerende kunst zijn met niet zovelen – per definitie is de avant-garde niet in de meerderheid. Bij een aanval op een minderheid mag je altijd hopen op bijval van de meerderheid.

De cultuursector was wel zo slim om bekende gezichten uit te spelen die het zowel voor een klein als voor een breed publiek hebben gemaakt, niet zelden dankzij de televisie. Toneelspelers Maaike Neuville, Maaike Cafmeyer en Wim Opbrouck, die alle drie heftig protesteerden tegen de plannen van minister-president Jan Jambon, staan niet meteen bekend om obscure moeilijkdoenerij.

Die bekende koppen waren meteen ook een van de redenen waarom de discussie zo veel aandacht kreeg – disproportioneel veel aandacht. Stel je voor dat Vlamingen die in armoede leven de mediaruimte kregen die nu werd ingenomen door acteurs: er zou eindelijk schot in de zaak kunnen komen. Maar dat kan nooit een verwijt zijn aan de kunstenaars. Zij gebruiken hun mondigheid, hun creativiteit en hun netwerk, en waarom zouden ze dat niet doen?

Het verzet tegen de besparingsplannen van Jambon, die ook de portefeuille Cultuur onder zijn bevoegdheden telt, is terecht. Als elk departement moet besparen, dan is het logisch dat ook de cultuurwereld moet inleveren. Maar de plannen van Jambon zijn ondoordacht of perfide. En dan vooral de beslissing om 60 procent van de projectsubsidies – die vooral naar beginnende en dus kwetsbare kunstenaars gaan – te schrappen. Die maatregel is vreemd, zoniet kwaadaardig, precies omdat het eigenlijk maar om een peulschil gaat. Het zijn net die schamele projectsubsidies die het duwtje in de rug kunnen zijn voor kunstenaars die later in de canon terechtkomen.

Die eenvoudige logica dringt niet tot Jambon door. ‘Het toegangsticket tot onze samenleving wordt duurder’, zei hij bij de voorstelling van het Vlaamse regeerakkoord. Het toegangsticket tot het cultuurestablishment – dat in het plan van Jambon minder hard getroffen wordt – nu ook. Dikkere muren tussen de haves en de havenots, op alle vlakken: dat is waar deze regering voor staat.

Het was verrassend dat Jambon na het protest een opening liet voor een alternatief besparingsplan. Ook al was de cultuursector op zijn hoede – wil de minister-president de groep uit elkaar spelen? – toch was die opening een stap vooruit. De Vlaamse culturele wereld moet nu bewijzen dat solidariteit meer is dan een nieuwe profielfoto op Facebook. Misschien kan ze ondertussen ook Peter De Roover laten zien hoeveel schoonheid er kan zitten in uitdagende kunst. Hij moet er dan wel oog voor hebben. Een scherper oog dan vandaag.