‘De Brusselaars 60 cm groter dan de Vlamingen?’

Nu de concrete gevolgen van de 6de staatshervorming nog geëvalueerd moeten worden rijzen steeds meer vragen over de efficiëntie van de tot hiertoe genomen beslissingen.

Bepaalde thema’s komen regelmatig aan bod: kinderbijslag, buitenlandse handel, brugpensioenen, activeren van werklozen, justitie, verkeersveiligheid, financieringswet, lawaaioverlast van de nationale luchthaven, mobiliteit…

Deze week kijken wij in meer detail naar een bevoegdheid die al 35 jaar geleden gedeeltelijk gewestelijk geworden is: energie. Energie is essentieel voor onze economie. Ze is een basis grondstof voor onze industrie, maar ook een onmisbaar element van ons dagelijks leven: denk o. a. aan verwarming, verlichting, transport,…

Recentelijk is energie het onderwerp van hevige debatten geworden. Er zullen inderdaad in de komende jaren en decennia veel uitdagingen aangepakt moeten worden, bij voorbeeld:

• De bevoorrading in een context van groeiende vraag op wereldniveau, van reserves van fossiele brandstoffen die op termijn schaarser zullen worden en van grote prijsschommelingen

• De Europese integratie van de elektriciteits- en gasmarkten

• De klimaatveranderingen

• De evolutie naar meer hernieuwbare energie (rekening houdend met de fluctuerende en moeilijk voorspelbare productie van windkracht en zonne-energie, waarvoor een goede planning inzake netwerkbeheer en opslagcapaciteit vereist is) en minder kernenergie

• De steeds groeiende decentrale, “huishoudelijke” productie (momenteel vooral zonnepanelen, binnenkort waarschijnlijk ook individuele micro windturbines voor de residentiële sector)

• De installatie van slimme netwerken en slimme meters.

Hoe is de energiesector georganiseerd in België?

Sinds de staatshervorming van 1980 zijn zowel de federale overheid als de gewesten bevoegd voor energie. De gewestelijke materies zijn gevoelig uitgebreid in 1988, en sinds de 6de staatshervorming zijn de deelstaten ook bevoegd om de prijzen te controleren in materies die onder hun bevoegdheid vallen, meer specifiek voor het domein energie, de openbare gasdistributie en de distributie van elektriciteit.

De federale staat blijft bevoegd voor materies waarvan de technische en economische complexiteit een homogene aanpak vergt op nationaal niveau, o.a. de grote infrastructuren voor de productie, het vervoer en de stockage van energie.

De tijd is nog niet rijp om een definitieve balans op te maken van de verdeling van de bevoegdheden over energie, maar ze heeft ongetwijfeld tot een aantal afwijkingen geleid, een paar voorbeelden:

De Brusselaars 60 cm groter dan de Vlamingen en de Walen?

Bij de opstelling van een energieprestatiecertificaat voor de residentiële sector, wordt het totale primaire energieverbruik van een woning gedeeld door het aantal m2 “bruikbare vloeroppervlakte”. Maar die m2 worden niet op dezelfde manier geteld in de verschillende gewesten. In een zolder bijvoorbeeld worden ze geteld vanaf 1,5 m vrije hoogte in Vlaanderen of Wallonië, en 2,1 m in Brussel, net alsof de Brusselaars 60 cm groter zijn dan de anderen,… Dit lijkt anekdotisch, maar er zijn nog andere verschillen tussen de systemen, die er dan voor zorgen dat dezelfde woning aan de een of de andere kant van een gewestgrens een ander resultaat krijgt. En gezien de verschillende resultaten zullen ze geharmoniseerd moeten worden om met één stem op Europees niveau te kunnen spreken.

De beroepsopleidingen voor de techniekers in de sector

Installateurs, monteurs en specialisten in verwarmingsinstallaties moeten opleidingen volgen om conformiteitsattesten op te stellen en periodieke controles uit te voeren. Een firma die in de 3 gewesten wenst actief te zijn moet haar personeel naar 3 verschillende opleidingen sturen, met alle gevolgen van dien wat tijdsverlies, frustraties en financiële impact betreft, om niet te spreken over de risico’s van verwarring en fouten.

De “burden sharing” i.v.m. klimaatplan

Tot hiertoe zijn er nog geen concrete afspraken tussen de deelstaten en de federale overheid inzake de vermindering van de CO2 uitstoot, de investeringen in hernieuwbare energie of de internationale klimaatfinanciering. Op de VN-klimaattop in Lima van december 2014 had België nog geen akkoord over de financiering van het klimaatbeleid. Hopelijk wordt er in dit dossier wel vooruitgang geboekt tegen de volgende klimaatconferentie die eind 2015 in Parijs zal plaatsvinden, anders riskeren wij opnieuw een modderfiguur te slaan.

Door het splitsen van een groot deel van de bevoegdheden inzake energie in ons land is men niet alleen efficiëntie kwijtgeraakt, maar ook belangrijke schaaleffecten. Denk maar aan de verwachte groei van de lokale (huishoudelijke) productie van elektriciteit die gepaard zou moeten gaan met de installatie van slimme meters / netwerken: zou het niet beter zijn deze evolutie op nationaal niveau te organiseren? Met uitzondering van het creëren van bijkomende jobs voor mensen die hetzelfde doen maar net op een andere manier of die ervoor moeten zorgen dat gegevens en systemen van de deelstaten terug geharmoniseerd worden op federaal niveau (om te kunnen rapporteren naar Europa), kan de vraag gesteld worden van de toegevoegde waarde van de splitsing in deze sector.

Wij hebben reeds meermaals aangetoond dat wij niet pleiten voor een terugkeer naar een unitair België (zie bij voorbeeld recente opiniestukken van B Plus op Knack.be), maar waarschijnlijk hebben de verschillende “Belgische compromissen” die ons tot de huidige situatie geleid hebben hun limieten bereikt.

Voor de bevoegdheid energie alsook voor de zoveel anderen die (gedeeltelijk) gesplitst zijn zullen wij waarschijnlijk binnenkort met enige bescheidenheid naar goed functionerende federale landen moeten kijken en zien op welke manier hun voorbeelden inzake verdeling van bevoegdheden kunnen gevolgd worden om een optimaal niveau van efficiëntie te bereiken. En niet op basis van dogma’s en à priori’s, nog minder op basis van de taal, maar op basis van objectieve cijfers en gezond verstand.

Dan zullen wij in het kader van een algemeen energieplan en klimaatplan een efficiënt energiebeleid voor het hele land kunnen bepalen, met onderlinge connectiviteit waarbij ieder gewest voor zijn berekend aandeel zal moeten instaan.