‘De bevolking heeft het raden naar wat de vrouw op de postzegels en bankbriefjes echt denkt’

De Britse koningin Elizabeth II is de antipode van haar ‘voormoeder’ Victoria, schrijft leraar geschiedenis Harry De Paepe. ‘Ze gaf nooit interviews, maar er zijn veel vermoedens over wat ze echt dacht.’

‘We are not amused’. Het is een legendarische uitspraak die wordt toegeschreven aan de strenge koningin Victoria, tot voor kort de langst regerende monarch van het Verenigd Koninkrijk. Haar nakomelinge Elizabeth II zetelt vandaag, op woensdag 9 september, exact 63 jaar en 216 dagen op de troon. Daarmee onttroont ze Victoria als langst regerende.

Victoria: een open boek op afstand

De uitspraak van de koningin die haar naam aan een tijdperk gaf, is overigens apocrief. Het verhaaltje luidt dat ze de gevleugelde woorden uitsprak na het horen van een schuine mop, maar de anekdote vond nooit echt plaats. Victoria hield overigens van schuine moppen, dat weten we zeker. Wel schreef Victoria geregeld open brieven naar de pers waarin ze onomwonden haar mening gaf over de politiek en de samenleving. Ook stond ze de publicatie van haar Schotse dagboeken toe en daarmee werd ze een van de best verkopende auteurs van de late 19de eeuw. Hoe goed de Victorianen de opinie van hun vorstin ook kenden, de dame zelf kwam niet graag naar buiten. Zelden nam ze deel aan de grote staatsaangelegenheden waarin ze moest optreden als symbool van de natie. Niets leek haar vervelender dan het openen van ziekenhuizen, scholen, musea en bruggen.

Elizabeth II: een boek dat iedereen kent, maar nog niemand heeft gelezen

Elizabeth II is de antipode van haar ‘voormoeder’. Geen enkele vrouw werd ooit zo vaak gefilmd, gefotografeerd en beschreven dan de Britse vorstin. En toch is de dame die de postzegel en het bankbriefje prijkt een gesloten blad waarnaar de bevolking het gissen heeft wat ze nu eigenlijk echt denkt. Nooit gaf ze een interview. Er zijn echter wel veel vermoedens. Men zegt dat ze tegen de opsplitsing van het Verenigd Koninkrijk is, maar de aanvoerder van de Schotse onafhankelijkheidscampagne, Alex Salmond, zegt dat hij geen enkele reden heeft om dat voor waar aan te nemen. Ze zou een hekel hebben gehad aan Margaret Thatcher – en ze imiteerde haar naar het schijnt feilloos -, maar diezelfde Thatcher viel telkens weer in de diepst denkbare reverence bij het zien van het staatshoofd.

Drie keer openlijk ‘not amused’

Slecht driemaal is er echt geweten wat de vorstin denkt. Driemaal gebeurde dat in de jaren ’90 tijdens het bewind van de conservatieve premier John Major.

De eerste keer wanneer ze haar ongenoegen duidelijk maakte, riep ze John Major zelf op het matje. De kleine beurscrash van ‘Black Wednesday’ in 1992 doorkruiste alle plannen van de eerste minister en bracht zijn regering in stormachtige wateren. Enkele weken na de beurspaniek gaf Major een interview waarin hij zijn balorige parlementsleden een bolwassing gaf en er zelfs mee dreigde het parlement te ontbinden. Major had in april van dat jaar nog maar net een nipte meerderheid van 21 zetels behaald.

In Buckingham Palace kreeg Major na het interview te horen dat alleen de soeverein het parlement ontbindt en indien hij zichzelf niet in staat achtte het land te besturen dat zij dan wel iemand anders zou aanduiden om een regering te vormen. Major zat braaf zijn termijn uit tot 1997.

Elizabeth II maakte zich in hetzelfde 1992 grote zorgen over de bepalingen van het Verdrag van Maastricht. Dat de Europese Unie wetten kon opleggen en daarmee de nationale wetten zou overstijgen, deed haar wenkbrauwen fronsen. Ze zag het aan als een schending van haar kroningseed waarin ze zwoor de wetten van het volk te eerbiedigen en te beschermen. De regering kon haar overtuigen de wet toch te ondertekenen.

Het laatste incident was een gevolg van de felle besparingen van de regering Major. De staatssecretaris voor Defensie, Malcolm Rifkind werd in Buckingham Palace op het historische en peperdure matje geroepen. De bolwassing voor de grote defensiebesparingen kwam echter niet uit de mond van de koningin, maar het was haar echtgenoot prins Philip die een ander beleid eiste. Gedurende het hele gesprek sprak zij geen woord. Haar aanwezigheid was echter voldoende. De defensiebesparingen werden echter niet aangepast.

Boven al komt de plicht

De Britse koningin is dus – in tegenstelling tot vele ambtsgenoten – een raadsel. Het is dan ook tekenend voor deze vrouw dat ze de dag waarop ze het record van grootoma Victoria breekt gewoon zal spenderen in Schotland. Ze zal er een nieuwe treinlijn openen met aan haar zijde de republikeinse eerste minister van Schotland, Nicola Sturgeon. ‘I have to be seen to be believed’, zei de plichtsbewuste Elizabeth II ooit. Hoewel, men zegt dat ze dat gezegd heeft, maar niemand weet het zeker.