‘De Belgische wagon moet aansluiten op de Duits-Scandinavische trein’

Professor Herman Matthijs blikt terug op het politieke jaar 2014 en kijkt ook vooruit: ‘De begrotingscontrole in maart opgelegd door Europa, de uitvoering van de zesde staatshervorming en de Griekse crisis zijn allemaal zaken waarom we een binnenlandse crisis beter vermijden.’

De verkiezingen van 25 mei 2014 zullen voor altijd in de geschiedenisboeken over de Belgische politiek prijken en dit door de snelle regeringsvorming die eindigde in een nog nooit uitgegeven coalitie van N-VA, CD&V, Open VLD en MR. Deze ‘Svenska Koalition’ heeft een meerderheid van 85 zetels op 150 in het ‘Belgian House of Representatives’ en daardoor een democratische legitimiteit. Toch is er het vakbondsprotest van de laatste weken tegen de regering, al kan men moeilijk stellen dat deze protesten een groot succes zijn. Trouwens, men kan niet om de haverklap de infrastructuur van een land lam leggen, want dit kost veel geld en arbeidsplaatsen in een land dat leeft van een interne Europese markt en in uitbreiding van de mondiale handel. De luchthavens en zeehavens van onze buurlanden wrijven zich in hun handen met de stakingen in het koninkrijk België.

‘Werkende middenklasse soigneren’

Politiek bekeken is de rol van de vakbond ACV/CSC hier zeer belangrijk. Door de aanwezigheid van het CD&V in de federale regering en de afwezigheid van het cdH, lijdt de christelijke vakbond ook onder die verdeeldheid. Zo’n situatie heeft zich trouwens nog nooit voorgedaan in de Belgische geschiedenis. Maar de andere Zweedse coalitiepartners hebben nog het Arco-dossier, het financieringsvehikel van het ACW dat mee met Dexia ten onder ging, als wortel voor de christelijke vakbond. Het zal blijken dat die daarvoor niet ongevoelig is. Voor CD&V stelt zich ook de vraag hoe de partij terug kan groeien naar de electorale hoogdagen van vroeger. Dan dient ze naar rechts te schuiven zoals de almachtige CDU-CSU in Duitsland. Een beweging die we vandaag ook zien bij de CDA in Nederland.

De N-VA heeft een ‘ liberaal economisch’ electoraat aangetrokken dat in het nabije verleden stemde voor Open VLD, CD&V en LDD. Vooral deze groep kiezers heeft de laatste jaren voor de verschuivingen gezorgd op de verkiezingsdag. Bovendien zit N-VA ook voor de eerste keer de Vlaamse regering voor en ze beheert tevens kerndepartementen op federaal vlak. Dit is ook een uitdaging om een leidende beleidspartij te worden.

Dan komen we bij de Open VLD. Deze partij is per definitie op sociaal-economisch-budgettair vlak de directe concurrent van de N-VA in deze regering en ook de eerste medestander. Ook deze partij kan alleen maar groeien zonder paarse avonturen. De conclusie is dat deze drie Vlaamse partijen in de Zweedse coalitie allemaal maar kunnen groeien of status quo blijven als men de werkende middenklasse soigneert.

De MR is als enige Franstalige partij in deze coalitie in een aparte rol geraakt. In Wallonië is het een strijd van één tegen allen en dat is zeker geen ongunstige positie voor de MR. Het zuidelijk politiek landschap zal volledig polariseren tussen MR en PS. Al de andere partijen dreigen daar in 2019 met de kiesdrempel geconfronteerd te worden. De prijs van de slechtste politieke strateeg van 2014 gaat daarbij zonder twijfel naar het cdH.

De begrotingscontrole

Omdat dit land zijn budgettaire autonomie grotendeels heeft afgegeven aan de EU, is het Europees semester met de begrotingscontrole van maart 2015 een uiterst belangrijk politiek moment voor de Zweedse coalitie.

De federale regering is de laatste weken vooral bezig geweest met een thema van de oppositie, namelijk: de vermogenstaks. Maar daarover zegt het regeerakkoord helemaal niets, net zoals het zwijgt over een confederale staatsstructuur. Bovendien moet er ook op gewezen worden dat er al dergelijke taksen bestaan. Voorbeelden zijn de onroerende voorheffing, de beurstaks, de hypotheekrechten, de erfenisrechten en vele anderen en dat reeds voor 15 miljard euro. En als men dan toch spreekt over een meerwaardetaks op beleggingen dient men ook de minwaarde te accepteren op de belastingbrief. Heeft er al iemand uitgerekend wat het gat in de begroting zou zijn, als men de minwaarde op de bancaire aandelen mocht inbrengen?

Als men een of andere vorm van vermogenstaks zou invoeren om de verlaging van de parafiscale arbeidskost te compenseren, stijgt de fiscale druk van de werkenden opnieuw. Want laat ons eerlijk zijn, een vermogenstaks kan maar gaan over auto’s, huizen en/of financiële activa. Een dergelijke belasting zal snel de middenklasse treffen. Want de zogenaamde superrijken zullen met behulp van de duurdere advocatenbureaus wel een uitweg vinden naar het buitenland.

Kerntakendebat

De kernproblemen in het land blijven de hoge werkloosheid bij de jongeren, de onbetaalbare factuur van de wettelijke pensioenen, de schuldgraad van 107 procent bbp, een begrotingstekort dat men tot op heden maar met moeite onder de 3 procent bbp heeft gekregen, een veel te hoge arbeidskost en een overheidsbeslag over de 50 procent bbp. Al die zaken moeten naar beneden en dat betekent dat er een zeer ernstig kerntakendebat over de rol van de overheid moet komen. De begrotingscontrole moet antwoorden geven op de vraag wat de essentiële taken zijn voor de overheid, want de Europese Unie eist een begrotingsevenwicht in 2018 en de overheidsschuld moet de volgende jaren onder de 100 procent bbp geraken.

De aankomende Griekse eurocrisis is ook geen goed teken voor de Belgische begroting, want dit kan een extra gat slagen omdat we aardig wat geld hebben geleend aan Hellas en de vraag stelt zich hoe de nakomelingen van de Socrates – Plato – Aristoteles dat gaan terugbetalen, samen met de rente ten voordele van de Belgische schatkist.

Het goede nieuws voor de begroting is de dalende euro die de export zou moeten kunnen helpen. Maar de lagere euro kan ook negatief werken op de import. Langs de andere kant kan Europa ook profiteren van de groeiende Noord Amerikaanse economie en het feit dat Noord-Europa het goed blijft doen.

De koninklijke reis

Er was de jongste weken ook veel te doen over de reis van zijne majesteit en zijn gezin naar warmere Aziatische oorden en dit met behulp van de ‘Belgian Air Force’. Dat een staatshoofd zijn verplaatsingen maakt met een legervliegtuig is te verdedigen om veiligheidsredenen. Bovendien is die kost in feite al ingebracht in de begroting van defensie door het transparanter deel waar landsverdediging 3,3 miljoen euro besteedt aan de activiteiten van de Koninklijke Familie.

De vraag stelt zich wel of deze reis van de koning en zijn gezin, als een loutere private aangelegenheid, daaronder valt. Daarom lijkt het ook billijk en logisch in deze tijden van budgettaire besparingen, dat de kostprijs voor de staat (bemanning, brandstof enz.) worden gefactureerd aan de civiele lijst. Deze laatste kan het desbetreffende bedrag dan storten op de rekening van Landsverdediging. Een dergelijke budgettaire operatie is volledig in overeenstemming met artikel 89 van de grondwet en de toepasselijke regels in de vigerende begrotingswetgeving. Bovendien zou een dergelijke terugbetaling ook in overeenstemming zijn met de nieuwe dotatiewetten van 2013 die een grotere transparantie willen doorvoeren met betrekking tot de staatsuitgaven ten aanzien van de koninklijke familie. Voor het jaar 2015 bedraagt de civiele lijst 11.768.000 euro en dat is 117.000 euro meer dan in 2014.

Heel deze zaak zal ook de discussie doen losweken over de invoering van een protocollaire monarchie zoals in … Zweden. In dit Scandinavisch land stelt zich het probleem van een afwezige koning niet voor het tekenen van de wettelijke beslissingen. Dat doet daar de ‘Primus inter pares’ van de ‘Riksdag’ en dit Romeins beginsel is ingevoerd door Keizer Augustus.

Vlaanderen

De Vlaamse regering zal nog ettelijke honderden miljoenen moeten zoeken om haar begroting in evenwicht te houden. Ze zal structureel moeten ingrijpen om de gemeentelijke financiën onder controle te krijgen en dat wordt moelijker zonder fusies. Want de talrijke verhogingen van de gemeentelijke fiscaliteit zijn ook een negatief gegeven om de fiscale druk naar beneden te krijgen. Bovendien moet Vlaanderen – terecht – van Europa ettelijke miljarden gedebudgetteerde schuld meetellen in zijn totaal. Het is duidelijk dat de kaasschaafmethode is opgebruikt en er zullen duidelijke keuzes moeten gemaakt worden met de leidraad dat de zaken die we blijven doen, goed moeten gedaan worden.

Deze Vlaamse regering zal zich ook moeten buigen over de Vlaamse overregulering en de gebrekkige investeringen in de wegeninfrastructuur. Deze twee voorbeelden zijn zeker niet aantrekkelijk om buitenlandse investeerders aan te trekken. Het minder aantrekkelijk maken van de woonbonus was zeker niet de meest verstandige beslissing van de Vlaamse regering want een eigen huis is niet alleen voor de mensen belangrijk, maar ook voor de bouwindustrie en dus de hele economie. De Vlaamse regering heeft wel het voordeel van een zeer ruime meerderheid in het Parlement , maar is de enige regering van een deelstaat die politiek staat of valt met de federale toestand.

Duits-Scandinavische trein

De ‘Svenska Koalition’ à la Belge moet niet alleen het Europees budgettair semester aanpakken met de begrotingscontrole, maar ook de uitvoering van de zesde staatshervorming en dan is er nog de Griekse crisis binnen de eurozone. Dit zijn allemaal feiten waarom we een binnenlandse crisis beter vermijden. In ieder geval zal de regering Michel I structurele keuzes moeten maken bij de begrotingscontrole en daarover kan ze al nadenken onder de kerstboom. Want de hervormingen moeten wel als doel hebben de Belgische wagon te laten aansluiten bij de Duits-Scandinavische trein en niet bij de Zuid-Europese boemel. Inderdaad, alleen die Duits-Scandinavische trein geeft waarborg op het behoud van de welvaart voor de volgende jaren. De federale en de Vlaamse regering zullen ook duidelijker moeten aantonen wat het verschil is met de vorige regering en waar de verandering zit. Voor de burgers van dit land moet dit visueel, dagelijks en ook financieel merkbaar zijn. Dat gaat dus over meer dan perceptie politiek.

De begrotingscontrole van maart aanstaande zal heel belangrijk zijn voor de regering Michel I en mogelijks wordt dat de doorstart om dan in een ruk door te rijden naar oktober 2018 als de provinciale- en gemeentelijke verkiezingen plaatsvinden. Dat laatste zal dan het begin worden van de electorale campagne 2019. Maar in politiek tijdsperspectief is dat nog een intergalactische periode. Bovendien mag de Zweedse coalitie zich ook eens buigen over een zeer belangrijk punt van politieke strategie, namelijk: gaan we in 2019 alle verkiezingen nog eens op één dag houden of niet? In ieder geval dienen de politieke partijen te beseffen dat de kiesgerechtigden niet zo zeer een beleid afkeuren, wel een gebrek aan beleid.