‘Dat cruciale gaspijpleidingen zo getroffen konden worden, bewijst ons collectief gebrek aan weerbaarheid’

‘In het licht van de huidige dreigingen hebben we in Europa nood aan grondige weerbaarheid in plaats van gezellige welvaart’, schrijft europarlementslid Tom Vandenkendelaere. ‘Europa mag gerust meer zijn dan Erasmus en gemeenschappelijke gsm-laders alleen.’

‘Serieuze en acute hybride dreigingen werden een realiteit. De Europese Unie moet haar antwoord daarop versterken en haar weerbaarheid verhogen’. In de kandidatuurstelling van Ursula Von der Leyen als Commissievoorzitter in 2019 leek die zin nog erg hol, zoals er wel vaker in Europese teksten durven te sluipen. Drie jaar later weten we ondertussen beter. Pijnlijk veel beter. Alleen staan we op het terrein nog exact daar waar we ook in 2019 stonden, zo leren ons de explosies in de Nord Stream-pijpleidingen de afgelopen dagen.

Wat wisten we af in 2019 van hybride dreigingen, tenzij enkele verdachte cyberaanvallen, laat staan dat we snapten wat weerbaarheid voor u en mij écht betekende. Ondanks de permanente crisismodus waarin de Europese Unie zit sinds de financieel-economische crisis van 2008 is onze unie immers altijd een oord van vrede geweest in een steeds onstabielere wereld. Gelukkig maar. Het dient gezegd, Poetins invasie van de Krim in 2014 deed de bellen onvoldoende afgaan om ons uit onze diepe vredesslaap te halen. De prijs die we er in de komende maanden letterlijk voor zullen betalen is navenant. De manier waarop deze week cruciale gaspijpleidingen ‘zomaar’ konden worden opgeblazen bewijst des te meer ons collectieve gebrek aan weerbaarheid.

Weinig jonge Europeanen hebben ooit oorlog gekend. Het is zonder twijfel het succes van het Europese project. Niet iedereen heeft het geluk zich slechts te moeten zorgen maken over het lege chocoladeschap in de supermarkt, de keuze tussen Barcelona of Malaga voor een Erasmus of waarom het zo lang moest duren om eindelijk tot een gemeenschappelijke gsm-lader te komen. Toch zijn het in grote mate die first-world problems waarmee Europa nog te vaak geassocieerd wordt.

Hoe onze weerbaarheid sinds Von der Leyens uitspraak in 2019 echter op de proef werd gesteld, noopt ons ertoe om in de toekomst anders te gaan denken en vooral ons te doen nadenken tot wat we bereid zijn om onszelf te verdedigen – hoe grondig we onze weerbaarheid inschatten. Er is de oorlog in Oekraïne die deze vraag heel concreet maakt, maar eerder al bewees de covid-crisis hoe snel onze gezondheidszorgsystemen tot kritieke keuzes gedwongen werden. De droogte en stijgende kunstmestprijzen bedreigen onze voedselbetaalbaarheid en straks ook -zekerheid.

Onze historische afhankelijkheid van buitenlandse energie doet ons allemaal nadenken over hoe het in de toekomst anders en vooral onafhankelijker moet. De enige die nog ontbreken in dit lijstje zijn de kritische grondstoffen waarvoor we quasi helemaal op anderen zijn aangewezen.

Het enige goede nieuws in dit alles is dat sinds 2019 de Europese Commissie in sneltempo voorstellen op tafel legt om onze weerbaarheid daadwerkelijk te verbeteren. Van een Europese coördinatie voor gezondheidscrisissen, over een kritische-grondstoffenstrategie tot het Strategisch Kompas voor een eigen Europese defensie. Dat alles komt geen week te vroeg, nu zelfs kritische infrastructuur niet gespaard wordt in Poetins oorlog. Maar tot resultaten komen zal echter enkel lukken wanneer de 27 regeringen elk een deel van hun eigen beslissingsruimte willen opgeven, ten voordele van een groter en minder versnipperd geheel. Daarom net is het zo cruciaal dat wij allemaal het belang van onze individuele en collectieve weerbaarheid juist inschatten en de impulsen geven daar waar het nodig is. Europa mag gerust meer zijn dan Erasmus en gemeenschappelijke gsm-laders alleen, toch?

Tom Vandenkendelaere is Europees parlementslid voor CD&V.