Zangeres IKRAAAN: ‘Toen ik te horen kreeg dat ik autisme heb, was dat voor mij een opluchting’

Zangeres Ikraan Mohamed Haji (26), bekend als IKRAAAN, laat zich niet in een hokje duwen. Haar muziek is een persoonlijke uitlaatklep maar evengoed een spiegel voor de maatschappij. ‘Ik heb vaak het gevoel dat anderen een spel aan het spelen zijn waarvan ik de regels niet begrijp.’

Op veertienjarige leeftijd schreef de Brusselse Ikraan Mohamed Haji haar eerste nummer. Een jaar later was haar eerste album klaar, Heroes. ‘Ik zing al mijn hele leven en was als kind ook met poëzie bezig’, vertelt ze. ‘Maar die eerste liedjes waren kinderlijk. Daarvan zou ik nooit iets uitbrengen.’

De muziek die Ikraan vandaag maakt, heeft dikwijls een maatschappijkritische inslag. Die shift is er niet doelbewust gekomen, zegt ze. ‘Ik schrijf zo oprecht mogelijk over wat ik voel. Als een song een boodschap bevat, dan is die er als vanzelf gekomen.’

Ikraan is zich bewust van de maatschappelijke context waarin ze leeft. ‘Op een bepaalde leeftijd ga je de blik naar buiten richten. Dan zie je alle leed, verdeeldheid en armoede, en denk je: we hadden ook een compleet andere wereld kunnen creëren.’

Wanneer ze nummers schrijft over wat haar bezighoudt en wat haar blik vangt, borrelen bij Ikraan ook thema’s op als identiteit. ‘Ik stel de samenleving voortdurend in vraag, al brengt dat ook stress met zich mee. Ik probeer me steeds aan te passen aan een wereld die niet voor mij lijkt te zijn gemaakt.’

Tegengeluid

Op haar 24ste kreeg Ikraan de diagnose autisme. ‘Dat maakt het nog moeilijker om mee te draaien in dit samenlevingsmodel. Ik heb vaak het gevoel dat anderen een spel aan het spelen zijn waarvan ik de regels niet begrijp.’

‘Toen ik te horen kreeg dat ik autisme heb, was dat voor mij een opluchting’, aldus Ikraan. ‘Tot dan had ik mezelf de schuld gegeven dat ik niet meekon. De diagnose gaf me een manier om daarmee om te gaan.’

Mentale gezondheid vormt een rode draad in Ikraans muziek. Dat zag je in de donkere teksten op haar debuutalbum Geestelijke Gezondheidszorg, maar je merkt het evengoed in de hoopvollere tonen die op haar recentste plaat Schemerlicht te horen zijn. ‘Ik schrijf niet alles vanuit mijn eigen ervaringen, soms doe ik dat vanuit een ander perspectief. Maar ik heb wel altijd een connectie met het verhaal.’

Met Geestelijke Gezondheidszorg probeerde Ikraan haar trauma’s van zich af te schrijven. Ze had nooit verwacht dat de plaat zo’n grote impact zou hebben op anderen. ‘Ik heb ze in de eerste plaats voor mezelf gemaakt. Pas toen ik berichten ontving van mensen die zeiden dat het zoveel voor hen betekende, besefte ik dat je echt een verschil kunt maken in iemands leven.’

Op haar nieuwe plaat valt iets meer licht binnen. Een van de krachtigste boodschappen die doorsijpelt, is dat je waarde niet afhangt van wat anderen van je denken. In een prestatiegerichte maatschappij weerklinkt Schemerlicht als een tegengeluid.

Nep

Artiest zijn brengt wel wat dingen met zich mee waarvan mensen zich in eerste instantie niet helemaal bewust zijn. ‘Je wordt van een persoon ineens een product, je bent plots een concept’, zegt Ikraan.

‘Het leven voelt nu ook nep aan, mensen worden ineens veel vriendelijker.’ Ze merkt op dat sociale hiërarchie een grote rol speelt. ‘Mensen lijken het belangrijk te vinden om te weten wat je doet. Ze maken op basis daarvan voor zichzelf uit wat je waard bent, of je wel boeiend bent. Ik vind niet dat je werk bepaalt of je interessant bent of niet.’

Muziek maken is één ding, jezelf promoten en optredens geven nog een ander. ‘Ik vind het erg moeilijk om artiest te zijn en autisme te hebben’, vertelt Ikraan. ‘Die twee lijken niet bij elkaar te passen. Alles, van de soundcheck en het kiezen van een outfit tot de interactie met het publiek, vraagt enorm veel energie. Bij een optreden raak ik enorm overprikkeld. Nadien crash ik en kan ik twee dagen lang niets doen.’

‘Toch geniet ik van optreden’, zegt Ikraan. ‘Ik vind het wel leuk om die connectie met mijn luisteraars te voelen. Zeker nu, met Schemerlicht, dat bestaat uit wat kleurrijker en daardoor ook leukere liedjes om te zingen.’

Bij haar eerste album was dat een stuk lastiger. ‘De teksten waren erg beladen, en waren uit pijn ontstaan. Waardoor ik die pijn bij elk optreden weer moest doormaken. Hetzelfde trauma kwam steeds weer bovendrijven.’

Somalisch en Nederlands in een song

Ook de druk om te presteren op sociale media ervaart ze als uitputtend. ‘Ik heb nog net een tijd meegemaakt waarin er geen internet was, en het verschil is enorm. Iedereen is nu content creator, en iedereen heeft iets te zeggen. Dat mag natuurlijk, maar ik vraag me af wat het zegt over onze maatschappij. Die is zo overactief, overproductief.’

Voor artiesten is het vrijwel ondenkbaar geworden om hun werk te promoten buiten sociale media om. ‘De verwachtingen zijn inderdaad hoog’, zegt Ikraan. ‘Ben je online niet zichtbaar, dan vergeten mensen je gewoon.’ Ikraan is actief op Instagram, waar ze 4.800 volgers heeft. Daar worstelt ze mee. ‘Ik wil graag wat meer afstand nemen, maar ik ben bang om belangrijke dingen te missen’, geeft ze toe.

In de nummers ‘Qorraxdeyda (Mijn Zon)’ en ‘Carruurnimo (Jeugd)’ zingt Ikraan voor het eerst in het Somalisch. Dat laatste nummer kan u op Youtube beluisteren.

‘Die taalswitch is eigenlijk per ongeluk gebeurd. Ik was er wat mee aan het experimenteren en vond het resultaat echt mooi.’ Het voelt voor Ikraan authentiek aan, zeker wanneer haar beide talen, het Somalisch en het Nederlands, in een nummer samenkomen.

Of ze dat binnenkort nog eens zal doen, laat Ikraan in het midden. ‘Ik ben nooit iets van plan. Als het gebeurt, gebeurt het gewoon.’ Ze stuurt haar muziek niet in een bepaalde richting. ‘Ik ga naar de studio en laat me verrassen. Zo bewaar ik mijn liefde voor creativiteit.’

Knuffel

Bijna overal waar Ikraan heen gaat, neemt ze haar knuffelbeer mee. Ze kocht ‘Mr. Teddy Bear’ eerder dit jaar in Amerika. ‘Ik heb het gevoel dat ik voor het eerst kind kan zijn’, vertelt ze. ‘Toen ik opgroeide, hadden we het niet breed en durfde ik nooit echt iets te vragen. Ik heb nooit iets materieels gewild. Maar toen ik dit beertje zag in de winkel, klikte het gewoon.’

Ikraan herkent zichzelf in de knuffel, met zijn donkere ogen en zijn ‘happy strikje’, zoals ze het zelf noemt. ‘Ik heb het gevoel dat dit beertje echt heeft geleefd, veel heeft meegemaakt en uiteindelijk bij mij terecht is gekomen’, zegt ze. (lacht) ‘We rocken samen, we passen echt bij elkaar.’