Vrienden Jaouad Alloul en Layla El-Dekmak: ‘Wij gaan niet voor het snelle succes’

Wat podcast- en documentairemaakster Layla El-Dekmak en performer Jaouad Alloul verbindt is hun creativiteit, een deelname aan De Slimste Mens ter Wereld en hun levensvisie.

Wie Le Moedership, de Schaarbeekse uitvalsbasis van Jaouad Alloul (38), betreedt, kan er niet naast kijken: hier woont een ge­passioneerd muzikant, theatermaker, activist en auteur. Platen, instrumenten, kunst en boeken palmen de ruimtes in. Ons oog valt onder meer op een ingelijste reproductie van de Madonna van Jean Fouquet, hét pronkstuk van het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten in Antwerpen (KMSKA).

‘Eigenlijk was dat de bedrukking van een totebag die ik gekregen had omdat ik artist in residence was in het KMSKA’, vertelt Alloul. ‘Ik heb de afbeelding eruit geknipt, ingelijst en nu hangt ze hier in de kamer. Wat me aanspreekt aan dit werk is dat het – ook al is het eeuwenoud – erg modern oogt. Daarnaast is de vrouw die model stond voor het schilderij Agnès Sorel: de minnares van de Franse koning Karel VII en een heel feministische vrouw die lak had aan de gebruiken van het hof. In mijn werk nemen sterke vrouwen een belangrijke plaats in.’

Over sterke vrouwen gesproken: ondertussen is ­Layla El-Dekmak (36) gearriveerd. De radio-, pod­cast- en documentairemaakster is hier duidelijk kind aan huis en nestelt zich in een van de fauteuils. Alloul kruipt dicht tegen haar aan. El-Dekmak kan het grote ­publiek kennen van haar deelname in 2018 aan De Slimste Mens ter Wereld, maar evengoed van de vijfdelige ­docureeks Terug naar Rwanda die ze voor de VRT maakte en die ­genomineerd werd voor een Emmy Award.

Hoe hebben jullie elkaar leren kennen?

El-Dekmak: We waren via sociale media al fan van elkaar voor we elkaar in levenden lijve hadden ontmoet. Dichteres Lisette Ma ­Neza stuurde me ooit een filmpje waarop Jaouad naar een foto van mij aan het kijken was. Je hoorde hem zeggen: ‘Maar hoe mooi is die vrouw!’ (lacht)

Alloul: De eerste keer dat ik van Layla hoorde, was via haar werk voor de radio. Ik voelde meteen een soort verwantschap, een soort herkenning. Ik had heel sterk het gevoel dat Layla op een soortgelijke manier in het leven stond als ik. Dat bleek dan later, toen we elkaar voor het eerst ontmoetten tijdens een event in het Fotomuseum in Antwerpen, ook zo te zijn.

El-Dekmak: Er was meteen een klik. We voelden ons van in het begin op ons gemak bij elkaar.

Alloul: Onze vriendschap is daarna verdiept omdat we gigantisch veel gebrainstormd hebben. Ik denk dat we in die tijd 85 tv-programma’s hebben bedacht. Die ook constant evolueerden: wat begon als een pro­gramma over seksualiteit werd er een over ­zingeving en eindigde bij psychologie.

El-Dekmak: Wat ik van Jaouad tijdens die brainstorms geleerd heb, is de controle los te laten. Ik ben meestal tot in de puntjes voorbereid. Ik moet bij wijze van spreken al weten waar iets gaat landen, terwijl Jaouad durft te improviseren.

Alloul: Ik heb gewoon geen faalangst. Maar hoe langer ik dingen maak, hoe doordachter ik word. In dat opzicht zijn Layla en ik qua manier van werken naar elkaar toegegroeid: zij improviseert nu meer, ik structureer meer, denk meer vooruit. Al blijf ik het wel lastig hebben met de zakelijke kant van het creatieve. Netwerken, bijvoorbeeld. Dat voelt aan alsof je als koe jezelf aan het melken bent en dan aan iedereen vraagt om van je lekkere melk te proeven.

Hebben die brainstorms ook tot een tv-programma geleid?

El-Dekmak: Nee. Uiteindelijk zijn we met één idee wel heel ver geraakt bij een productiehuis, maar het klopte nog niet helemaal, dus hebben we beslist om het los te laten. Het was fijn om te merken dat Jaouad er toen op dezelfde manier tegenaan keek.

Alloul: Ik vind het belangrijk om trouw te blijven aan mezelf. En uiteindelijk kom je er dan ook wel, al duurt het wat langer. Als je kijkt naar het parcours dat ik heb afgelegd: ik ben begonnen als dragqueen en sta nu, iets meer dan tien jaar later, hier met twee platen, theatervoorstellingen, een boek… Ik denk dat Layla er ook zo over denkt: niet gaan voor het snelle succes, maar langzaam iets moois opbouwen waar je je goed bij voelt.

El-Dekmak: Ik kies inderdaad voor verhalen die niet meteen zullen scoren bij een heel breed publiek maar waarvan ik vind dat ze gemaakt moeten worden. Zo kwam ik met een podcast over Corinne, de eerste Vlaamse transgender die een operatie onderging. En ben ik nu bezig aan een audiodocumentaire over mensen die in de gevangenis hebben gezeten. Onderwerpen die niet voor een groot publiek zijn. Maar dat is niet erg.

Het grote publiek leerde jullie allebei kennen door jullie deelname aan De Slimste Mens ter Wereld. Wie van jullie is de slimste?

Alloul: We zijn allebei creatievelingen, maar Layla baseert zich meer op research voor haar werk, terwijl het bij mij meer vanuit de emotionele belevenis groeit. Dus ik gun Layla de titel van De Slimste van Ons Tweeën. En ook De Mooiste. (lacht)

El-Dekmak: Da’s niet waar!

Alloul: Inderdaad: ik zeg dat tegen haar, maar ik weet dat ik de mooiste ben. (lacht)

U hebt ook aan The Voice van Vlaanderen meegedaan, in 2013. Ook behoorlijk mainstream.

Alloul: Ik zag dat als een bootcamp, als een snelcursus, en niet als een ticket naar grote bekendheid. De kans om maandenlang te leren van een talent als Alex Callier, die in het programma mijn coach was, kon ik echt niet laten liggen.

Jullie zijn ook met heel veel verschillende zaken bezig. Van muziek en theater over literatuur en podcasts tot documentaires en opiniestukken. Mag ik jullie creatieve duizendpoten noemen?

El-Dekmak: Die term past toch meer bij Jaouad dan bij mij. Hij schakelt meer tussen disciplines. Een boek heb ik bijvoorbeeld nog niet geschreven.

Alloul: Ik ben zeer dankbaar dat ik De Meisje heb mogen publiceren. Dat boek schrijven heeft mijn pen aangescherpt, en daar pluk ik nu de vruchten van. Een opvolger is niet meteen gepland. Omdat ik wat zuiniger geworden ben met woorden, maar ook omdat ik een boek schrijven een hele onderneming vind. Ik haal meer plezier uit theaterteksten, misschien omdat ik ook gewoon een podiumbeest ben. En laten we wel wezen: een boek staat mooi op je cv, maar je verdient er echt niets aan.

El-Dekmak: Tenzij je kookboeken schrijft. Laten we samen een Libanees-Marokkaans kookboek maken, Jaouad. (lacht)

U verwijst nu naar de Marokkaanse ouders van Alloul en naar uw Libanese vader. Die roots hebben een paar jaar geleden een enorme impact op uw leven gehad, niet?

El-Dekmak: Klopt. Op 4 augustus 2020 is er een enorme explosie geweest in de haven van Beiroet. Daarbij zijn meer dan 200 doden en ruim 6500 gewonden gevallen. Mijn vader werkte daar, en mijn plusmoeder en twee zussen woonden er in de buurt. Het werd me zwart voor de ogen toen dat nieuws binnenkwam. Het heeft lang geduurd voordat ik te weten kwam dat mijn familie het overleefd had. Ik werkte toen voor de VRT. Mijn baas reageerde eerst zeer begrijpend, maar the show must go on: iedereen verwachtte dat ik snel weer aan de slag ging. Ik heb me nooit zo alleen gevoeld als toen. Er zijn allerlei hr-richtlijnen over wat te doen als een familielid van een werknemer kanker krijgt, maar geen enkele over hoe om te gaan met iemand met een migratieachtergrond van wie de familie in een stad woont die bijna volledig verwoest is door een van de grootste explosies ooit. Het heeft me aan het denken gezet en uiteindelijk heb ik beslist om de VRT te verlaten en freelancer te worden. We zijn nu bijna twee jaar later en ik ben blij dat ik die stap heb gezet.

Wat jullie ook bindt, is jullie engagement. Meneer Alloul, ik zie hier een bord staan met ‘Free Palestine’ erop. U was de coauteur van de Belgische Eurovisiesongfestival-inzending van vorig jaar, ‘Because of You’ van Gustaph. Zou u dit jaar naar Zweden zijn afgereisd?

Alloul: Dat is natuurlijk een hypothetische vraag waarop het moeilijk antwoorden is. Wat ik wel weet, is dat ik die beslissing niet lichtzinnig genomen zou hebben. Ik zou advies gevraagd hebben aan mijn directe omgeving. Wat me vooral stoort, is de dubbele moraal: Rusland werd meteen gebannen, Israël mag deelnemen. Wat ik vorig jaar duidelijk kon vaststellen, is dat organisator EBU een mastodont is die de touwtjes strak in handen houdt. Als individuele deelnemer kun je daar moeilijk tegenop. Ik vind het bijzonder jammer hoe het dit jaar gelopen is. Het Eurovisiesongfestival heeft door de jaren heen een enorme impact gehad. De overwinning van Conchita Wurst in 2014, bijvoorbeeld, heeft veel betekend voor de lgbtq+-community waartoe ik behoor. Dat is het nu net: muziek ís niet apolitiek. Kijk maar naar wat het betekend heeft in de jaren zestig en zeventig: muziek was toen verzet. Je kunt dus niet redeneren dat er aanwezig zijn geen stellingname is. Eerlijk, ik denk dat ik niet gegaan zou zijn. Je mag ook niet vergeten: als kind van twee in Antwerpen aangespoelde Marokkaanse migranten is kind van twee in Antwerpen aangespoelde Marokkaanse migranten is de toestand in Palestina al heel mijn leven sterk aanwezig. Daar werd veel over gepraat in ons gezin. Dat was en is niet iets wat af en toe opduikt en weer verdwijnt, zoals dat bij veel witte gezinnen het geval is. Ik ben daarmee opgegroeid.

Niet alleen muziek, ook journalistiek hoeft niet neutraal te zijn, schreef u onlangs in een column voor MO, mevrouw El-Dekmak.

El-Dekmak: Het idee leeft dat je je als journalist geen activist mag noemen, want je wordt in die job geacht neutraal te blijven. Maar vaak is neutraal zijn gewoon je verstoppen, en soms zelfs je job niet goed genoeg doen. Waarom zouden strijden voor mensenrechten en journalistiek niet kunnen samengaan? Meer nog: als journalist moet je juist over een goed ontwikkeld ethisch kompas beschikken. Om het concreet te maken: ik lees over Gaza heel veel snelle clickbait in plaats van geverifieerde en genuanceerde inhoud. Op Vlaamse nieuwssites staan nog steeds artikels waarvan we intussen weten dat ze gebaseerd zijn op foute informatie. En dat is dan weer het gevolg van verschillende factoren: een gebrek aan middelen voor onderzoeksjournalistiek, een gebrek aan kennis van de regio en haar geschiedenis, en te weinig diverse redactievloeren. En dat heeft uiteraard belangrijke gevolgen: die foute of onvolledige informatie creëert een bepaalde publieke opinie. In dat opzicht moeten onze media dringend eens in de spiegel kijken.