Vrienden Freek Braeckman en Barbara Ceuleers: ‘Die vergissing kwam bij mijn moeder en mij heel hard aan’

Ze leerden elkaar kennen na een pijnlijke flater: VTM-nieuwsanker Freek Braeckman en Barbara Ceuleers, dochter van voormalige VRT-baas Jan en auteur van het boek Doodgewoon. Maar na excuses volgde wederzijdse bewondering. Voor haar strijd rond euthanasie ontvangt Ceuleers vandaag ook het Ereteken van de Vlaamse Gemeenschap.

Het voelt wat onwennig aan voor Barbara Ceuleers (40), afspreken in het Antwerpse gebouw waar de VTM-nieuwsdienst huist. De dochter van de in 2020 overleden journalist en voormalig VRT-baas Jan Ceuleers en gewezen omroepster Rachel Frederix is uiteraard opgegroeid in een gezin waar de openbare omroep hoog in het vaandel werd gedragen. Al geeft ze wel toe dat ze ook weleens naar VTM Nieuws kijkt. Anker Freek Braeckman (45) glundert en nipt nog eens van zijn koffie.

Precies door een pijnlijke flater in het VTM Nieuws leerden Braeckman en Ceuleers elkaar kennen. ‘Barbara’s vader was overleden’, vertelt Braeckman. ‘Dat moest uiteraard in onze uitzending. Het nieuws was redelijk laat binnengekomen. We zouden het als een kort item meenemen. Dan komen er geen journalist en eindredacteur aan te pas. De beeldredacteur zoekt fragmenten in het archief en levert ze aan de monteur. Zo’n item duurt vijftien seconden. Ik krijg dat op voorhand ook niet te zien. En als ik het item vervolgens presenteer, zie ik het beeld slechts vanuit een ooghoek. Dus had ik niet door dat er een vergissing was gemaakt: in plaats van Barbara’s vader was er een beeld van de Nederlandse schrijver Harry Mulisch te zien.’

‘Die vergissing kwam bij mijn moeder en mij heel hard aan’, zegt Ceuleers. ‘We waren naar Het Journaal op VRT aan het kijken, dus we hadden de persoonsverwisseling niet gezien, maar al snel ging ze viraal op sociale media. En dat was niet fijn. We wilden dat papa mooi geportretteerd werd, niet dat hij op die manier aandacht kreeg.’

U hebt dan zelf contact opgenomen met de familie Ceuleers om u in naam van VTM Nieuws te verontschuldigen, meneer Braeckman. Waarom zag u dat als uw taak? U was niet in de fout gegaan.

Freek Braeckman: Het Nieuws maken is teamwerk, maar ik ben wel het uithangbord. Ik ben degene die het podium op wordt gestuurd als er prijzen moeten worden opgehaald. Dan is het normaal dat ik ook degene ben die zich verontschuldigt. Kijk, je kunt een heel technische uitleg geven over hoe zo’n item tot stand komt en hoe die fout kon gebeuren, maar daar hebben Barbara en haar moeder op zo’n moment begrijpelijk geen boodschap aan. Ik heb daar niet over getwijfeld: ik heb gewoon meteen na de uitzending een berichtje met excuses gestuurd. Daar kwam een lief en begripvol antwoord op van Barbara. Voilà: zo simpel kan het soms zijn.

Normaal is het dan case closed. Maar jullie zijn contact blijven houden?

Barbara Ceuleers: We zijn elkaar daarna op een event tegengekomen en aan de babbel geraakt. Ik praat nogal graag. (lacht)

Braeckman: Barbara had toen al plannen om een boek te publiceren over de dood van haar vader en de lacunes in de euthanasiewetgeving. Ik herinner me dat we daar toen uitgebreid over gesproken hebben. Zulke maatschappelijke thema’s liggen me na aan het hart, daar wil ik zo veel mogelijk over weten. En Barbara kan daar heel passioneel over vertellen.

Wat zijn de lacunes in onze euthanasiewetgeving, mevrouw Ceuleers?

Ceuleers: Volgens de huidige wet kom je enkel in aanmerking voor euthanasie als je volledig bewust en handelingsbekwaam bent. Dat betekent dus: als het in feite nog te vroeg is. In september 2020 stelde zijn neuroloog tijdens een controle vast dat papa’s toestand achteruitging. Hij kon niet garanderen dat papa drie maanden later, bij de volgende controle, nog wilsbekwaam zou zijn. Dus is de procedure dan opgestart. Ook al omdat mijn vader niet wilde eindigen als mijn grootmoeder: zij werd agressief door haar dementie en werd daarom platgespoten en vastgebonden.

Papa is gestorven op 23 november 2020. Toen hij nog honderd procent zichzelf was. Te vroeg dus. Ik ben daar heel kwaad over. Waarom konden we niet nog een aantal maanden of een jaar samen genieten tot het genoeg was? Je zou perfect een checklist kunnen opnemen in een wilsverklaring. Bijvoorbeeld dat je euthanasie wilt als je je naasten niet meer herkent en incontinent bent. En dan is het aan de artsen en een eventuele vertrouwenspersoon om te beslissen wanneer de tijd rijp is. En als je geen euthanasie wilt, vul je die wilsverklaring gewoon niet in. Logisch, toch? Met zo’n wilsverklaring wordt jouw wil wet, ook als je je daar niet meer honderd procent bewust van bent.

Waarom wilde u er een boek over schrijven?

Ceuleers: Door het verhaal van mijn vader aan mensen te vertellen stelde ik vast dat er nog heel veel misverstanden bestaan rond euthanasie. Doodgewoon is dus aan de ene kant een informerend boek: het overloopt alle aspecten en ruimt de vele misverstanden uit de weg. En de andere kant wilde ik uiteraard ook het thema van die wilsverklaring op de agenda zetten. Eén op de vijf mensen krijgt dementie. Het is belangrijk dat ze niet te vroeg hoeven te sterven. Er is te weinig aandacht voor zulke thema’s, ook in de media.

Bent u het daarmee eens, meneer Braeckman?

Braeckman: Zeker. Maar het medialandschap is ook grondig veranderd. Toen ik begon, in 2001, waren er nog vaste nieuwsmomenten. Dat is nu niet meer het geval. Nieuws is nu veel meer live. Als er een bom ontploft, staat dat binnen de paar minuten op de site van HLN en wordt alles in gang gezet om zo snel mogelijk in de ether te gaan met een extra uitzending van Het Nieuws. We zijn eigenlijk de spoeddienst van de maatschappij. Die heb je nodig in de media. Maar daarnaast moet er natuurlijk ook verdieping zijn, waarbij thema’s als euthanasie aan bod kunnen komen. Dat gebeurt wel, maar te weinig.

Uw beide ouders werkten voor de openbare omroep. Toch bent u niet bij de televisie terechtgekomen. Spreekt die wereld u niet aan?

Ceuleers: Ik denk dat ik als tiener vooral ben afgeknapt op de bagger die mijn vader en moeder over zich heen kregen. Pas op: dat was nog voor de opkomst van sociale media, dus nu zou het wellicht nog een pak erger zijn. Ik ben ook zelf gepest op school nadat mijn vader bij de VRT op straat was gezet en mijn moeder daarover een interview had gegeven. Toen wist ik: voor mij hoeft dit niet.

Ik ben dan Germaanse talen gaan studeren, al wilde ik als kind advocaat worden. Maar door erover te praten met mijn ouders besefte ik dat ik die studie waarschijnlijk niet leuk zou vinden. En ik was van jongs af aan verliefd op taal. Dus werd het Germaanse. Nu werk ik als communicatieverantwoordelijke en doe ik redactieopdrachten in bijberoep.

Wat wilde u als kind worden, meneer Braeckman?

Braeckman: Piloot. In mijn jongen jaren was ik topsporter: ik ben 25 keer Belgisch kampioen geworden in het schermen. Een olympische sport, maar ook een sport die amper aandacht krijgt en die vooral geld kost. Dus besefte ik al snel dat ik mijn sportcarrière moest combineren met hogere studies. Maar én veel trainen én een pilotenopleiding volgen: dat leek te hoog gegrepen. Dus werd het net zoals bij Barbara Germaanse. Zeker in die tijd was dat een opleiding waarin je je studiewerk goed kon spreiden en verstandig het jaar kon indelen, waardoor er nog tijd was om te trainen. Maar op een gegeven moment besefte ik ook wel dat ik de internationale top in het schermen niet zou bereiken. Toen ik in 2001 stopte, was ik 32e op de wereldranglijst. Ik had misschien de top twintig kunnen bereiken, maar meer ook niet. Mijn laatste toernooi was in Gent, en dat heb ik gewonnen. Voor mij een mooi afscheid. Twee maanden later kon ik beginnen bij de de openbare omroep, waar ik een prachtige tijd heb beleefd. Ik heb er van alle journalistieke genres mogen proeven: radio, Karrewiet, Het Journaal… Het was een heerlijke speeltuin voor een beginnend journalist. Maar in 2017 leek ik wat uitgespeeld. En toen kwam de vraag van VTM.

We hadden het daarnet over bagger en sociale media. Ik kan me voorstellen dat een gevoelig onderwerp als euthanasie ook hevige reacties oproept. Hebt u na uw boek veel bagger over u heen gekregen, mevrouw Ceuleers?

Ceuleers: Ik had me daar in ieder geval op voorbereid. En eigenlijk had ik er ook wel op gehoopt, want dan had ik mijn standpunt kunnen verdedigen en hadden we het debat verder kunnen opentrekken. Maar inhoudelijk is er verrassend weinig kritiek geweest. Ik kreeg wél te maken met bodyshaming. Het ging op sociale media meer over het feit dat ik geen maatje 36 heb dan over mijn standpunten.

Braeckman: Dat is geen nieuw fenomeen. Ik begon te ankeren in 2007. Meteen kreeg ik berichten als ‘Scheer die baard af, viezerik, ik kan u rieken tot thuis!’ Ik probeer dat te relativeren. Eigenlijk is Twitter een café in Dendermonde.

Had dat café veel te zeggen over uw deelname aan Make up your mind, het tv-programma waarin u samen met onder meer Sammy Mahdi transformeerde in een dragqueen?

Braeckman: Totaal niet. Ik heb wel getwijfeld om deel te nemen, maar niet omdat ik bagger verwachtte. Ik wil wel geloofwaardig blijven als nieuwsanker. Je wilt niet weten hoe vaak ik gevraagd word om in een programma een liedje te zingen, al dan niet met een masker op mijn hoofd. Bovendien bestond dit programma in Vlaanderen nog niet, dus ik wist ook niet goed wat te verwachten.

Maar toen vernam ik dat wijlen Peter R. de Vries nog aan de Nederlandse versie had deelgenomen. Een misdaadverslaggever! Dat hielp me toch over de streep. Jan Becaus zei dat een nieuwsanker als een aardappel moet zijn: geur-, kleur- en smaakloos. Maar je mag als nieuwsanker wel van vlees en bloed zijn. En voor mij was de boodschap van het programma het allerbelangrijkste: dat iedereen gewoon mag zijn wie hij of zij wil zijn. Heeft er iemand last van dat ik drie uur in de make-up zit en een legging draag? Er zijn belangrijker zaken om je druk in te maken, toch? Ik zeg maar wat: de euthanasiewetgeving. En dan bewonder ik de verbetenheid waarmee Barbara voor haar zaak strijdt.

Ceuleers: Ik bewonder aan Freek dat hij heel empathisch is. Je merkt dat ook op het scherm.

Braeckman: Ik hoor dus al twee keer dat je geregeld naar VTM Nieuws kijkt. Goed zo! (lacht)