Is het uw schuld dat de democratie onder druk staat? In Fight Night werpen de theatermakers van Ontroerend Goed die vraag op, en beantwoordt het publiek ze avond na avond positief. ‘Vijf politici op een podium zetten en hen belachelijk maken: dat zou oninteressant zijn.’
‘Je hebt geen idee’, vertelt Angelo Tijssens als we hem in al onze naïviteit aankijken. ‘Mensen worden supergraag voorgelogen, zelfs als ze zich daar in een theaterzaal heel goed van bewust zijn.’ Tijssens, die ondertussen misschien het bekendst is als coscenarist van Lukas Dhont, staat vanaf volgende week weer in het theater met Fight Night van Ontroerend Goed. Daarin wordt de democratische verantwoordelijkheidszin van het publiek getest. Het opzet is eenvoudig: toeschouwers krijgen bij binnenkomst een stemkastje, op het podium staan vijf acteurs die als politici naar de stem van het publiek dingen. Het gaat in Fight Night nooit over inhoudelijke thema’s, maar de acteurs proberen verder wel te overtuigen met alle truken van de democratische foor. En het is niet omdat u die truken herkent dat u ze kunt weerstaan. De voorstelling, een succesherneming, ging een eerste keer in première in 2013, en toerde over de hele wereld. Tijssens – de spreekstalmeester van dienst – speelde ze ondertussen al 450 keer. Dit jaar zal hij er weer zo’n 70 keer mee op een podium staan.
Angelo Tijssens: ‘Een voorstelling die uw vertrouwen in de democratie bevraagt: het zou bijna te gek zijn om die dit voorjaar niet te hernemen. We waren nog erg mild, zovele jaren geleden. Een van de aanleidingen was het eclatante succes dat de N-VA behaalde nadat Bart De Wever eerst als populairste kandidaat uit De Slimste Mens ter Wereld was gekomen, een televisiequiz. Ondertussen maakt een man die populair werd als host op televisie zich op om misschien voor de tweede keer president van de Verenigde Staten te worden. We gaan in het najaar ook anderhalve maand in de VS spelen met Fight Night. Zes jaar geleden hielpen we een remake produceren in Rusland, in de aanloop naar de vorige – tussen aanhalingstekens – presidentsverkiezingen. Van de acteurs die daarin meespeelden, zitten er nu in Georgië, Polen en Zwitserland. We hebben jarenlang met veel voorstellingen in Moskou gestaan, dat zou nu niet meer lukken. In Hong Kong spelen we wel nog, maar ik vraag me af voor hoelang. In onze eerste versie zat ook wel een verwijzing naar Siegfried Bracke, een man wiens relevantie dan weer gelukkig helemaal verdwenen is.’
Jambon heeft onlangs een app gelanceerd voor het Vlaamse museum van de Vlaamse geschiedenis van Vlaanderen. Duim omhoog, zeg.
Wat hebt u geleerd van die eerste speelreeksen?
Angelo Tijssens: Iedereen laat zich wel zo’n beetje op dezelfde manieren manipuleren, of mensen nu in Toronto wonen of in Aalst. Elke voorstelling is wel helemaal anders – dat maakt het voor ons soms zenuwslopend – en er zijn ook wel verschillen tussen landen. We vragen op een bepaald moment of mensen zichzelf zien als een beetje racistisch, een beetje seksistisch, een beetje gewelddadig of geen van beide. Je kunt er donder op zeggen dat Australiërs een beetje racistisch zullen antwoorden, terwijl Vlamingen altijd heel braaf geen van beide kiezen.
Hoe vallen mensen in het publiek dan precies te manipuleren?
Tijssens: Lees de Grieken en de Romeinen. Het is allemaal zo oud als de straat. Dé klassieker is natuurlijk de underdog: zelfs politici die overduidelijk aan het winnen zijn, doen alsof ze gaan verliezen.
Vandaag doet élke politicus alsof hij een underdog is.
Tijssens: De studio’s van De Zevende Dag zitten er vol mee, ja. Een partij kan al twintig jaar in de Vlaamse regering zitten en nog altijd doen alsof ze wordt buitengesloten. Donald Trump heeft een gouden fallus van een wolkenkrabber in New York staan met zijn naam erop, maar is de grootste underdog ter wereld. Kiezers gaan erin mee, en laten zich erdoor overhalen om tegen hun eigen belangen in te stemmen.
Kortom: de kiezer is volgens jullie een beetje dom.
Tijssens: Nee, dat zeg ik niet. Kiezers moeten zich wel meer bewust zijn van hun eigen rol, hoe klein die misschien ook maar is. We hadden met Fight Night ook vijf politici op het podium kunnen zetten en hen belachelijk maken: kijk, ze kunnen er echt niks van. Dat is oninteressant. We hebben met Ontroerend Goed ook een voorstelling over het kapitalisme gemaakt, waarin we het publiek wilden laten voelen wat het met iemand doet als hij merkt dat hij snel geld kan verdienen. De hippie die in Birkenstocks naar de voorstelling kwam, stond anderhalf uur later te roepen door de zaal of er iemand nog bonds van hem wilde kopen. Mensen moeten inzien dat zij het zijn die de democratie horen te verzorgen en koesteren. Zelfs in mijn omgeving hoor ik mensen zeggen dat ze niet meer willen gaan stemmen. Ik doe aan dat defaitisme echt niet mee, maar je moet iets zien zoals het echt is om het helemaal te kunnen omarmen.
Iets zegt mij dat er in deze voorstelling ook een kritiek op de politieke journalistiek zit: jullie spelen in een boksring.
Tijssens: Ik ben voorzichtig met die commentaar. Ik zit ook weleens naar televisie te kijken en mij te verbazen over wat voor lichte vragen er aan politici worden gesteld, terwijl de meest evidente bijvragen uitblijven. Maar dat is misschien beroepsmisvorming van mij als scenarist, want journalisten zijn in Vlaanderen echt geen pottenstampers die kwijlend achter de elite aanlopen. Het is niet dat wij hier doctrinaire nepjournalistiek voorgeschoteld krijgen, zoals in andere landen.
De aankomende campagne betekent ook dat er rapporten worden uitgedeeld: hoe heeft Jan Jambon het uiteindelijk gedaan als cultuurminister?
Tijssens: Hij heeft vooral niet veel gedaan, hè. Hij heeft onlangs een app gelanceerd voor het Vlaamse museum van de Vlaamse geschiedenis van Vlaanderen. Duim omhoog, zeg.
Kiezers moeten zich wel meer bewust zijn van hun eigen rol.
Daarmee zijn ook wel de bijwijlen dystopische voorspellingen over zijn beleid niet uitgekomen.
Tijssens: Wij hebben gelukkig als cultuursector heel snel duidelijk gezegd: woow, dees gaan we niet doen. Het heeft ook geholpen dat Jambon snel begreep dat cultuur een uitstekend exportproduct is. Met onze bussen gaan we het niet meer redden in het buitenland.
U doet ondertussen veel meer dan theater maken bij Ontroerend Goed. Waar bent u dit jaar nog meer mee bezig?
Tijssens: Ik ben met Lukas aan iets nieuws aan het schrijven, en ik heb deze ochtend mijn tweede roman opgestuurd naar de uitgeverij. Die verschijnt in de zomer.
