Schrijfster Stella Bergsma: ‘Alleen al dat ene orgasme maakt van Babygirl een feministische film’

De erotische film Babygirl maakt veel los, en dat zal niet alleen liggen aan de geweldige scènes tussen Nicole Kidman en Harris Dickinson. Wij gingen te rade bij de Nederlandse schrijfster-feministe Stella Bergsma.

Het is nog vroeg in januari, maar de kans is niet heel groot dat er het komende jaar nog een film verschijnt waarover meer geschreven en gesproken wordt dan Babygirl. Na Nederland én de Verenigde Staten wekt de erotische thriller van Halina Reijn ook in Vlaanderen veel discussie op. Wat moeten we in 2025 ook met een verhaal over een getrouwde powerwoman (Nicole Kidman) die in de slaap- en hotelkamer gedomineerd wil worden door haar stagiair (Harris Dickinson)?

Mevrouw Bergsma, voor ik u naar uw mening vraag: begrijpt u dat er zo veel te doen is over uitgerekend deze film?

Stella Bergsma: Ik snap heel goed dat alle vrouwen hier hun feministische plasje over willen doen, ja. Het gaat in onze cultuur en in de media nog altijd zo weinig over vrouwelijke seksualiteit en vrouwelijk verlangen. Als iemand er dan eens iets over maakt, willen we het er wekenlang over hebben. Ik was trouwens bang dat ik Babygirl niet goed meer zou vinden, precies omdat er al zo veel over gezegd en geschreven is. Maar hij is echt heel erg tof. Go, Nicole! Go, Halina! Ik ben zelf een nieuw boek aan het schrijven, en kan alleen maar hopen dat het ooit verfilmd wordt door Halina. (lacht)

Columniste Heleen Debruyne was niet erg onder de indruk van de film. Zij noemde hem Fifty Shades of Grey voor de meerwaardezoeker.

Bergsma: Nee, deze is veel beter. Fifty Shades ging vooral over de adoratie van een vrouw voor een man. Het was een slap fantasieverhaaltje uit de Bouquetreeks. Babygirl is veel subtieler en daarom ook bevrijdender. Hij deed me meer denken aan La Pianiste van Michael Haneke, hoewel de vrouw daarin wel nog gestoorder is. Trouwens ook: go, Antonio Banderas! Hij speelt als echtgenoot een bescheiden rol. Meestal gaat die net naar de vrouw.

In Nederland gaan de kritieken vooral over de vraag of de film wel feministisch is. Wat vindt u?

Bergsma: Als het eerste opzet van een regisseuse is om een feministische film te maken, levert dat meestal geen grote kunst op. Maar natuurlijk ís Babygirl wel feministisch. Halina Reijn heeft een film gemaakt over haar eigen shit, dat is op zich al feministisch.

Pas op, ik begrijp de feministische kritiek wel. De film gaat over een vrouw van 57 jaar die er nog altijd ongelooflijk goed uitziet. Ik had misschien ook liever een film gezien over een vrouw van die leeftijd die echt rimpels heeft en misschien ook eens gewoon dik is en helemaal geen complexen heeft over haar seksualiteit. Helaas, dat was een nichefilm geweest die veel minder aandacht had gekregen. Daar zijn we nog niet – Babygirl, babysteps. Dat zegt veel over de wereld waarin we als vrouwen leven, maar dat moet je Halina niet verwijten. Alles wat vrouwen doen moet een politiek statement zijn: onzin is dat. Mannen maken kunst over hun eigen probleempjes, en vrouwen moeten dat gewoon ook doen.

Wat maakt Babygirl dan bevrijdend?

Bergsma: Nicole Kidman speelt een vrouw in een machtspositie die tegelijkertijd heel feilbaar is: ze heeft duidelijke neuroses en rare trekken. Eigenlijk gaat de hele film over de vraag of die vrouw een orgasme kan krijgen, en dat vind ik al erg sterk. Er zit een meesterlijke scène in waarin ze uiteindelijk klaarkomt als ze langs achter gevingerd wordt door Dickinson. Ik moest er – net als zij in de film – om huilen, zo ontroerend vond ik dat. Het is misschien wel het mooiste orgasme dat ik ooit al op beeld heb gezien. Zoiets zie je niet in porno, waar vrouwen faken en doen alsof ze perfect klaarkomen. Hier zie je de angst door haar heen gaan om los te laten en zichzelf over te geven. De vrouw én de man zijn in die scène allebei zoekend, wat het allemaal nog kwetsbaarder maakt. Zij lijkt het eerst niet te durven, ze kan het niet, kreunt dat ze moet plassen. Uiteindelijk komt ze dan toch klaar, bijna als een beest. Kidman speelt fantastisch, maar ik ben er zeker van dat dit óók het resultaat is van Halina’s sterke regie.

Is Babygirl een pleidooi voor het vrouwelijke orgasme?

Bergsma: Ja. Dat ene orgasme maakt de hele film feministisch. (lacht) Voor veel vrouwen zal het herkenbaar zijn. Zij komen nog altijd veel minder vaak klaar dan mannen. Op een gegeven moment geven sommige vrouwen het gewoon op en gaan ze hun orgasme net als in porno faken. Daarom is het zo bijzonder dat het orgasme in beeld wordt gebracht vanuit het vrouwelijke perspectief. Veel meer dan over haar onderdanigheid gaat de film dáárover.

Een machtige vrouw die in de slaapkamer gedomineerd wil worden door een toyboy: zo’n geweldig originele verhaallijn is het ook niet. Ik schrok er wat van dat Halina Reijn daarover in interviews vertelt als een verlangen waarvoor ze zich schaamt. Ze heeft het gevoel, zeker sinds #MeToo, dat vrouwen er niet meer voor mogen uitkomen dat ze als een dier veroverd willen worden door mannen. Herkenbaar?

Bergsma: Ik snap wat ze zegt, maar ik heb dat gevoel helemaal niet. In mijn ogen wordt vrouwelijke seksualiteit juist pas bespreekbaar als vrouwen zulke fantasieën hebben over vernedering. Want daarover willen mannen wél praten. Ik heb nog nooit een film gezien waarin de vrouw eindelijk eens dominant wil zijn. Hopelijk komen makers nu met verhalen over andere kinks, want het verhaaltje van de vrouw die gedomineerd wil worden kennen we intussen wel.

Eigenlijk zegt Reijn: seks is sinds #MeToo veel saaier geworden.

Bergsma: Ik vind het tegendeel waar. Er wordt beter gecommuniceerd, waardoor er volgens mij net veel meer mogelijk is geworden. Zo’n rollenspel waarin de ene de andere domineert is vaak ook maar een script van drie regels. Veel vrouwen willen nog veel andere dingen graag eens uitproberen. Ik zou willen dat er meer geëxperimenteerd wordt, in plaats van zulke vaste rollen te spelen. Ik hou zelf ook van heel andere kinks, ik fantaseer niet over schoteltjes met melk. (lacht)

Debruyne suggereerde in De Afspraak dat vrouwen vooral fantaseren over vernedering omdat ze leven in een wereld waarin dat is wat van vrouwen wordt verwacht. Klopt die link?

Bergsma: Dat zou me niets verbazen. Onze fantasieën ontstaan in de wereld waarin we leven. Ik vind dat opnieuw geen verwijt aan Halina. Je kunt het haar moeilijk kwalijk nemen dat haar werk draait om haar eigen, diepste fantasieën. Babygirl ontstijgt die ook. De rommeligheid van zulke fantasieën en het ongemak die ze geeft tijdens de seks zitten mooi in de film.

Ik ben als homo wel blij dat mijn seksuele fantasieën geen ideologiekritiek hoeven te doorstaan.

Bergsma: Is de machoman ook in Vlaanderen niet nog steeds het populairst? Dat is ook heel politiek, hoor, vergis je niet. (lacht) Het klopt wel dat zulke standaardrollen bij de lgbtqia+-gemeenschap minder bestaan, waardoor alles meer fluïde is en iedereen zijn fantasie kan gebruiken. Partners moeten daardoor ook meer met elkaar praten over wat ze precies willen, en dat is alleen maar positief. Daar kan iedereen nog iets van leren.

Dat maakt alles rond Babygirl ook wel weer duidelijk: hoe weinig ook vandaag nog écht over seks wordt gesproken.

Bergsma: Ja, dat is zo. In mijn roman Pussy album uit 2016 zit een scène waarin het hoofdpersonage fantaseert dat ze verkracht wordt. Ik had me voorbereid op vragen en was zelfs wat bang het erover te moeten hebben. Uiteindelijk was er maar één journalist die over die scène begon. Ze was ook heel heftig, er zaten pijnlijke herinneringen achter. Dat ik me zo’n fantasie verbeeld, heeft inderdaad ook te maken met de positie van vrouwen.

Het heeft ook wel iets onttoverends om al te uitgebreid over seks te praten.

Bergsma: Vind je? Daar ben ik het helemaal niet mee eens. Sommige mensen houden inderdaad van het taboe, maar ik ben er juist voor om er veel over te praten.

Kidman ziet er nog altijd geweldig uit, of toch in ieder geval jonger dan haar leeftijd doet vermoeden. In de film zit een scène waarin ze botox krijgt, waarna haar dochter opmerkt dat ze eruitziet als een dode vis.

Bergsma: Ik vond het goed dat het er in de film over ging. Voor een actrice als Kidman is het natuurlijk raar dat ze haar gezicht onbeweeglijk maakt. Ik heb al films gezien met actrices die zoveel hadden laten doen dat het me afleidde, maar hier stoorde het eigenlijk niet. Sommige feministen vinden dat het niet-feministisch is om iets aan je lichaam te veranderen, maar ik ben van de school dat iedereen die keuze zelf moet maken. Opnieuw: we moeten vrouwen niet de schuld geven van de wereld waarin we leven. Waarom zouden vrouwen perfect moeten zijn als de wereld om hen heen zo kut is?

U schreef enkele jaren geleden al een essay over de cosmetische ingrepen die u liet uitvoeren en de twijfels die u er zelf over had.

Bergsma: We hebben allemaal geïnternaliseerd hoe over oudere vrouwen wordt gedacht. Je ziet nergens in de media vrouwen met rimpels, en dan denk je: waarom moet uitgerekend ik dan een voorbeeld zijn voor jongere vrouwen? Niet iedereen heeft dat in zich. Ik heb weleens botox en fillers gedaan. Een journaliste zei me daarna: nu ben jij niet meer serieus te nemen als feministe. Ik vond háár door die opmerking net niet meer serieus te nemen. Of moet ik echt verantwoordelijk worden gehouden voor het hele patriarchaat? Het doet denken aan de vorige Nederlandse minister van Buitenlandse Zaken, Sigrid Kaag, die een hoofddoek droeg in Iran. Iedereen werd kwaad op haar, terwijl het natuurlijk niet haar schuld is dat mannen alleen met haar willen praten als ze zo’n hoofddoek om heeft.

Sommige vrouwen vinden ingrepen als botox juist emanciperend. U ook?

Bergsma: Je kunt er altijd zo’n draai aan geven. (lacht) Helemaal verzonnen is het niet. Op een bepaalde manier heeft het iets emanciperends om zelf te bepalen hoe je smoel eruitziet.

Maandag trad Donald Trump voor een tweede keer aan als Amerikaans president. Bij zijn eerste ambtstermijn in 2017 kwamen honderdduizenden vrouwen uit protest op straat. Dit jaar is daar geen sprake van. Wat is er veranderd?

Bergsma: Ik kijk veel Tiktok, dat is een geweldig medium om jezelf over de wereld te informeren. De Amerikaanse vrouwen die ik daar zie zijn woedend. Ze komen misschien niet meer de straat op, maar online zijn ze heel actief. Misschien zijn ze zelfs kwader dan acht jaar geleden. Maar wat kunnen ze nog meer doen? De scenario’s die Margaret Atwood in haar dystopische roman The Handmaid’s Tale uitwerkte, komen steeds dichterbij. Meta-ceo Mark Zuckerberg zegt dat bedrijven meer mannelijkheid nodig hebben. Ik denk dan: néé, minder, minder, minder! Maar de verkiezing van Trump is in mijn ogen ook een reactie op het feit dat vrouwen vrijer zijn geworden. In de VS lopen kerels rond met T-shirts waarop staat: ‘Your body, my choice’. Dat verzin je niet.

Hoe moeten vrouwen omgaan met die gekneusde mannelijkheid?

Bergsma: Ja, wat moet je daarmee? Vrouwen zijn nog altijd aan een opmars bezig. Voor sommige mannen is dat blijkbaar erg moeilijk. Vrouwen negeren die types het liefst, ze blijven liever single dan daar iets mee te moeten beginnen. Dat is één van de actiemiddelen vandaag: niet meer met ze naar bed gaan. We hebben zulke alfamannetjes ook niet meer nodig. En als ze straks geen partners meer vinden, kunnen we alleen maar hopen dat ze uitsterven.