Rock Rally-winnaars Maria Iskariot: ‘Mensen zagen te veel’

Punk is dood, zong Luc De Vos zaliger. De punkrevelatie Maria Iskariot is hier om het tegendeel te bewijzen. Een gesprek over gemoraliseer, hokjesdenken en twijfelen over ongeveer alles. ‘Ik heb geen ADHD-diagnose nodig, uiteindelijk moet ik leren leven met mezelf.’

Een stille woonwijk in De Pinte, op enkele minuten sporen van het bruisende Gent. Hier betrekt filosofe en journaliste Helena Cazaerck, de praatgrage frontvrouw van punkband en winnaar van Humo’s Rock Rally 2024 Maria Iskariot, een oude rijkswachterswoning. Het huis is zoals de muziek van de band: weinig franjes, rechttoe rechtaan. Maria Iskariot, dat samengesteld is uit drie vrouwen en een mannelijke drummer, brengt energieke, jeugdige punkrock in het Nederlands.

Hun eerste ep EN/EN verscheen in april op muziekplatformen allerhande en na de drukke festivalzomer gaan ze de studio in voor de opnames van hun eerste langspeler. Samen met gitariste Loeke Vanhoutteghem troont Cazaerck ons mee naar café Spoor 7, aan de andere kant van de spoorweg.

Daar blikken we om te beginnen nog even terug op de hun overwinning in de Rock Rally, eind april. ‘Een totale verrassing’, vertelt Cazaerck. ‘We vonden het al gek dat we in de finale waren geraakt, en hoopten hoogstens op de derde of de publieksprijs.’

Hebben jullie een idee waarom de jury jullie op één zette?

Helena Cazaerck: Moeilijke vraag, maar als ik mag gokken: door de energie, de oprechtheid en de vriendschap die we uitstralen als we optreden.

Loeke Vanhoutteghem: In de lichting van dit jaar waren er ook weinig Nederlandstalige acts. Ik denk dat het ook ons voordeel speelde dat we meisjes zijn die harde muziek maken. Die combinatie van factoren maakt ons vrij uniek.

Was het Nederlands een bewuste keuze?

Cazaerck: We hadden ook enkele nummers in het Engels liggen, maar we hebben beslist om bij het Nederlands te blijven. We zijn wel trots op onze taal – zonder daarmee de flamingant te willen uithangen.

Vanhoutteghem: Het is leuk om de poëzie in je moedertaal te vinden en tegelijk te experimenteren met genres die verder van ons taalgebied af liggen.

Krijgt jullie daar soms commentaar op?

Cazaerck: Dat mensen niet begrijpen wat we zingen. (lacht)

Vanhoutteghem: Als je in het Nederlands zingt, zijn mensen ook echt benieuwd naar wát je precies zingt.

Jullie hebben in het voorprogramma van de Belgische postpunkband Meltheads gespeeld, en ook in deze editie van de Rock Rally zaten drie hardere gitaaracts. Punk is blijkbaar weer helemaal terug.

Vanhoutteghem: Punk draagt do-it-yourself hoog in het vaandel. Ik zie zelf ook een parallel met de spoken-wordscene, waarin ik actief ben. De scene groeit de laatste jaren sterk en er zijn veel bottom-upinitiatieven. Er zijn geen poortwachters: buiten de landelijke poetry-slamcompetitie is er geen instantie die bepaalt wat onder de noemer ‘spoken word’ valt. Dat geeft veel vrijheid om te experimenteren, en het zorgt voor een democratisering van de stemmen en de verhalen. Binnen de gevestigde muziekgenres is het inherent aan punk om ook die hedendaagse echtheid op te zoeken. Daar zal altijd wel behoefte aan zijn maar in déze tijd, waarin je de echtheid van veel zaken in twijfel kunt trekken, is het misschien nog meer nodig.

Cazaerck: Het heeft ook te maken met de tijdgeest. Veel jonge mensen voelen existentiële twijfel. Misschien komt dat omdat we een bepaald welvaartsniveau hebben bereikt, waardoor het existentiële vanzelf meer op de voorgrond komt. En dan heb je nog de oorlogen en de klimaatopwarming. Dat zijn zaken die enorm veel energie opballen. Voor mij, en misschien ook andere ‘luide bands’, is muziek een manier om die energie te kanaliseren. Sommige mensen doen dat door te sporten, andere schilderen of werken hard. Maakt niet uit, denk ik dan, zolang je je frustraties maar kwijt kunt en niet constant loopt te zeuren. Als wij al ergens toe oproepen, dan is dat. Doe zelf iets cools met je leven, in plaats van te doemdenken, alles te medicaliseren en te zagen. Want echt, mensen zagen te veel.

Wat bedoelt u met medicaliseren?

Cazaerck: Tegenwoordig heeft iedereen wel iets. Onlangs waren we op een evenement waar twee jongens naar mij toekwamen. Ze vroegen me of ik ADHD had, en welk type. Ik dacht alleen maar: gasten, laat mij met rust, ik wil niet tot jullie club behoren. Ik heb geen behoefte om mij te laten testen op ADHD, ik wil geen etiket opgeplakt krijgen. Uiteindelijk moet ik gewoon met mijzelf leren leven.

Pas op, zo’n label kan nuttig zijn om bepaalde zaken open te breken. Je geeft je probleem een naam, en je weet dat andere mensen met hetzelfde worstelen, wat een geruststelling kan zijn. Voor sommige mensen werkt dat, en in sommige gevallen is het ook nodig om een goede hulpverlening te garanderen. Denk maar aan mensen met zwaar autisme. Maar ikzelf hoef geen label. Of ik mij nu non-binair of een jongen of een meisje voel: laat mij met rust. Wij drukken ons uit op onze manier, zodat we het niet hoeven te doen op een manier waar we ons niet goed bij voelen.

Vanhoutteghem: Zo’n etiket is ook beperkend. Zodra je je definieert, zet je je ook deels vast. Dat is ook het probleem met het ‘vrouwenband’-label. En wie weet, misschien hebben wij allemaal wel ADHD. Maar er is nog zoveel meer daarnaast.

Is punk nog een geëngageerd muziekgenre?

Cazaerck: Wij presenteren ons niet als een geëngageerde band en staan niet vooraan op betogingen. Ik wil de problemen die er zijn niet zomaar simplificeren. Sommige mensen vragen ons of wij een feministische band zijn. Nee. Wij zijn gewoon vrouwen die hun ding willen doen.

Vanhoutteghem: Bovendien zijn we drie verschillende vrouwen mét een mannelijke drummer. En het is niet omdat je iets doet in een wereld of een genre dat vooral mannelijk is, dat je plots ‘die vrouwenband’ moet zijn.

Zijn er dan geen vrouwen die jullie als voorbeeld zien?

Cazaerck: Natuurlijk wel. Kim Deal, Kim Gordon en PJ Harvey, dat zijn vrouwen die er staan. Maar zij hebben zich ook nooit expliciet als feminist geprofileerd. Om echt feministisch te zijn, doe je dat net niet, want dan zit je vast in een concept waar andere mensen een betekenis aan geven. En dat willen wij niet.

Vanhoutteghem: Ik heb er geen moeite mee als andere mensen het feministisch vinden dat drie vrouwen gewoon hun zin doen en hun schaamte overboord gooien. Maar het is niet de hele waarheid. Ik vind het leuk als mensen naar onze optredens komen kijken met hun dochters, en achteraf zeggen dat ze geïnspireerd zijn. Maar als jouw zoon of non-binair kind het goed vindt, is dat even goed.

Zijn jullie bezig met die identitaire discussies ?

Vanhoutteghem: Ik volg ze wel, ook al hebben ze niet altijd meteen impact op mijn eigen leven. Het hele debat over voornaamwoorden, bijvoorbeeld, heeft op mijn individuele identiteit geen directe betrekking, maar ik vind het wel belangrijk om de maatschappelijke rol van taal te erkennen.

Cazaerck: Misschien zijn die hokjes ook gewoon nodig om ze nadien overboord te kunnen gooien. Het is nu eenmaal zo dat er vandaag nog altijd gaybashing bestaat, dat er groepen mensen zijn die zich niet veilig voelen. Dat zij zich als reactie gaan groeperen snap ik wel. Opnieuw: nuance is alles.

Binnenkort nemen jullie een eerste album op. Heeft dat nog zin in deze Spotify-tijden? Mensen luisteren toch niet langer naar een volledig album?

Vanhoutteghem: Zelf beluister ik platen van het begin tot het einde. De volgorde van een album is niet toevallig, daar is over nagedacht. Ik luister dat uit als een geheel, net zoals je ook een boek hoofdstuk per hoofdstuk leest.

Zou het jullie storen als fans op een andere manier naar jullie plaat luisteren?

Cazaerck: Natuurlijk niet. Wij maken een plaat met een begin- en eindpunt, voor onszelf. Maar als dat niet is hoe jij muziek consumeert, dan is dat oké.

Hebben jullie enig idee hoeveel een stream op Spotify oplevert?

Cazaerck: 0,003 euro of zo?

Als beginnend artiest is Spotify niet bepaald een winstgevend model.

Cazaerck: Er zijn mensen die kiezen om hun muziek niet op Spotify te plaatsen, maar dat kunnen wij niet maken. We zijn aan het groeien, we willen meer kansen, willen naar het buitenland. Als je heel groot bent, kun je je dat misschien permitteren. Maar doet het ertoe? Het is nu eenmaal de manier waarop de meeste mensen naar muziek luisteren.

Vanhoutteghem: En het zou nogal hypocriet zijn om onze muziek niet op Spotify te plaatsen, want we gebruiken het zelf elke dag.

Cazaerck: Spotify heeft ook een ongelooflijke democratisering van muziek gecreëerd. Met een muisklik kan ik nichemuziek van de andere kant van de wereld ontdekken. Het is onwaarschijnlijk welke muziek je allemaal kunt ontdekken.

Die overdaad houdt ook een zekere devaluatie van muziek in.

Cazaerck: Klopt. Schaarste creëert waarde. Als het aanbod beperkt is, is het heel waardevol als je iets nieuws ontdekt. Maar als ik nu iets ontdek op Spotify dat een snaar raakt, kan dat nog steeds waardevol aanvoelen.

Een van jullie meest gestreamde liedjes is ‘Bedankt’. Met zinnen als ‘Mijn vrienden zijn het huis waarin ik woon’ flirten jullie hier met de grenzen van het karamellenvers.

Cazaerck: Dat hebben we al vaker gehoord. Als je de tekst van Bedankt vergelijkt met Lief klein kind of Zachter bestaan is hij inderdaad simpel. Je begrijpt onmiddellijk waarover het gaat.

Vanhoutteghem: En mensen worden ook altijd blij als we dat nummer spelen. Alsof het een boeket bloemen is dat je geeft.

Bedankt gaat ook over de diversiteit van meningen die binnen een vriendengroep kunnen bestaan. Maar vriendschap veronderstelt ook gedeelde waarden. Kunt u bevriend zijn met iemand die politiek totaal anders denkt?

Cazaerck: Toch wel. Mensen bewegen zich nu eenmaal in sociale bubbels, waarin meningen worden teruggekaatst als in een echokamer. Ik zou het vooral leerrijk en verruimend vinden. Iemand die bijvoorbeeld op extreemrechts stemt, heeft ook een ziel. (lacht) Het heeft gewoon geen zin om elkaar te veroordelen.

Luisteren is veel nuttiger. Welke oplossing hoopt die persoon te vinden bij die partij? Vanwaar komt die frustratie? Wordt ze veroorzaakt door het aantal migranten in ons land, of heeft die persoon gewoon een saai leven? Doet hij zijn job niet graag? Er zijn heel veel redenen waarom iemand stemt zoals die stemt. Bevriend zijn met zo iemand geeft je net de luxe om meer inzicht te krijgen in die mening.

Vorig jaar trok u voor De Standaard naar Kiev. U hield er een dagboek bij met uw indrukken van de oorlog. In een stuk schreef u over een meisje dat noodgedwongen afscheid moest nemen van haar Russische vrienden. Door de oorlog was die vriendschap onmogelijk geworden.

Cazaerck: Wij zitten gelukkig nog niet in het stadium. Laat ons dus alsjeblieft naar elkaar blijven luisteren. Het is niet dat de ander zo verschrikkelijk is. Het valt allemaal wel best mee hier.

Vanhoutteghem: Als je niet luistert naar andere mensen, hoe kun je dan verwachten dat zij naar jou luisteren?

Cazaerck: Natuurlijk zijn er binnen onze maatschappij problemen die aangepakt moeten worden. Maar als er oorlog komt, bestaan die problemen niet meer. Dan spuiten we nog wat meer buskruit en kerosine in de lucht en zijn we nog verder van huis.

Daar zit de gevaarlijke aantrekking van oorlog in: oorlog maakt alles eenvoudig.

Cazaerck: De boel eenvoudig maken doen we nu al door te polariseren. Als er één daad is die activistisch is, is het net die polarisatie tegengaan. Alles is veel complexer dan het wordt voorgesteld. Als jij bijvoorbeeld zegt: ‘Ik ben tegen de Oekraïense wapenleveringen’, dan betekent dat niet dat jij voor Vladimir Poetin bent. Vanaf het moment dat zaken simpel worden voorgesteld, dreigt er oorlog.

En ja, in zo’n oorlog schuilt een gevaarlijke aantrekkingskracht. Toen ik in Oekraïne was, heb ik veel mensen ontmoet die op eigen initiatief daarheen zijn getrokken om zichzelf te vinden en daar ‘het goede te doen’, om eindelijk betekenis te vinden. Uiteindelijk komt dat voort uit een existentieel probleem. Thuis voelen ze zich nutteloos, of voelen ze zich geen man meer. In de oorlog menen ze zich in te zetten voor de goede zaak, waardoor ze weer met zichzelf kunnen leven.

De twijfel en nuance in alles zoeken, is dat een restant van uw filosofieopleiding?

Cazaerck: De twijfel was er altijd al, maar die opleiding heeft dat wel versterkt. Het zoekende, het vragende en het besef dat er altijd meer vragen zijn dan antwoorden is in elk geval een constante in mijn leven.

Het gebrek aan duidelijkheid en duidelijke antwoorden, vinden jullie dat lastig?

Cazaerck: Natuurlijk is dat soms lastig. Soms wil je duidelijke antwoorden op de grote vragen. Maar die zijn er niet, dus wat doe je? Kunst maken, of je verliezen in je job. In om het even wat dat kan dienen als afleiding van de dood of het banale van je mensenleven in het licht van de kosmos. Zorg dat je niet te veel hoeft na te denken, want anders verteer je jezelf. Pijn tot iets moois omvormen, is een krachtige manier om vat te krijgen op de dingen.

Vanhoutteghem: Een bepaalde gebeurtenis ombuigen naar iets artistieks doet deugd aan het hoofd. Het is geen allesomvattende, maar wel een persoonlijke oplossing.

Sommigen zullen zeggen dat twijfelen en geen kant kiezen een luxepositie is.

Cazaerck: Maar wij zítten ook in een luxepositie, daar moeten we toch niet onnozel over doen? We hebben alles wat ons hartje begeert, er is hier geen oorlog, we hebben genoeg inkomen en kunnen ons een extraatje veroorloven. Er is weinig om over te klagen. Natuurlijk besef ik dat niet iedereen in België in die situatie zit, maar dan moeten we bijsturen. De vraag is: wat doe je met die luxepositie? Dan denk ik: betekenis creëren voor jezelf en anderen.

Vanhoutteghem: Het is ook een statement om te erkennen dat je in een luxepositie zit, dat we de zaken die goed lopen willen behouden en de dingen die minder zijn willen bijsturen. Want je kunt door heel extreme maatregelen ook veel dingen naar de knoppen helpen. Zodra je in een systeem zit dat redelijk goed gaat, besef je soms te weinig met wat voor shit andere mensen in de wereld moeten dealen. Ik was ooit in Venezuela, waar mensen die tot voor kort een oké leven hadden in de totale armoede zijn beland.

In 2018 schreef u voor Knack een opiniestuk over de #MeToo-beweging, waarin u pleitte voor dialoog en opkwam tegen het ‘dictaat van schuld en schaamte’.

Cazaerck: Ja, daar heb ik heel veel kritiek op gekregen.

Welke kritiek?

Cazaerck: Dat ik aan victimblaming doe, dat ik niet inzie dat er hard moet worden opgetreden. Veel vrouwen waren heel kwaad. Maar waarom zijn zij kwaad? Omdat ik de nuance opzocht. Polariseren zorgt er enkel voor dat een bepaalde groep extremer wordt. Als je gaat veralgemenen en zeggen dat alle mannen fout zijn, dan zullen ook een heleboel mannen die niets met zulke situaties te maken hebben zich aangesproken voelen. Zij gaan dan in een soort verzetsmodus, en plots worden ze wél extreem. Dat is wat ik probeerde tegen te gaan in dat stuk, door te wijzen op onze menselijkheid.

Om de boodschap nog even samen te vatten: geen gemoraliseer, geen hokjesdenken en niet te veel zeuren.

Cazaerck: Zo weinig mogelijk zagen, ja. En doen waar je jezelf goed bij voelt.