Pedro Elias: ‘Als ik de geur van wiet ruik, ben ik al bang om in een psychose te belanden’

Met vallen en opstaan probeert televisiemaker Pedro Elias zijn nieuwe mantra na te leven: minder denken, meer voelen. ‘Ik moet nu echt gaan voelen.’

Sinds hij lichaamsgerichte therapie volgt, weet Pedro Elias als geen ander dat ons lichaam een geheugen heeft. Zijn lijf bleek oude pijn te hebben opgeslagen, het gevolg van een trauma in zijn kindertijd: toen hij klem kwam te zitten tussen de deur van de lift in het flatgebouw waar hij woonde, verloor hij het topje van zijn rechtermiddelvinger. ‘Het is het enige aan mijn lichaam waar ik schaamte over voel’, vertelt Elias. ‘Ik probeer het nog altijd vaak te verbergen.’

Het ontbrekende vingerkootje stond centraal in Patiënt Pedro, de televisiereeks die Elias over zijn angsttherapietraject maakte. Het plan is om straks, samen met psychiater Damiaan Denys, een theatertournee door Vlaanderen aan te vatten.

Zou de lichaamsgerichte therapie die u volgt ook oud genot naar boven kunnen halen?

Pedro Elias: (lacht) Na twee jaar therapie ben jij de eerste die zegt dat er in het verleden ook iets moois kan zitten. Ik ga nog elke maand naar Masja, de lichaamsgerichte therapeute in Nederland. De volgende keer zal ik haar zeker vragen of we eens níét naar de donkerte kunnen gaan, maar naar een mooie dag in het park, bijvoorbeeld. Ik ben geen zweverige mens, maar als ik geloof in het bestaan van zo’n lichaamsgeheugen, dan kan het toch niet anders of er moet naast oude pijn ook oud genot in mijn lichaam opgeslagen zijn?

Bij foto’s uit mijn kindertijd krijg ik het gevoel dat ik naar het leven van iemand anders kijk.

Welk oud genot zou u in dat geval graag nog eens herbeleven?

Elias: Ik heb heel weinig jeugdherinneringen. In mijn recentste ben ik 9 en fiets ik semi-opzettelijk tegen de enkel van mijn mama. Maar voor de rest: nul herinneringen. Mijn zus, die in Tel Aviv woont, toonde me onlangs een hoop foto’s uit mijn kindertijd. Het was alsof ik naar het leven van iemand anders aan het kijken was. Misschien heeft de traumatische ervaring in de lift een blok gezet op mijn herinneringen? Als het kon, zou ik dus graag nog eens het genot beleven dat ik moet hebben gevoeld toen ik als kind veilig in de schoot van mijn moeder lag. Ik heb lang rondgelopen met een stuk rok van mijn moeder, waar ik op sabbelde. Die geborgenheid zou ik graag nog eens voelen.

Welke geuren komen er in u op als u daaraan terugdenkt?

Elias: De geur van vanille. Mijn mama maakte toen dikwijls vanillemilkshakes, vooral wanneer ik thuiskwam na het sporten. Ik zoek het niet op in mijn huidige leven, maar voor mij is vanille een beschermende geur, de geur van de moederliefde. Van pompaf thuiskomen en mijn moeder die me een boost geeft.

Staat u zintuiglijk in het leven?

Elias: Veel te weinig, ik schaam me er bijna voor. Ik knuffel wel veel en graag, want die aanrakingen maken een mens tot een mens, vind ik. Maar ik volg mijn intuïtie niet. Ik heb ze platgeslagen, als een soort bescherming. Ik kan zeer moeilijk om met veranderende omstandigheden, omdat die pijn kunnen veroorzaken en ik als kind waarschijnlijk ben blootgesteld aan extreme pijn. Daardoor wil ik nu geen pijn meer voelen, en construeer ik constant de werkelijkheid. Ik voorspel de werkelijkheid zelfs, om de pijn voor te zijn. De oefening die ik nu moet doen, en veel te weinig doe, is op mijn bed gaan liggen, naar mijn eigen lichaam luisteren en de pijn bewust ervaren, zodat ze minder afschrikwekkend wordt.

U moet uzelf verplichten om minder cerebraal te leven?

Elias: Exact. Ik werk altijd volgens een soort rationeel schema in mijn hoofd, terwijl ik een zeer irrationeel persoon ben. Ik dacht van mezelf dat ik een bohemien was, zoals mijn vader, maar eigenlijk heb ik een extreme, bijna kinderlijke nood aan structuur. Nu moet ik meer vanuit mijn lichaam denken, en minder vanuit mijn hoofd. Maar dat is niet altijd even simpel. Ik was bijvoorbeeld aan het trainen voor de marathon van Malaga. Ik had al vier keer dertig kilometer gelopen, maar een week voordien kreeg ik corona en sindsdien heb ik niet meer gelopen. Ik heb er een degout van, omdat ik zo teleurgesteld was. Elke dag wandel ik wel, meestal met een podcast in mijn oren. Maar mijn lijf is een jojo: ik was negen kilo afgevallen omdat ik veel aan het sporten was, maar nu ben ik weer in een vette vorm. Zo meander ik altijd tussen twee ikken.

Minder denken en meer ervaren, meer voelen: dat is nu mijn grote opdracht. Ik heb alle scenario’s, alle catastrofes al eens voorgekauwd in mijn hoofd, en dat heeft me niet verder geholpen. Ik moet nu echt gaan voelen.

Kunt u ondertussen al lachen om al uw ingebeelde ziektes?

Elias: Zeker. In die zin was de therapie geslaagd: mijn hypochondrie was bijna verdwenen. Maar onlangs is er weer iets gebeurd waardoor ik een terugslag heb gekregen. Tijdens mijn voorbereiding op de marathon had ik mijn bloed laten controleren, om te zien of ik extra vitaminen nodig had. Toen heeft die sportarts zonder mijn medeweten mijn bloed laten testen om te checken of ik antilichamen aanmaak tegen mijn eigen bloedcellen, omdat mijn zoon leukemie heeft gehad. Toen bleek dat ik zelf ‘neiging tot ouderdomsleukemie’ heb. Ik was er kapot van. Ik voelde me ook erg schuldig tegenover mijn zoon. Twee weken geleden moest ik mijn bloed opnieuw laten controleren en toen is mijn hypochondrie weer helemaal ontspoord: ik heb twee dagen in bed gelegen, kapot van de spanning over de resultaten. Buikkrampen, wenen, ik vóélde dat ik leukemie had, plus tientallen andere ziektes erbovenop. Uiteindelijk vielen de resultaten zeer goed mee. Ik moet gewoon jaarlijks opgevolgd worden. Nu ben ik dus weer gerustgesteld en wil ik mijn gezonde bloed vieren, met lopen, zwemmen of een bezoek aan de sauna – ik wil mijn lichaam eren. Maar net nu heb ik een lichte bronchitis. (lacht)

Hebt u de neiging om uw lichaam te verwaarlozen?

Elias: Ik ben er zeker niet trots op, maar ik ben daar zeer binair in. Soms heb ik een mooi BMI, een loopverslaving, een boksverslaving, een zwemverslaving, komt er geen geraffineerde suiker in mijn lijf, moet alles juist zijn, tot in het extreme, en ben ik eigenlijk geen aangename persoon. Maar dan gebeurt er iets, een enkelverzwikking of zo, en kantelt het helemaal. Dan gooi ik alle remmen los en word ik een soort suikerverslaafde hobbit, omdat ik me zo heb ingehouden. Pizza, frieten, ‘s avonds nog snoep op bed: dan word ik zeer destructief, hou ik totaal niet van mijn lichaam. Uit mijn bloedonderzoek bleek nu dat alles in orde is, behalve mijn cholesterol. Het is belachelijk: ik beeld me de hele tijd in dat ik kanker heb, maar ik héb wel iets – slechte cholesterolwaarden – en daar doe ik dan niets aan.

Wat houdt u tegen om opnieuw gezonder te gaan leven?

Elias: Ik heb altijd een externe motivatie nodig. Vaak door angst ingegeven. Toen professor Pedro Brugada (cardioloog van het UZ Brussel, nvdr) mijn hart onderzocht en twee vernauwingen en een erfelijke belasting zag, ben ik direct beginnen af te vallen. Negen kilo weg. Maar uit mezelf lukt het me precies veel minder. Ik weet ook niet hoe dat komt.

Uw vader, die enkele jaren geleden is overleden, was een hartpatiënt. Hebt u daardoor van kinds af minder vertrouwen in het menselijk lichaam?

Elias: Het zit dieper, denk ik. Mijn vader was geobsedeerd door de Larousse médical, de Franse medische encyclopedie. Hij las ons er vaak uit voor. Ik herinner me alle kwalen nog, met de foto’s erbij. Op dat vlak heb ik dus een verpletterende verantwoordelijkheid tegenover mijn kinderen: ik moet die ketting van angst doorbreken, ik mag hen niet bang maken voor alles wat er in mijn of hun lichaam kan misgaan. (plots) Het kriebelt in elk geval om binnenkort weer te beginnen lopen. Ik ben weer aan het morfen naar de dunne versie van mezelf, ik voel het. Mijn vrouw doet momenteel alles om weer meer energie te krijgen: ze eet veganistisch, ze drinkt al een jaar en zeven maanden geen alcohol meer, noem maar op. Ik wil met haar meedoen, maar niet zo strikt. Ik heb vroeger eens vier jaar niet gedronken, en met een boutade zou je kunnen zeggen dat ik me ook vier jaar niet heb geamuseerd. (lacht) Er zijn geen uitspattingen als je niet drinkt, de innerlijke hond wordt niet uitgelaten. Maar ik erken zeker dat alcohol ook een gif is. In die periode heb ik trouwens eens vijf kilometer gezwommen. De badmeester in het zwembad wilde op den duur naar huis, maar gelukkig heeft hij me toegestaan om mijn aantal lengtes af te werken. Ik ben nog altijd trots op die prestatie. (scrolt door zijn telefoon op zoek naar het lijstje met afgelegde zwem- en loopafstanden, nvdr)

Houdt u nog altijd een dagboek van uw lichaam bij?

Elias: Elke dag, ja. Daarin schrijf ik alles op: of ik heb gerookt of niet, gesnoept of niet, hoeveel ik weeg, of ik heb gesport, of ik veel op mijn telefoon heb gewerkt, alles. En op het einde van de dag maak ik de staat op van mijn lichaam die dag. Ik besef dat er ook een soort pastoorachtige houding in zit – waarom moet een mens per se proper leven? We moeten wat meer zelfmededogen hebben. Tegelijk reik ik mezelf elke avond een rapport uit, en kiezen we voortdurend onze zwakheden door erop te focussen.

‘The mind is the limit’, zei Arnold Schwarzenegger.

Elias: En als Arnold het zegt… (lacht)

Daarop aansluitend: u bent fan van gemengde vechtkunsten, de Mixed Martial Arts (MMA). Wat trek u daarin aan?

Elias: Ik schaam me er wat voor, omdat het een zeer destructieve sport is. Maar het technische aspect spreekt me aan: ik vind het superinteressant hoe je elkaar met allerlei technieken kunt neutraliseren. Nu hebben de vechters die Braziliaans jiujitsu beheersen de bovenhand, maar misschien is het over vijf jaar wel aan judo of kickboksen. Het is ook een manier om mijn eigen lijf te kunnen voelen zonder zelf in gevaar te komen. Als ik naar zo’n wedstrijd kijk, voel ik me ook een strijder. En het heeft iets homo-erotisch: samen met mijn vriend Robin (Pront, regisseur van onder meer Zillion, nvdr) sta ik soms om drie uur ‘s nachts op om naar mooie, gespierde mannen te kijken die elkaar proberen aan te raken.

Vechten heeft iets sensueels?

Elias: Voor mij wel, omdat de dood er ook ergens boven hangt. Het kan zomaar gebeuren. Voor mij is de dood erg sensueel, omdat het de laatste flirt is. Maar goed, MMA is dus allesbehalve cerebraal en dat vind ik er fijn aan. Al neemt iemand als Luke Rockhold wel paddo’s om nieuwe banen in zijn hersenen aan te leggen. Het zijn niet alleen maar rednecks die elkaar op parkings de kop inslaan.

Is dat iets voor u, paddo’s nemen?

Elias: Ik heb het een keer geprobeerd, in een wildere levensfase, toen ik nog geen papa was. Op reis in Thailand, in de vorm van een shake. Ik wil het zeker niet promoten, maar het zorgde wel voor veel psychedelische momenten: dat je met de rotsen uit de zee begint te praten en zo. De farma-industrie is zich nu volop aan het inwerken in de mogelijke medische toepassingen van magic mushrooms, het zou dus kunnen dat de legalisering snel volgt. Maar voor mij zijn drugs geen optie meer. Als ik in Amsterdam voorbij een coffeeshop loop en de geur van wiet ruik, ben ik al bang om in een psychose te belanden. Tenzij het in een veilige, medisch begeleide context zou kunnen. Dan misschien wel, ooit.

Tot slot: in wiens lichaam zou u wel eens een dag willen leven?

Elias: In dat van Kelly Slater, een Amerikaanse surfer en posterboy. Ik roei heel graag, thuis op mijn roeimachine, en dan zet ik altijd surffilms op. Daar zit ook wat escapisme in. En als we dan toch de homo-erotische toer opgaan: Brad Pitt in Fight Club. Dat lijkt me ook wel wat.