Lieven Scheire en Hetty Helsmoortel: ‘Onze vriendschap is als stoofvlees’

Ze maakten van het scheldwoord ‘nerd’ een eretitel en organiseren samen een festival. Lieven Scheire en Hetty Helsmoortel delen een passie voor wetenschap en het podium. Al zijn er ook verschillen. Helsmoortel heeft een kat als huisdier, Scheire wandelende takken.

Het zijn drukke tijden voor comedian en televisiepresentator Lieven Scheire (43) en wetenschapswatcher Hetty Helsmoortel (37). Ze zitten in de laatste rechte lijn naar hun jaarlijkse Nerdland Festival, het Tomorrowland voor wetenschapsliefhebbers van diverse pluimage. Drie dagen lang, van 24 tot en met 26 mei, kunnen de festivalgangers in Domein Puyenbroeck in Wachtebeke onder meer gaan kijken naar een live versie van het populaire tv-programma Scheire en de Schepping, een show over de zin en onzin van AI, sessies waarbij alleen kinderen vragen mogen stellen aan astronaut Frank De Winne en weervrouw Sabine Hagedoren, en een Romeins legerkamp.

Voor elke nerd wat wil(d)s. Want er staat ook een heuse dj-set ‘met opzwepende muziek, stevige beats en jouw sick moves’ – aldus de website – op het programma.

‘DJ 4T4 (ook bekend van het hiphopcollectief ’t Hof Van Commerce, nvdr) is in het verleden al bij ons komen draaien’, vertelt Scheire. ‘Hij komt op de hipste plaatsen. Op Nerdland wordt hij dan geconfronteerd met een publiek dat in het begin onwennig in de hoek staat, met ledematen die te lang zijn en bewegingen die niet allemaal even synchroon gebeuren. Iemand als 4T4 denkt dan waarschijnlijk: dit wordt een ramp. En bij de eerste platen gebeurt er ook amper iets. Maar dan zie je de mensen in het publiek naar elkaar kijken en denken: wacht eens, we zijn hier onder ons, hier lopen geen johnny’s rond die ons zullen uitlachen. En dan gaan ze helemaal loos. En is DJ 4T4 achteraf laaiend enthousiast.’

Het festival in Wachtebeke ontstond uit de populaire podcast Nerdland, onlangs nog bekroond met een Kastaar. Ook de vriendschap tussen Helsmoortel en Scheire vindt haar oorsprong achter de microfoon. ‘Op een dag kreeg ik een mail van Lieven’, vertelt Helsmoortel. ‘Hij schreef dat hij met het idee speelde om een maandelijkse podcast te beginnen over wetenschap. Mijn eerste reactie was: hoe komt die in godsnaam bij mij terecht?’

‘Ik had voor de podcast al enkele mensen rond mij verzameld die ik al een tijdje kende’, zegt Scheire. ‘Hetty had ik nog nooit ontmoet. Maar ze was op mijn radar gekomen toen ze een prijs voor wetenschapscommunicatie won.’

Klikte het meteen tussen jullie?

Lieven Scheire: We hadden meteen de juiste toon te pakken met de podcast: serieus wetenschapsnieuws naar een groot publiek vertalen, vertrekkend vanuit verwondering. Eigenlijk wilden we praten over wetenschap zoals men dat in voetbalprogramma’s over voetbal doet. En dat werkte. Op een natuurlijke manier vulden de rest van het team en Hetty elkaar goed aan. Geleidelijk zijn Hetty en ik ook hechter geworden en is er een vriendschap ontstaan, al is die heel organisch gegroeid. Het is niet dat ik er één moment of gesprek op kan plakken.

Hetty Helsmoortel: Onze vriendschap is als stoofvlees: ze heeft lang op het vuur staan pruttelen om tot een topresultaat te komen. (lacht)

Scheire: We staan grotendeels op dezelfde manier in het leven. We hebben allebei een passie voor wetenschap en de ambitie om die te vertalen naar een groot publiek. Maar er zijn natuurlijk ook verschillen. Wat ik aan Hetty enorm bewonder, is haar werkethiek. Ik droomde al jaren van een festival als Nerdland. Maar toen dacht ik aan het enorme georganiseer dat zoiets met zich meebrengt en ging ik liever op de sofa zitten. Terwijl Hetty dan gewoon zegt: we gaan dat doen.

Wat bewondert u aan Lieven?

Helsmoortel: Ik heb bijna alles aan Lieven te danken.

Scheire: Dat is niet waar.

Helsmoortel: Ik wist dat je dat zou zeggen. Maar het is dus wél waar. Lieven is enorm genereus. Toen ik op de proppen kwam, had hij zijn sporen al ruim verdiend. En dan betrad ik plots zijn terrein. Anderen hadden me allicht als concurrentie gezien, maar Lieven heeft me juist kansen gegeven. Ik wil ook even het beeld bijstellen dat Lieven in zijn sofa gaat liggen terwijl ik alles organiseer. Hij heeft enorm veel energie. Ik herinner me dat we twee jaar geleden op het festival samen negen shows in twee dagen hadden. Na show acht was ik compleet op. Lieven heeft me er toen door gesleurd met zijn enthousiasme en energie.

Scheire: Hetty is de vrouw van de marathon. Ik ben meer de man van de sprint. Ik haal veel energie uit het publiek. Maar zoals Hetty maanden via mails kan onderhandelen met iemand van wie je weet dat hij misschien toch niet op het festival zal staan: dat kan ik moeilijk opbrengen. Dan lonkt de sofa. (lacht)

Lang geleden was ‘nerd’ een scheldwoord. Hebben jullie daar verandering in gebracht?

Scheire: Niet alleen wij natuurlijk. Een sitcom als The Big Bang Theory heeft daar zeker ook een aandeel in gehad. Maar het klopt: het is van een scheldwoord bijna een eretitel geworden.

Hoe definieer je een nerd?

Scheire: De beste omschrijving komt van onze mede-Nerdlander Kurt Beheydt: een nerd is iemand die zijn passie ten volle beleeft zonder zich iets aan te trekken van hoe die sociaal wordt beoordeeld. Je hebt volwassen Lego-liefhebbers die een mooie set in de winkel zien liggen maar denken: ik ga die niet kopen, want wat zullen mijn vrouw en vrienden denken? En je hebt Lego-liefhebbers die zo’n set gewoon aanschaffen, zich niets aantrekken van wat hun naasten ervan denken en er zelfs mee uitpakken op Facebook. Dat zijn de nerds.

En wie van jullie is de grootste nerd?

Helsmoortel: Lieven. Omdat hij een bredere nerd is.

Scheire: Heb je het nu over mijn postuur? (lacht)

Helsmoortel: Nee, je interessegebied gaat gewoon breder. Van Star Trek tot insecten.

Klopt het dat er een wandelende tak naar u is vernoemd, Lieven?

Scheire: Inderdaad, de Lobofemora Scheirei, een soort die in Vietnam voorkomt. Ik heb thuis wandelende takken in een terrarium. Heel interessante insecten, maar ze kweken als konijnen. Je kunt ze dus gratis bij mij thuis komen afhalen.

Wat eet dat zoal, zo’n wandelende tak?

Scheire: Bramen en varens. En ze vergen een stuk minder onderhoud dan zoogdieren. Je kunt er wel niet mee spelen zoals met Dexter, Hetty’s kat. Maar soms laat ik er eentje wandelen op mijn arm.

Wat mogen ze naar u vernoemen, Hetty?

Helsmoortel: Ik ben geen insectenfan. Doe mij maar een schattige nieuwe koalasoort.

Geloven jullie in buitenaards leven?

Scheire: Ik denk wel dat er ergens elders in dit gigantische universum leven ontstaan is, ja. Het tegendeel zou spectaculairder zijn. Weetje tussendoor: er zijn meer sterren in het universum dan er in de hele geschiedenis van de mensheid woorden zijn uitgesproken!

Helsmoortel: Ik sluit me bij Lieven aan: er is nog leven in het heelal. Meer nog, ik denk dat we het nog gaan meemaken dat het ontdekt wordt, met dank aan de almaar krachtigere telescopen. Binnen een jaar of veertig.

Scheire: Er zijn zijn zelfs astrofysici die zeggen dat het binnen de komende tien jaar zal zijn. Pas op: het zal dan gaan over een telescoop zoals de James Webb die een stof registreert, die dan volgens wetenschappers alleen door leven geproduceerd kan worden.

Helsmoortel: Het gaat voor alle duidelijkheid hoogstwaarschijnlijk niet over intelligent leven, maar over bacteriën of zelfs levensvormen die wij ons niet kunnen voorstellen.

Stel: de wetenschap slaagt erin om professor Barabas-gewijs een teletijdmachine te creëren: naar welk tijdperk mogen ze jullie dan flitsen? Naar de toekomst?

Scheire: Zeker. Ik zou beginnen met een sprong van vijftig jaar voorwaarts. Omdat je dan nog veel zaken zult herkennen, maar ook achterover zult vallen van verbazing door alle nieuwigheden. Ik bedoel: flits iemand uit 1974 naar 2024. De laptop, de smartphone, de James Webb-telescoop, ChatGPT… Die mens zal niet weten waar hij het heeft.

Helsmoortel: Ik zou ook naar de toekomst gaan, maar om een andere reden. Om te zien hoe het met mijn kinderen gaat. Wat voor leven hebben ze gehad? Hoe is het hen na mijn dood vergaan?

Denken jullie dat in de toekomst het eeuwige leven mogelijk zal zijn?

Scheire: Ja.

Helsmoortel: We zitten hier met een twistpunt. (lacht) Ik denk van niet. We gaan op biologische limieten botsen. Het delen van cellen, DNA-fouten…

Scheire: Ik verwacht dat daar oplossingen voor gevonden zullen worden. Pas op: ik zie dat niet binnenkort gebeuren, hè. Maar het zou me echt niet verbazen mocht de mens over pakweg driehonderd jaar een vorm van onsterfelijkheid ontwikkeld hebben.

Helsmoortel: Wat ik mogelijk acht, is dat je op een gegeven moment je brein zult kunnen downloaden en dat het zo zal voortbestaan. Is dat dan ook het eeuwige leven? Boeiend toch?

Meneer Scheire, u hebt uw studie fysica stopgezet en koos voor de media. Nooit spijt gehad dat u niet afgestudeerd bent?

Scheire: Nee. In mijn laatste jaar was er plots het aanbod om met mijn drie beste vrienden comedy te maken voor televisie (onder de naam Neveneffecten, nvdr). Het zou idioot geweest zijn om tegen de drie anderen te zeggen: ‘Doen jullie maar al, ik ga nog een jaartje voortstuderen.’ Al was de kans maar één op twintig dat we zouden doorbreken, ik zou het mezelf niet vergeven hebben.

U hebt een heel ander parcours afgelegd, Hetty. Was de mediawereld een late roeping?

Helsmoortel: Ja en nee. Ik heb heel lang geworsteld met de vraag of ik een wetenschapper ben of iemand die op een podium wil staan. Als tiener was ik actief in het amateurtheater, maar uiteindelijk ben ik kankeronderzoek gaan doen. Maar er is altijd iets blijven knagen. Ik ben dan in een depressie beland en toneelschool gaan volgen. Maar dat bleek ook mijn ding niet. Dus ben ik toch teruggekeerd naar het onderzoek. Tot ik in 2015 deelnam aan een wedstrijd rond heldere wetenschapscommunicatie en die won. Plots zag ik het: ik kon mijn passie voor wetenschap combineren met het podium. Toen ging de bal aan het rollen. En kort daarna kwam Nerdland.

Ziet u uzelf ooit terugkeren naar het onderzoek?

Helsmoortel: Nee. Ik besef nu dat ik niet gemaakt ben voor de traagheid van het wetenschappelijk onderzoek. Met alle respect voor wetenschappers die dertig jaar van hun leven besteden aan één molecule, die dan nog eens dertig jaar later misschien tot een medicijn kan leiden: ik heb dat geduld niet. Ik heb veel meer behoefte aan directe feedback. Anderhalf uur op een podium staan, applaus krijgen, misschien wat commentaar, hier en daar wat aanpassen, en op naar de volgende show. Wat ik nu doe, geeft me ook zo veel voldoening. Vorig jaar kreeg ik een mail van een vader die me schreef dat zijn veertienjarige zoon met een autismespectrumstoornis al jaren met zichzelf worstelde. ‘Op jullie festival vond hij eindelijk een plek waar hij zichzelf kon zijn’, schreef die papa. Hoe mooi is dat?