Joni Mitchell wordt 80: ‘Ze bewees dat vrouwen een plaats hebben in de muziek’

80 jaar wordt ze vandaag, en de Canadese muzikante Joni Mitchell heeft nog altijd een iconische status. Wat maakt haar zo bijzonder?

Het zag er wel erg slecht uit, toen Joni Mitchell in 2015 met spoed werd opgenomen in het ziekenhuis. De Canadese singer-songwriter had een hersenaneurysma. Het leek alsof het doek viel over een carrière die al in 1964 was begonnen.

Maar Mitchell vocht terug en stond in 2022 op het Newport Folk Festival, gecoacht door folkrock singer-songwriter Brandi Carlile.

Bij haar tachtigste verjaardag draaien wij ter redactie nog eens in één ruk Blue (1971), Clouds (1969) en Hejira (1976), maar er is natuurlijk zo veel meer. Na die turbulente periode dook ze, onder impuls van beste vriend Neil Young, in haar archieven. Ze bracht haar eerste Archives in 2020 uit: Vol. 1: The Early Years (1963-1967) wat een inkijk gaf in haar beginnersjaren. In 2021 volgde een tweede, Vol. 2: The Reprise Years (1968 – 1971). En zopas kwam het derde deel uit: Vol. 3: The Asylum Years (1972-1975), waaruit de albums For the Roses (1972), Court & Spark (1974) en The Hissing of Summer Lawns (1972) worden gelicht.

De albums zijn collector’s items met niet eerder uitgegeven materiaal uit haar grote jaren. Zo zijn er liveopnames, sessies met onder andere Neil Young, en alternatieve versies van haar albums. ‘Voor iedereen die haar nog moet ontdekken, is het absoluut een meerwaarde om de Archives-albums in huis te halen’, vertelt Gianni Marzo, muziekredacteur van Canvas en gitarist bij Isbells en Marble Sounds.

Gitaarspel

De alternatieve gitaarstemmingen zijn dé signatuur van de folkrocklegende. Zangeres Neeka waagde zich in 2016 aan haar gitaarpartij met Coyote van het album Hejira. Ze nam toen de rol van Joni voor haar rekening in Winterland 76, een reprise van The Last Waltz, het legendarische afscheidsconcert van The Band in 1976.

‘De herstemde gitaar van Mitchell is een gewoonte die teruggaat op haar kindertijd toen ze polio had’, legt Neeka uit. ‘Haar linkerhand was verzwakt door de ziekte, dus ontwikkelde ze een speeltechniek die haar muziek unieke klankkleuren gaf.’

Ook Marzo noemt het gitaarspel als een van de belangrijkste dingen die hij van Mitchell heeft geleerd. ‘Joni leerde me dat je niet alleen met traditionele stemmingen muziek kunt maken. Ze toonde me de weg om die stemming volledig om te gooien en nieuwe horizonten te verkennen.’

‘Geen hapklare brokken’

‘Mitchells muziek is niet direct toegankelijk’, geeft Neeka toe. ‘Je moet haar composities kunnen laten rijpen. Maar als je de connectie met haar muziek eenmaal hebt gemaakt, laat ze je niet meer los. Joni zal nog generaties blijven inspireren.’

‘Joni is een muzikale astronaut die je mee op tocht neemt naar plaatsen waar je zelf niet naartoe durft te gaan’, zegt Marzo. ‘Dat is wat Joni deed met elke nieuwe plaat die ze uitbracht. Je kunt geen genre op haar muziek kleven. Ze incorporeert een fusion aan genres in haar eigen muzikale wereld. Zo wordt ze een reisleider die je gidst doorheen de mogelijkheden van de muzikale wereld. Dat maakt van haar een baanbreker. Ze is uniek.’

Ook de teksten van Mitchell blijven inspireren. ‘De woorden raken mij omdat ze dicht bij huis komen’, zegt Neeka. Marzo vindt haar lyrics een mix van mysterie en herkenning. ‘Enerzijds vertelt ze bijna op het anekdotische af, en anderzijds gebruikt ze metaforen waarvan je je jaren later nog afvraagt wat ze ermee bedoelt.’

Navolging

Mitchells muziek werd een inspiratiebron voor jongere artiesten, van Norah Jones via Björk tot Taylor Swift. Marzo: ‘Mitchell was in haar beginjaren een jonge, frêle artieste in een mannenwereld. Ze bewees dat ook vrouwen een plaats hebben in de muziek. Voor veel jonge vrouwen was Joni degene die hen de weg heeft getoond.’

Waar te beluisteren?

In 2022 verwijderde Mitchell haar hele discografie van Spotify omdat het platform de antivaxprogramma’s van podcastmaker Joe Rogan weigerde offline te halen.

Wie de jarige wil ontdekken of herbeleven, kan wel terecht op alle andere streamingplatformen en – stel je voor – in de platenwinkel.