Israëlisch-Palestijnse docu ‘No Other Land’: ‘Door te filmen verzamelen we bewijsmateriaal’

De film No Other Land, die onlangs in première ging op de Berlinale, vertelt het verhaal van een Palestijnse gemeenschap onder Israëlische bezetting. Ondertussen ontstaat er een onverwachte vriendschap tussen twee journalisten: Basel Adra is een Palestijn, Yuval Abraham een Israëli.

De Palestijnse journalist Basel Adra en zijn Israëlische collega Yuval Abraham werkten vijf jaar aan No Other Land, samen met Hamdan Ballal en Rachel Szor, twee andere regisseurs. De documentaire speelt zich af in Masafer Yatta, een regio in het zuiden van de Westelijke Jordaanoever die zich in een Israëlisch militair oefenterrein bevindt. De inwoners, onder wie Basel Adra, verzetten zich al jarenlang tegen het geweld van radicale bezetters. De film ging onlangs in première op de Berlinale.

Een première is normaal een mooi moment voor filmmakers. Hoe voelt het voor jullie?

Basel Adra: Voor ons is het een moeilijk moment aangezien onze gedachten bij de verwoesting van Gaza en alle slachtoffers zijn. Maar ik had ook niet verwacht dat de première een gelukkige gebeurtenis zou zijn. De film laat tenslotte zien hoe mijn gemeenschap verwoest wordt.

Jullie hebben jaren aan No Other Land gewerkt. Waarom hebben jullie besloten om de film uitgerekend nu af te maken?

Adra: We hebben er lang over nagedacht. De situatie wordt gewoon almaar moeilijker. Door een eenzijdig Israëlisch besluit kunnen de bezetters doen wat ze willen met ons. Het is een nachtmerrie. Huizen werden massaal verwoest en veel inwoners moesten vluchten. Met onze film willen we de kijkers bewust maken dat er iets moet gebeuren.

U verwijst naar de uitspraak van het Israëlische Hooggerechtshof die twee jaar geleden bevestigde dat het gebied een oefenterrein voor het Israëlische leger is.

Adra: Ja, na meer dan twintig jaar van juridische geschillen. In de jaren tachtig riep voormalig Israëlisch premier Ariel Sharon, toen minister van Defensie, het gebied uit tot militair oefenterrein. De bewoners werden in 1999 verjaagd, maar konden een jaar later terugkeren na een voorlopige uitspraak van de rechtbank.

No Other Land gaat ook over de vriendschap tussen een Israëliër en een Palestijn, twee mensen die onder heel verschillende omstandigheden leven.

Yuval Abraham: Ontzettend verschillend. In Jeruzalem woon ik onder burgerlijk bestuur terwijl Basel op de Westelijke Jordaanoever onder militair bestuur woont. Ik heb een eigen land en toegang tot een luchthaven. Basel niet. Hij moest vanuit Jordanië hierheen vliegen. Ik kan Basel op elk moment bezoeken in zijn dorp, maar hij kan niet naar mij komen. Hij zit vast op de Westelijke Jordaanoever. Ons beider leven wordt beheerst door de Israëlische staat, maar het is een systeem van apartheid en diepgewortelde discriminatie.

Dat is een extreem beladen term, die velen liever niet gebruiken om de bezetting door Israël te beschrijven. Waarom gebruikt u hem wel?

Abraham: ‘Apartheid’ is het enige woord dat precies beschrijft wat we meemaken. Ik schaam me voor de ongelijkheid. We zijn allebei filmmakers en allebei even oud. Waarom heb ik meer privileges en rechten dan Basel? Het is verkeerd, oneerlijk en ondraaglijk.

Hoe kunnen jullie onder die ongelijkheid een vriendschap behouden?

Adra: We hebben hetzelfde doel: tegen deze onmenselijke bezetting vechten. Yuval staat aan mijn kant. We staan open voor iedereen die solidair is met ons.

U woont in zone C, een deel van de Westelijke Jordaanoever die volledig onder militaire en burgerlijke controle van Israël staat. Daardoor kunt u zich alleen tot de Israëlische autoriteiten wenden tijdens een aanval. Dat is in de meeste gevallen zinloos. Hoe belangrijk is filmen voor jullie in die omstandigheden?

Adra: Naast onze vastberadenheid is de camera ons enige hulpmiddel. Door te filmen verzamelen we bewijsmateriaal. Ondanks alle berichten over de schending van mensenrechten moeten we nog altijd laten zien wat er met ons gebeurt. Er wordt internationaal vaak gesproken over de illegale nederzettingen, maar niemand doet er iets aan.

Sinds het bloedbad van Hamas op 7 oktober is het geweld van kolonisten sterk toegenomen. Hoe is de situatie in Masafer Yatta? Hoeveel bewoners zijn er al gevlucht?

Adra: Vijf hele gemeenschappen, waaronder een dorp met 250 inwoners. De kolonisten hebben hun school platgebrand en verwoest. Nadat ze gevlucht waren, werd het gebied omheind. Als gevolg van het toegenomen geweld van de kolonisten en het leger zijn andere gemeenschappen ook massaal gevlucht.

Er zijn verschillende Israëlische nederzettingen in Masafer Yatta. Wat is daar gebeurd na 7 oktober?

Adra: De kolonisten hadden ons al eerder aangevallen, maar het leger had ondanks alle bewijzen niets gedaan. Nu krijgen de kolonisten uniformen en worden ze zelf militairen. Het leek alsof ze op de oorlog hadden gewacht. Ze begonnen meteen met wegen te blokkeren, huizen te vernielen en de bevolking aan te vallen. Op 12 oktober begon een kolonist uit een basis vlak bij mijn dorp op ons te schieten. Het is een wonder dat niemand gewond raakte. De volgende dag gebeurde het opnieuw. Twee kolonisten en een soldaat vielen een gezin in hun eigen huis aan. Toen de mannen uit het dorp het geschreeuw van kinderen en vrouwen hoorden, renden ze weg uit de moskee en naar het huis toe. Mijn neef was een van hen. Een van de kolonisten schoot hem neer. Tot op de dag van vandaag kan ik nauwelijks geloven dat ik dat gefilmd heb. Het was net een nachtmerrie.

Hoe gaat het nu met hem?

Adra: Hij heeft 82 dagen in het ziekenhuis gelegen. Hij heeft het overleefd en is ondertussen thuis bij zijn vrouw en kinderen. Maar hij zal er zijn hele leven de gevolgen van moeten dragen aangezien een deel van zijn maag verwijderd werd.

Meneer Abraham, u bent naast filmmaker en activist ook journalist. Waar trekt u de grens tussen activisme en journalistiek?

Abraham: Volgens mij bestaat er een vorm van waarheidsgetrouwe en eerlijke journalistiek die de wereld probeert te veranderen op een vergelijkbare manier als activisme. Dat kan door niet alleen hetzelfde nieuws te herhalen, maar ook bewust verslag uit te brengen over verschillende onderwerpen. De verwoesting van huizen op de Westelijke Jordaanoever bijvoorbeeld.

Voor u bestaat er dus geen duidelijke grens tussen activisme en journalistiek.

Abraham: Journalisten maken nu eenmaal politieke beslissingen. U ook, bijvoorbeeld door dit interview af te nemen, en door de manier waarop u het afneemt of de verwoordingen die u gebruikt. Dat u het concept apartheid liever niet bespreekt, is ook een politieke beslissing. Er bestaat niet zoiets als neutrale journalistiek.

Hoe is de Israëlische samenleving veranderd na 7 oktober?

Abraham: Eerst was de samenleving vooral gechoqueerd. De regering van Benjamin Netanyahu misbruikt dit trauma om wraakzucht en woede aan te wakkeren. Helaas spreken de Israëlische media vrijwel nooit over de gruwelijke moorden in de Gazastrook of over hoe twee miljoen mensen hun huis verloren door de bombardementen.

Hoopt u nog altijd dat het conflict vreedzaam opgelost kan worden?

Abraham: De overgrote meerderheid van de Israëli’s wil geweld blijven gebruiken. Er wordt amper gesproken over hoe we de bezetting kunnen stopzetten. Maar we moeten erover praten als we ooit een normale toekomst willen voor ons land.

Is het dan geen belangrijk thema in Israël?

Abraham: Vooral mijn generatie lijkt onverschillig. Ik hoop dat onze film daar verandering in kan brengen.

Wat betekent het voor u dat de film op de Berlinale wordt vertoond?

Abraham: Veel, aangezien ik de Duitse steun voor de oorlog in Gaza afkeur. De oorlogsdaden van Israël zijn verschrikkelijk. Toch worden de Palestijnen volledig genegeerd. Duitsland laat de Israëlische regering rustig haar eigen gang gaan. Het is de extreemste regering ooit, en ze voert de ergste bombardementen uit onze geschiedenis uit. Ik voel net hetzelfde als de nabestaanden van slachtoffers van de Holocaust. Het Duitse schuldgevoel wordt misbruikt als wapen. Duitsland moet oproepen tot een staakt-het-vuren en de juiste kant van de geschiedenis kiezen. Deze oorlog moet stoppen. Er moeten politieke beslissingen genomen worden, anders zullen de gevolgen verschrikkelijk zijn voor zowel Israëli’s als Palestijnen. Ons lot is onlosmakelijk met elkaar verbonden.