In Los Angeles overleed Val Kilmer op zijn 65e aan een longontsteking. Een eeuwige Oscar-belofte ondanks memorabele rollen in Top Gun en Tombstone of als Batman. ‘Chronisch excentriek’, noemde een vriend hem. De vleesgeworden ijdeltuiterij, dacht Hollywood.
Val, middelste van drie zonen, komt uit de heuvels boven LA. Zijn ma werkt een tijd in de reclame. Zijn vader: fabrikant van klinknagels, later projectontwikkelaar. Hun kinderen gaan naar een school van de Christian Science, een sekte met wereldwijd zo’n 400.000 dwepers die geloven in gebed, niet in geneeskunde. Zijn ouders scheiden als Val negen is en zijn epileptisch broertje verdrinkt thuis in een jacuzzi, een levenslang trauma.
Chopin
De knaap gaat naar The Juilliard School in New York, ’s lands beste kunstacademie. Hij vindt meteen werk bij het Public Theater, een broedplaats voor onversneden talent. Een rol bij Francis Ford Coppola wijst hij hooghartig af. Eerder is hij bij de opname van een reclamespot al eens woest vertrokken. ‘Omdat de te promoten cheeseburger niet te vreten was’, schrijft hij in zijn memoires. Maar in 1984 breekt hij door als de rocker Nick Rivers in de komedie Top Secret!.
De kruising tussen Marlon Brando en James Dean vertrekt dan met de rugzak naar Europa. Weer thuis weigert hij een rol in Blue Velvet van David Lynch. Maar Kilmer staat wel in de blockbuster Top Gun, als piloot Iceman en tegenover Tom Cruise. Echt straf is hij als Jim Morrison, frontman van The Doors in Oliver Stones gelijknamige biopic. Kilmer loopt een jaar in kleren die de overleden zanger ook droeg, kampeert dagenlang in diens favoriete kroegen, wil op de set als ‘Jim’ worden aangesproken en zingt alle songs in. Verbluffend, zeggen zelfs de bandleden over de gelijkenis.
Hij zet een nog sterkere Doc Holliday neer in de western Tombstone. Kilmer oefent maanden op één scène: de Chopin spelende Doc. In zijn sterfscène ligt Doc verteerd door tuberculose op een sanatoriumbed. Kilmer rilt en trilt als nooit één collega tevoren – want het ledikant had hij vol ijs laten stoppen. Hij verdient een Oscar. Straffer wordt het nooit. Ook niet met zijn bekendste vertolking, de hoofdrol in Batman Forever.
Tracheotomie
In de tweede helft van de jaren negentig deemstert Kilmer weg. Vooral door zijn consequente pedanterie op de set. De regisseur van Batman noemt hem ‘kinderachtig en onmogelijk’. Zijn idool Marlon Brando – ze zitten samen in de horrorprent The Island of Dr. Moreau – vindt Kilmers talent omgekeerd evenredig met zijn verloning. Het vakblad Entertainment Weekly covert: ‘The Man Hollywood Loves to Hate.’
Hij geloofde in gebed, niet in geneeskunde.
Hij woont intussen op een landgoed van 2400 hectaren in New Mexico, volgens hem ‘het wereldwijde epicentrum van zelfmoorden waar 80 procent van de mensen bezopen rondloopt’. Als in 2000 zijn sf-film Red Planet flopt, stort hij zich – met matig succes – op musicals, theater en bedenkt een onemanshow rond zijn ander idool, Mark Twain. Kilmer speelt nog (bij)rollen in films die meestal rap en roemloos in het dvd-circuit verzinken. Bont gekleed als een Liberace van bij de Cherokees wil hij van zijn ranch een esoterisch resort maken. Maar door wanbeheer en de bankencrisis van 2009 moet hij zijn domein verkopen. Als dichter en schilder begint hij dan maar een museum – grotendeels voor en over zichzelf.
In 2015 stellen artsen bij hem keelkanker vast. De Christian Scientist wijst de diagnose af en bidt zo lang voor zijn genezing tot een radicale tracheotomie de enige oplossing blijft. Dan komt er dankzij uren video die hij van zichzelf opnam tijdens zijn carrière nog een aardige documentaire, Val. Kilmer fileert er zijn eigen hoogmoed. En in 2022 krijgt hij een kleine passage in Top Gun, zijn 81e filmrol is Maverick met zijn stem door AI gegenereerd. Terugblikkend vindt hij niet dat het na Batman allemaal bergaf ging. Want ‘als je eenmaal een ster bent, blijf je eeuwig een ster. Wel is de vraag op welk niveau.’
In memoriam: Arthur Frommer, de goedlachse auteur die zijn volk goedkoop leerde reizen
