In memoriam Phil Donahue, de Amerikaanse tv-maker voor ‘mentale dwergen’

In Manhattan overleed Phil Donahue op zijn 88e. Drie decennia gold de vader van alle talkshows als meest invloedrijke Amerikaanse tv-figuur.

Philip Donahue komt uit een katholiek Iers gezin in Cleveland, Ohio. Zijn ouders: allebei verkopers. Pa van meubels, ma van schoenen in een warenhuis. De jongen speelt basketbal, danst – maar studeren… Toch raakt hij binnen op de elitaire University of Notre Dame du Lac in South Bend, Indiana. Gepassioneerd draait hij er mee op de campusradio en hij behaalt hakken over de sloot zijn bachelor business administration. Dan trouwt Phil met zijn college sweetheart Marge Cooney – het stel krijgt vijf kinderen – en vertrekt hij naar haar thuishaven in New Mexico.

Woedende menigte

Hij komt er aan de kost als controleur van bankcheques. Wanhopig zoekt hij een baan bij de radio. Die vindt hij in Dayton, Ohio bij een lokale zender. De jongeman ziet er patent uit en presenteert het ochtendnieuws. Zo interviewt hij maffiabaas Jimmy Hoffa. Het telefonisch gesprek krijgt nationale weerklank en prompt heeft Phil zijn bescheiden radioshow. Conversation Piece valt elke namiddag te beluisteren op werkdagen. Het blijft veel lokaal geneuzel, tot frustratie van de presentator die na vier jaar opstapt en als verkoper begint bij een uitgever van spaarzegels. Maar al snel en onverwacht polst een plaatselijke tv-zender in Dayton hem voor een praatprogramma overdag. Donahue onderhandelt onverzettelijk over het format.

Geen obligate muzikale band in zijn show en weg met sidekicks. Hij wil gasten in de studio, niet aan de telefoon. Eén thema per uitzending en één gast, geen tafel vol. Eén iemand spraakmakend naar Ohio halen, is al moeilijk zat. Kijkers kunnen inbellen. En de nieuwlichterij houdt niet op want er komt ook publiek bij dat vragen mag stellen. Voor de eerste uitzending in 1967 nodigt Donahue een gehate activiste uit. Zij liet via de hoogste rechtbank verplichte gebeden op openbare scholen schrappen. Voor het einde van het programma staat een woedende menigte op de stoep van de tv-omroep. De helft van het telefoonnet van Dayton ligt plat. De Phil Donahue Show krijgt tractie en drie jaar later nemen landelijk ruim honderd tv-stations hem over, de show verhuist naar Chicago en finaal New York.

Zemelaars

Donahue neemt zijn publiek – 80 procent huisvrouwen – ernstig. Zij zijn volgens hem lang als ‘mentale dwergen’ weggezet. Strak in het pak, met de looks van een Kennedy, rustig maar doortastend gaat hij geen onderwerp uit de weg. Van oorlogen over lesbische nonnen, kooklessen en wapenbezit, tot druggebruik en aids – hij begint er als eerste op tv over – en Donahue raakt met zijn jongensachtige branie overal mee weg. Geregeld weigert een zender een aflevering wegens te gevoelig. Presidenten, filmsterren, slachtoffers en daders maar ook onbekende experts passeren de revue.

Donahue, privé een twijfelaar, perfect in zijn vel in een studio, praat zich naar onsterfelijkheid. Een show bijwonen? Twee jaar op voorhand reserveren, aub. In 1996, na 29 jaar, bijna 7000 episodes altijd overdag, stopt het. Overal zitten copycats als Oprah Winfrey of Jerry Springer en zemelaars als dr. Phil (McGraw). De kijkcijfers van Donahue – Variety schat zijn jaarinkomen dan op 20 miljoen dollar – dalen.

In 2000 militeert hij voor de kansloze presidentskandidaat en consumentengoeroe Ralph Nader. Twee jaar later probeert hij een talkshow bij MSNBC. Als die na zes maanden stopt, beticht Donahue, fanatiek tegen de oorlog in Irak, eigenaar en wapenfabrikant General Electric van een politieke afrekening maar de slappe kijkcijfers helpen hem ook niet echt. Het tv-icoon, negen Emmy’s rijk, maakt voortaan alleen nog documentaires waaronder een hartverscheurend epos over verlamde oorlogsveteranen.

Terugkijkend op zijn carrière relativeert hij zijn shows. ‘Een portie nonsens op zijn tijd is ook aan de beste mensen besteed.’ En op zijn grafsteen mag voor hem staan: ‘Hier ligt Phil. Soms ging hij te ver.’