Het Fortuin Carlier: podcast reconstrueert de grootste erfenisstrijd van België

Een erfenis van meer dan 200 miljoen euro. Dat enorme bedrag liet Marie-Antoinette Carlier achter toen ze in 2007 kinderloos en moederziel alleen in een Antwerps rusthuis stierf. De nieuwe VRT-podcast Het Fortuin Carlier onderzoekt wie met het geld is gaan lopen. ‘Hebzucht, dat is het centrale thema.’

‘Er kwam geen pistool of bivakmuts te pas bij de roof van de eeuw. Het wapen was een pen’, schreef journalist Erik Raspoet (59) in 2009 in De Morgen over de grootste erfenisstrijd die ons land gekend heeft. ‘De lijkenpikkers hebben het pleit gewonnen.’

Vijftien jaar lang bleef het verhaal sluimeren in zijn achterhoofd. ‘Tot vorig jaar, toen ik stand-upcomedian Michael Van Peel zag optreden op een stadsfestival in Mechelen’, zegt Raspoet, die ook voor Knack schrijft. ‘Van Peels vader was nog de vaste huisarts geweest van Marie-Antoinette Carlier. Wat een fantastisch verhaal toch, dacht ik. En zo is het idee voor een narratieve podcast ontstaan.’

Raspoet bundelde de krachten met Achille Van Ingelgem (25). ‘Toen Erik kwam aankloppen, moest ik meteen denken aan de Zuid-Koreaanse film Parasite’, zegt de jonge podcastmaker. ‘Ook daar zie je hoe buitenstaanders langzaam infiltreren en postjes inpakken. Alleen is die prent fictie, terwijl het verhaal van de Carliers waargebeurd is. In de Kempen dan nog.

Jullie zevendelige podcast opent met de begrafenis van Marie-Antoinette Carlier. Wie was zij?

Achille Van Ingelgem: Marie-Antoinette was de langstlevende dochter van Hector Carlier, stichter van de Belgische oliemaatschappij Petrofina, die inmiddels is opgegaan in de Franse energiereus Total. Ze zat op een berg geld van 210 miljoen euro, en was onder meer eigenaar van de Boterberg, een prachtig kasteel te midden van de Kalmthoutse heide, volledig omringd door bossen.

Erik Raspoet: Tot het familiebezit behoorden ook 1200 hectare bos en landbouwgronden, verspreid over heel de provincie Antwerpen, tientallen villa’s en panden, én een pakket Fortis- en TotalFina-aandelen.

Van Ingelgem: Marie-Antoinette had geen kinderen en werd langzaam maar zeker slachtoffer van haar eigen isolement. En uiteindelijk werd ze helemaal afhankelijk van een select groepje mensen met slechte bedoelingen. Tot ze op haar 74^e stierf aan kanker.

Wie waren precies die kapers op de kust?

Raspoet: Spil is de landbouwer N. Net als tientallen andere boeren in en rond Kalmthout en Essen pachtte hij gronden van de Carliers. Hij deed ook klusjes voor de familie, en kon zo hun vertrouwen winnen. Door ook op het kasteel aan de slag te gaan, kreeg hij toegang tot Marie-Antoinette en haar zus. Zijn invloed en controle werd steeds groter, hij kreeg de twee kwetsbare en wereldvreemde vrouwen volledig in zijn greep.

Maar N. was niet alleen. Hij werkte samen met een advocaat die het vastgoed van de steenrijke familie beheerde en een bankier die wist waar hun geld zat. Ze hadden alleen nog een goedwillende notaris nodig.

Een half jaar voor haar overlijden ondertekende Marie-Antoinette Carlier een testament, al gebeurde dat niet bij haar vaste notaris.

Raspoet: Dat was natuurlijk buitengewoon verdacht. Notaris Mennes uit Essen was al decennialang de vaste notaris van de Carliers, die aan de lopende band vastgoed kochten. Maar dat ene megabelangrijke en allesbepalende notariële stuk, dat werd dan door een andere notaris verleden, de heer V. Dat alles wijst natuurlijk in de richting van een bepaalde opzet, die op zijn minst deontologische vragen oproept.

Wilde die notaris V. meewerken aan jullie podcast?

Van Ingelgem: Ondertussen is hij met pensioen, al bestaat zijn kantoor nog altijd. Zijn zoon zet het verder. Wij hebben geprobeerd contact met hem op te nemen, maar al vrij snel kregen we het deksel op de neus. Ook de zoon van de inmiddels overleden landbouwer N. hebben we wederhoor geboden, maar die haakte gewoon in. Blijkbaar zit hij op dit moment in Denemarken, waar hij een boerderij heeft gekocht.

Had Marie-Antoinette helemaal geen wettelijke erfgenamen meer?

Raspoet: In termen van bloedlijn was zij de laatste telg van Hector Carlier. Maar er waren wel nog twee neven die in Brazilië woonden. Zij hadden nog geregeld contact met Marie-Antoinette, en gingen ervan uit dat minstens een stuk van het fortuin naar hen zou gaan.

Het is dankzij een klokkenluider dat de Braziliaanse neven achterhaalden dat zij de erfenis dreigden kwijt te spelen. Wie was die klokkenluider juist?

Raspoet: Willem van Bezooijen, een Nederlandse politieman die na zijn uren het domein van de Carliers in de gaten hield om vandalisme tegen te gaan. Hij had boer N. zien binnenkomen en zag hoe die stelselmatig zijn macht uitbreidde. Willem had al heel vroeg in de gaten hoe kwetsbaar Marie-Antoinette was en welke plannen boer N. had. Ik geloof oprecht dat Willem, die ook aan de podcast meewerkte, handelde uit een rechtvaardigheidsgevoel. Hij hield de Brazilianen op de hoogte van wat zich op de Kalmthoutse Heide afspeelde.

Zelfs de Koning Boudewijnstichting duikt op in dit verhaal.

Raspoet: In de constructie om de Carlier-erfenis te kapen, is de Koning Boudewijnstichting inderdaad gebruikt. Ik moet er wel aan toevoegen dat zij bonafide handelden. In de podcast leggen we uit waarom.

Wat is voor jullie het centrale thema van de podcast? Verraad? Isolement?

Van Ingelgem: Hebzucht. Zowat alle spelers in dit verhaal zijn in zekere mate hebzuchtig. Te beginnen met de moeder van Marie-Antoinette Carlier. Zij hield haar kinderen bewust wereldvreemd, om zeker het vruchtgebruik over de familie-eigendommen niet te verliezen. Het duidelijkste voorbeeld van hebzucht is natuurlijk de kring rond boer N., die in de familie infiltreerde omdat hij het oog had op haar miljoenen. En je zou ook kunnen stellen dat de Braziliaanse neven in zekere zin hebzuchtig waren, omdat ze vonden dat een deel van de erfenis hen toekwam.

Raspoet: Wat mij bijblijft uit heel dit verhaal, is dat zodra er veel geld mee gemoeid is, het ethisch kompas van heel veel mensen duidelijk in de war raakt. Aangezien het hier om een gigantisch bedrag gaat, lijkt het misschien een ver-van-mijn-bedshow. Maar iedereen kent in zijn dichte of verre omgeving wel het geval van een rijke tante die op sterven ligt, waarna dan iemand opduikt die plots voor haar gaat zorgen in de hoop een graantje mee te pikken. Dat maakt het wel een universeel verhaal.