Expeditieleider Henk-Jan Geel: ‘Ik vrees dat Donald Trump slim bezig is in Groenland’

Op Play4 trekt expeditieleider Henk-Jan Geel met BV’s door de woestijn van Namibië, maar hij prefereert de extreme kou boven de drukkende hitte. Al driemaal stak hij Groenland over. Maar nu Donald Trump zijn oog liet vallen op dat eiland in het Noordpoolgebied, vreest Geel dat er geen vierde keer komt. ‘Wij brengen mensen tot stilstand. En dat wens ik Trump ook toe.’

In het eerste seizoen van het Play4-programma De expeditie begeleidde reisleider Henk-Jan Geel met zachte hand en tonnen ervaringen acht Bekende Vlamingen – onder wie Viktor Verhulst, Sven Mary en Tine Embrechts – op een tocht van 164 kilometer over de Groenlandse ijskap. Voor het tweede seizoen, dat nu op Play4 loopt, trok hij door de Namibische woestijn. 

Met zijn reisorganisatie Arctic Adventure doet Geel in het dagelijks leven wat hij ook voor de camera’s deed. Alleen betalen zijn klanten voor een tocht door de vrieskou, terwijl de Bekende Vlamingen 12.500 euro kregen om op reis te gaan.

‘Maar in beide gevallen is de intrinsieke motivatie cruciaal om de expeditie te doen slagen. Puur voor het geld deed geen enkele BV mee. Zij wilden vooral uit hun comfortzone komen, en dat is een heel goede reden om op avontuur te gaan.’

U bent gepokt en gemazeld in expedities in arctisch gebied. Was het tweede seizoen in Namibië voor u dan buiten úw comfortzone?

Henk-Jan Geel: De voorbereiding was uitdagend, ja. Als ik iets nieuws doe, vind ik het erg spannend, tot ik het doe. Als je tegen mij zegt: ‘Henk-Jan, we gaan in een sneeuwstorm bij -30 stappen’, dan weet ik: oké, dat is fris en ik moet deze kleren aantrekken. Maar die zekerheid had ik nu niet. Ik kon me op voorhand niet voorstellen hoe het is om te wandelen bij 50 graden. 

Ik had vooraf veel doemscenario’s in mijn hoofd. In extreme hitte kan vooral te weinig drinken en te weinig opname van mineralen en zouten dodelijk zijn. Dus hebben we daar een actieplan rond gemaakt. Door mijn ervaring in andere extreme omstandigheden ben ik nooit de zwakste schakel in een groep. Met dat overschot help ik dan anderen.

Hoe bent u begonnen met reizen in extreem gebied?

Geel: Als twintiger ging ik met vrienden wel eens winterkamperen in de Ardennen. Ons groepje werd steeds kleiner, want de lokroep van een warme hotelkamer was voor veel vrienden te groot. Maar mijn interesse voor trekken door vriestemperaturen bleef groeien. 

Toen ik 32 was, ben ik alleen naar de Noorse Hardangervidda getrokken, de grootste hoogvlakte van Europa. Stel het je voor: de Ardennen, maar zonder bomen en compleet bedekt met sneeuw en ijs. In een speelgoedwinkel kocht ik een plastic slee van tien euro. Al mijn kampeermateriaal was in de hoogte gestapeld, en dus kantelde mijn slee om bij elk obstakel. Na honderd meter was mijn slee al tien keer gevallen. Ik kwam amper vooruit. 
Na een paar dagen kwam er een dichte mist op. Ik zat in een white-out: het sneeuwde zo hevig dat ik geen onderscheid meer kon maken tussen de sneeuw op de grond en de lucht. Alles wat ik zag was wit. Navigeren met de gps-systemen van toen was haast onmogelijk. Er zat niets anders op dan in mijn tent kruipen en wachten op beter weer. 

De volgende ochtend was het opgeklaard. In de sneeuw zag ik mijn spoor van de vorige dag. Dat liep op enkele meters van een afgrond, een gapend gat. Het had mijn einde kunnen zijn. Ik vond mezelf een idioot en ben vloekend en in tranen teruggekeerd. 

Missie gefaald. Maar wel veel geleerd. Dat ik een eigenwijze eikel was die dacht dat hij alles beter wist. Daar is de kiem gelegd voor het bedachtzame leiderschap van de 53-jarige Henk-Jan. Dat sleetje was misschien niet geschikt voor de Hardangervidda, het was prima om Henk-Jan een tik tegen zijn hoofd te geven. 

In het eerste seizoen van De Expeditie gaf Vooruit-politica Jinnih Beels op door heimwee. In het tweede seizoen nam u voor StuBru-gezicht Flo Windey het besluit om te stoppen. Ook zij had het vooral mentaal zwaar. Kun je je mentaal voorbereiden op zo’n tocht?

Geel: Op elke expeditie zijn er momenten dat ik het zwaar heb, maar in vergelijking met mijn opleiding tot paracommando is het altijd minder zwaar. Alles hangt dus af van je referentiepunt. Ik heb al vaker expedities gedaan, dus ik weet dat er maar 24 uur in een dag zitten en dat de zon vanzelf weer op en onder gaat. Kortom, het afzien is tijdelijk. Dat prent ik mezelf in.

Zo’n relativerende mindset kun je kweken door dingen te doen die je niet leuk vindt. Als je tien push-ups moet doen, doe er dan elf, want die elfde is niet leuk. Ga eens lopen op een saai stuk weg. Of tackle je administratie als een missie. Soms ligt er een berg bonnetjes die ik moet inbrengen. Dat hatelijke taakje deel ik op: eerst tien, en dan nog tien, en zo verder. Langzaam maar zeker, zoals Pommelien Thijs de steile ijshellingen aanviel.

Kun je om de verkeerde reden aan zo’n grote uitdaging beginnen?

Geel: Zeker. Omdat je het op je cv wilt zetten, bijvoorbeeld. Ik ging met iemand Groenland oversteken, en dat was zijn enige motivatie. Hij wou wel pronken met de trofee, maar had weinig zin in het afzien. Dan loopt het snel mis: hij moest opgeven. Zo’n hele expeditie volbrengen wil zeggen dat je iedere dag de mooie en minder mooie dingen erbij neemt. Je moet zin hebben in het dagelijkse avontuur en niet in de douche aan het eind. Die is minder leuk dan je denkt.

Welke momenten waren nog ‘minder leuk’?

Geel: Bij mijn laatste oversteek van Groenland botste mijn teen iets te veel tegen de voorkant van mijn schoen, waardoor de nagelriem ging ontsteken. In overleg met artsen in het basiskamp begon ik antibiotica en pijnstillers te nemen. Iedere ochtend was mijn schoenen aantrekken een marteling: ik moest mijn kaken op elkaar klemmen om het niet uit te schreeuwen. De eerste twee uur had ik helse pijn bij het stappen, maar die vlakte daarna wel af. Leuk was anders. Aan het eind heb ik mijn vrouw gebeld en gezegd: dit was de laatste keer.

Maar u plant volgend jaar een nieuwe oversteek van Groenland.

Geel: Thuis ebde die initiële reactie snel weg. (grijnst) Een paar mensen benaderden mij om opnieuw een oversteek te maken. Zo begon het weer te kriebelen. Het is zoals iemand met een kater die zegt: ik drink nooit meer, maar een weekend later weer gaat drinken met vrienden. Nu kijk ik er keihard naar uit. Al blijft het afwachten of het zal lukken met de expansiedrift van Donald Trump.

Hoe kijkt u naar Trumps wens om Groenland in te palmen?

Geel: Het is onwerkelijk dat hij zo over gebieden praat. Hij en zijn achterban zijn niet dom, anders raak je niet op die positie. Ik vrees dat hij slim bezig is. In de Groenlandse bodem zitten veel zeldzame grondstoffen, die bovendien makkelijker toegankelijk worden nu de ijskappen smelten. Ik snap dus dat hij Groenland claimt voor het economische voordeel. Er wonen 56.000 mensen. Als hij overgaat tot een militaire verovering heeft Groenland geen schijn van kans. 
Ook zonder militair ingrijpen kan het een zware strijd worden. De Groenlanders zullen bij elke economische of politieke aanval moeten vechten én winnen. Het is als de strijd tussen een mijnbouwbedrijf en een natuurorganisatie. De verdedigers van de natuur moeten keer op keer zegevieren, want als het mijnbouwbedrijf eenmaal een concessie binnenhaalt, is de natuur voorgoed verdwenen. 

Dat soort strijd kennen de Groenlanders wel.

Geel: Absoluut, veel Canadese bedrijven willen in Zuid-Groenland grondstoffen als lithium delven. Bij een referendum over zo’n concessie stemde de bevolking tegen: ze wilden de natuur behouden. Groenlanders zullen nog meer de afweging moeten maken: oké, we hebben inkomsten nodig, maar onze natuur heeft ook intrinsieke waarde. Maar ik denk dat Groenlanders de natuur belangrijker vinden dan een getal op een bankrekening.

Hoe kijkt u naar de Groenlanders?

Geel: De Inuit zijn een trots volk, ze leven nog echt met de natuur. Om naar het beginpunt van een expeditie te gaan, had ik eens een boot geboekt die zou varen naar een ijskap. Ik had een afspraak om elf uur, maar kreeg te horen: er is een walvis gespot, het hele dorp is op walvisjacht. De boot zou pas vertrekken als de walvis gevangen was. Zo is het ook gebeurd. De natuur bepaalt daar nog grotendeels het leven. Helaas is er ook veel werkloosheid en drankmisbruik.

Financieel is Groenland wel deels afhankelijk van zijn ex-kolonisator Denemarken. Dat voert er nog altijd de plak.

Geel: Jaarlijks vloeit er ongeveer 500 miljoen euro subsidie van Denemarken naar Groenland, dat is bijna 9000 euro per Groenlander per jaar. De eigenaars van hotels en van de grotere bedrijven op Groenland zijn ook vaak Denen.

In 2018 was twee derde van de Groenlanders voor onafhankelijkheid van Denemarken. Uit een recente steekproef blijkt dat 6 procent het land wil zien opgaan in de VS. 

Geel: Kunnen de Groenlanders financieel zonder de Deense steun? Met kleinschalige mijnbouw en toerisme lijkt me dat niet onmogelijk. Al zal dat toerisme dan anders georganiseerd moeten worden. Afgelopen zomer piekte het aantal cruiseschepen in Zuid-Groenland.

Het prachtige dorpje Qaqortoq slaapt tot zo’n schip binnenkomt. Dan gaan de stalletjes open waar de lokale bevolking gebreide sokken verkoopt. Maar daarmee verdienen ze een schijntje van wat het cruisebedrijf binnenrijft. Hun gidsen komen aan wal en doen zich voor als lokale gidsen. Dat soort hit-and-runtoerisme is funest voor de onafhankelijkheidsdroom van Groenland.

Wat probeert Groenland daaraan te doen?

Geel: Door nieuwe wetgeving zal elk bedrijf dat toerisme bedrijft in Groenland deels in handen moeten zijn van een Groenlands bedrijf. Ook mijn bedrijf zal dus een Groenlandse investeerder moeten zoeken. We zullen er ook belastingen moeten betalen. Als de Groenlanders daar beter van worden, doe ik dat met de glimlach. Maar de cruisemultinationals mogen de dans niet ontspringen.

Draagt een programma als De Expeditie niet bij aan dat soort toerisme? Tv-kijkend Vlaanderen ziet de schoonheid van Groenland en wil er misschien ook heen.

Geel: Dat vrees ik ook. Sommige kijkers zullen ook voor een cruise kiezen, omdat zo’n expeditie te zwaar is. Daar worstel ik mee: ik wil mensen inspireren met zo’n tv-programma, maar ik zie ook het nadeel als dat meer vervuilende toeristen aantrekt. 

Knack Focus was scherp over De Expeditie: Groenland: ‘Langs de neus weg verwijst Henk-Jan tijdens de voorbereidingen naar “de klimaatproblematiek”, alsof het een euvel is dat verder niets met ons te maken heeft, en al helemaal niets met het vliegtuig waarmee de acht BV’s, de filmploeg en de expeditieleiders op Groenland zullen landen.’

Geel: Die kritiek kan ik volgen. We hadden de klimaatproblematiek in Groenland zeker meer kunnen belichten, maar dat was niet de insteek van het programma. Wij wilden laten zien hoe zo’n echte expeditie werkt, zonder opsmuk. Dat was de keuze van de programmamakers.

Voor mijn werk moet ik vaak vliegen en dat vind ik best moeilijk. Arctic Adventure organiseert veel tochten in Scandinavië en ook het merendeel van de deelnemers neemt het vliegtuig. Nu probeer ik wel alle tochten bereikbaar te maken met de trein en gelukkig zijn er steeds meer mensen die daarvoor kiezen. Dan ben je wel twee dagen onderweg in plaats van vijf uur. Respect voor wie die keuze maakt.

Merkt u de klimaatopwarming in Groenland?

Geel: Mijn eerste oversteek was in 2008 en de laatste in 2023. Op de ijskap zie ik weinig veranderingen, maar ze zakt wel. Als ik twee meter lager loop, zie ik dat natuurlijk niet. De gletsjers heb ik in die vijftien jaar wel zien terugtrekken. Op de laatste expeditie hadden we regen. Dat had ik nog nooit meegemaakt. Je ziet tegenwoordig ook veel meer ijsberen verder landinwaarts op zoek naar voedsel. Door smeltend zee-ijs zijn er minder zeehonden en daar jagen de ijsberen op. Het hele ecosysteem wankelt. 

En dan kun je in België denken: boeien! Maar wie zo denkt, is vervreemd van de natuur. Het extreme weer veroorzaakt door de klimaatopwarming gaat ons allemaal aan. Dat is niet alleen een probleem voor mijn expedities op Groenland. 

U blijft wel deel van dat probleem.

Geel: Arctic Adventure is lid van One Percent for the Planet. Wij staan dus een procent van onze omzet af aan milieuorganisaties. Wie meegaat op onze reizen, leent ook alle kledij, zoals de donsjassen, en het kampeermateriaal. Zo voorkom ik dat iedereen dat gaat kopen om het dan maar één keer te gebruiken.  

De overheid zou veel strenger moeten zijn qua klimaatbeleid. Een vliegtaks vind ik vanzelfsprekend. Ik stem op de Nederlandse Partij voor de Dieren. Ik ben vleeseter, maar door de antibiotica die we onze veestapel geven, verzieken we ook onszelf. Op lange termijn is een stem voor dierenwelzijn eigenlijk een stem voor de mensheid.

Uw 17-jarige zoon is ook betrokken bij uw bedrijf. Hij is cfo, maar dat staat niet voor chief financial officer…

Geel: (lacht) Nee, hij is al CFO sinds zijn elfde, maar dat betekent Chief Future Officer. Hij is een soort klankbord voor als ik strategische beslissingen moet nemen. Wat ik nu doe, heeft effect op hoe hij de wereld zal beleven. Hij heeft me gepusht om vooral in vegetarische maaltijden te voorzien. En hij vond het ook goed dat onze meeste reizen bereikbaar zijn met de trein, maar ik moest op mijn site wel beter uitleggen hoe je er concreet via het spoor kunt raken.

Als key performance indicator (kpi) heeft Arctic Adventure nature nights. Waarom?

Geel: De meeste kpi’s gaan over omzet, maar daar wordt de wereld of de natuur niet beter van. Ik wil mensen stimuleren om in de natuur te slapen en er zo meer respect voor te krijgen. We meten dus hoeveel nachten we, met alle deelnemers en gidsen samen, op jaarbasis in een tent hebben geslapen. Wie dat doet, overwint iets. Zeker als het twintig graden vriest is in een tent slapen de eerste keer heel spannend. Vorig jaar hadden we meer dan 600 nature nights.

Nachten in de natuur hebben een helende werking?

Geel: Ik kom geregeld mensen tegen die geregeerd worden door trillende horloges, bliepende telefoons en alle impulsen van het dagelijks leven. Als je letterlijk wegwandelt van het gsm-bereik komt er een bepaalde rust over je heen. Langlaufen door het landschap gaat nog langzamer dan stappen. Bovendien is alles wit en dat heb je na een paar dagen ook wel gezien. Die leegte in tijd en ruimte brengt je gedachten in een soort golfbeweging. Een staat van rust die je in ons haastige bestaan moeilijk kunt vinden. Wij brengen mensen tot stilstand. Ik zou het president Trump ook toewensen.

https://focus.knack.be/televisie/de-expeditie-exit-van-flo-windey-de-donkere-stemmen-in-mijn-hoofd-waren-opeens-keihard-terug/

https://focus.knack.be/televisie/reviews-televisie/wat-doe-ik-hier-is-de-meest-relevante-vraag-van-de-expeditie-groenland/ 

https://trends.knack.be/nieuws/macro-economie-beleid/daarom-wil-trump-groenland-inlijven-in-het-noordpoolgebied-ligt-een-grote-economische-kans/?utm_source=chatgpt.com 

https://www.knack.be/nieuws/wereld/we-gaan-het-best-niet-te-licht-over-trumps-claim-op-groenland/?utm_source=chatgpt.com 

https://www.knack.be/nieuws/wereld/helemaal-gek-is-de-belangstelling-van-donald-trump-om-groenland-te-kopen-niet/ 

https://www.knack.be/nieuws/wereld/de-bodemrijkdom-van-groenland-een-zegen-en-een-vloek/?utm_source=chatgpt.com