Docu ‘No Other Land’: in het Palestijnse dorp Masafer Yatta veranderde weinig na de Oscar-winst

No Other Land won de Oscar voor beste documentaire. Maar de plotse roem kan de ondergang van de filmlocatie, Masafer Yatta op de Westelijke Jordaanoever, niet voorkomen.

Salem Adra moet naar Bethlehem en piekert daar al weken over. Volgens Google Maps zou de rit iets meer dan een uur duren. Adra gelooft er niets van. Het zou net zo goed drie, vier of twaalf uur kunnen zijn, hij weet het nooit precies wanneer hij in de auto stapt.

De nummerplaat van Adra’s auto is groen, wat hem bij de militaire controleposten als een Palestijn uit de Westelijke Jordaanoever identificeert. Wie met een groene nummerplaat rijdt, moet op alles voorbereid zijn.

Terwijl Adra voor zijn huis op de Westelijke Jordaanoever zijn route zit te plannen, zit zijn jongere broer Basel Adra in Hollywood. Hij heeft de Oscar voor de beste documentaire gewonnen, nadat hij een film had gemaakt over hun leven. Maar of die wereldwijde aandacht ook maar iets zal veranderen voor Salem?

Israëlisch-Palestijnse docu ‘No Other Land’: ‘Door te filmen verzamelen we bewijsmateriaal’

Militair oefenterrein

De familie Adra woont in Masafer Yatta, een groep dorpen die zich over de heuvels ten zuiden van Hebron uitstrekt. De documentaire No Other Land van Basel Adra, Yuval Abraham, Rachel Szor en Hamdan Ballal gaat over het leven onder de Israëlische militaire bezetting. Hun dagelijkse leven wordt gedomineerd door aanvallen van Joodse kolonisten en bulldozers van het Israëlische leger die huis na huis slopen.

De documentaire gaat ook over de vriendschap tussen de Palestijnse activist Basel Adra en de Joodse journalist Yuval Abraham. Ze groeiden niet ver van elkaar op, maar hun levens konden nauwelijks meer van elkaar verschillen. Abraham strijdt samen met Adra tegen de bezetting. Alleen stapt hij daarna in zijn auto met een gele Israëlische nummerplaat, en rijdt hij ongehinderd naar huis.

Enkele dagen voor de prijsuitreiking beklimt Salem Adra langzaam de berg boven zijn huis, langs geiten, kippen en hopen puin. Hier is een huis gesloopt, daar een omheining. In de jaren tachtig verklaarde de toenmalige Israëlische regering het gebied tot militair oefenterrein. De aanwezige Palestijnen werden niet erkend als permanente bewoners, hun huizen moesten en zouden gesloopt worden. Na een aanslepende juridische strijd bekrachtigde het Israëlische Hooggerechtshof dat besluit in 2022. Adra: ‘Geen permanente bewoner? Mijn grootvader werd hier al geboren.’

Bijna elke dag kronkelt een colonne bulldozers en militaire voertuigen de berg op naar Tuwani, het dorp van de familie Adra. Ze weten nooit waar de voertuigen zullen afslaan. Het kan zomaar hun huis zijn dat die dag tot puin wordt herleid. Ook deze ochtend keek Adra toe hoe de colonne uiteindelijk naar een ander dorp, een ander huis reed.

Wurggreep

De sloop is niet het enige probleem in Masafer Yatta, en niet eens het grootste. Dat zijn de kolonisten. Boven op de berg pakt Adra een tak en laat hij zijn blik over de rotsachtige heuvels dwalen. Hij wijst op onopvallende containers op de volgende heuveltoppen. ‘Dat is een buitenpost’, zegt hij. ‘Die daar ook. En die. En die daar vooraan ook.’ Er komen er steeds meer. Het dorp van de Adra’s is al lang omsingeld, maar de wurggreep wordt steeds strakker.

Israëliseren

De eerste nederzettingen ontstonden kort na de Zesdaagse Oorlog in 1967. Toen al was de nederzettingenpolitiek een strategisch project: Joden moesten op belangrijke plekken in de bezette Westelijke Jordaanoever worden gevestigd om het gebied te ‘israëliseren’, zoals de toenmalige minister van Defensie Moshe Dayan zei. Sinds het Oslo-vredesproces in de jaren negentig wordt officieel gestreefd naar een tweestatenoplossing, maar de israëlisering van de Westelijke Jordaanoever is nooit gestopt. Integendeel, ze gaat steeds sneller. En de kolonisten dringen hun wil steeds vaker met geweld op.

‘Sinds 7 oktober is alles anders’, zegt Adra. De kolonisten waren er al, maar voor die dag beschermde het leger de Palestijnen nog. Nu beschermt het enkel de kolonisten. Kort na 7 oktober 2023, toen Hamas Israël aanviel, werd zijn neef neergeschoten toen een groep kolonisten het dorp binnendrong. In 2023 stierf ook de Palestijn Harun Abu Aram, twee jaar nadat een Israëlische soldaat hem in de hals had geschoten. Hij had geweigerd een generator af te geven.

Salem Adra filmt het kolonistengeweld, net als zijn broer. Hij heeft veel verhalen te vertellen: over hoe kolonisten hem aanvallen, hoe ze hem ’s nachts opjagen met geweren en lange stokken waaraan messen zijn bevestigd. Zijn verhalen klinken als nachtmerries.

Thuis

In Masafer Yatta weten ze nooit wanneer de volgende confrontatie fataal zal aflopen. Kolonisten vallen hen bijna dagelijks aan, dringen dorpen binnen, nemen weilanden over. Zij hebben wapens. Palestijnen daarentegen zouden worden gearresteerd als ze met een geweer betrapt werden.

Wanneer het leger die ochtend klaar is met slopen, gaat een kolonist precies op de plek zitten waar eerder de tent van een Palestijnse familie stond. Hun huis waren ze al kwijt. Nu waarschijnlijk ook hun land.

Sinds No Other Land is uitgebracht, heeft de wereld aandacht voor Masafer Yatta. ‘We kregen zelfs aanvragen uit Japan’, zegt Adra. Die ochtend fotografeert een Franse journalist een sloop in een nabijgelegen dorp, terwijl twee Italianen met verrekijkers en camera’s op een dak staan en een groepje kolonisten in de verte observeren. Met het blote oog zijn ze nauwelijks te zien, maar Adra merkt ze meteen op. Zijn blik scant voortdurend de omgeving, registreert elke kleine beweging, waar anderen alleen stenen zien.

In Masafer Yatta kun je de toekomst van de Westelijke Jordaanoever zien. Ze schuilt in dalen en zit op heuveltoppen. Maar Salem Adra wil niet opgeven. Hoe onmogelijk het leven er ook is, voor hem is er geen andere plek.