De twijfels van kunstenares Marieke Janssen: ‘Computers lijken vooral meer werk te creëren’

‘Ik heb lange tijd in het onderwijs en de culturele sector gewerkt’, zegt Marieke Janssen. ‘Overal op kantoor was ik de vrouw die het meest enthousiast was over de nieuwe technologieën. Voortdurend was ik op zoek naar apps en tips en tricks die saaie klusjes voor mijn collega’s en mij konden overnemen of vereenvoudigen. SMART-technologie zou ons werk efficiënter maken, dacht ik. Minder werk, meer vrije tijd. En we redden er bovendien het klimaat mee.’

‘Tot ik stilaan begon te beseffen dat we onszelf een rad voor de ogen draaien: clouddiensten, datacentra, AI en cryptomining zijn energieverslinders. In plaats van tijd te besparen, lijkt het alsof computers vooral meer werk creëren. Het zijn formulierenverslaafde monsters. Kwetsbare hightech-systemen, die bij de minste verstoring kunnen instorten.’

En ons werk dus allesbehalve efficiënter maken?

Marieke Janssen: Zeker niet. Organisaties gooien overal een nieuwe app tegenaan en hopen dat het goedkomt. Mijn bank is een spookkantoor geworden waar ik net zoals bij mijn dokter enkel terechtkan met een afspraak via een app. Hoe doen mensen die niet of niet goed overweg kunnen met computers en smartphones dat eigenlijk? Je kunt vandaag zelfs een ijsje bestellen via een app, thuisbezorgd in een paar klikken. Maar waar is die goede oude ijskar met haar bel gebleven die door de straten reed? Ik mis de mensen achter het loket met wie je nog kon praten.

Heb je tegenwoordig een probleem dat iets afwijkt van de ‘normale’ problemen, dan heb je pas echt een probleem, want de chatbot-helpdesk is daar niet voor geprogrammeerd. We worden overspoeld met technologische schijnoplossingen die meer problemen veroorzaken dan ze er oplossen. Managers lijken technologie vooral te gebruiken om meer controle uit te oefenen.

De digitale cultuur is ook bijzonder wantrouwig. In het onderwijs moeten docenten tegenwoordig voor elke competentie die ze onderwijzen lijstjes afvinken. Alsof ze boodschappen doen, verstrikt in een web van digitale regeltjes en procedures, steeds verder wegdrijvend van de essentie. Het resultaat is dat leraren zich afvragen waar ze mee bezig zijn. En studenten waar ze eigenlijk voor betalen. Ik ben erop uitgekeken. De digitale wereld voelt als een gevangenis, een grot, en ik wil eruit. Het echte leven speelt zich buiten af, niet achter een scherm. Daarom probeer ik zo veel mogelijk offline te zijn. Ik ben de ingewikkeldheid van alles beu. Het is tijd om terug te keren naar de echte wereld.

Twijfelt u vaak?

Janssen: In mijn eigen wereld, als ik bijvoorbeeld een kunstwerk maak, twijfel ik nooit: daar klopt alles. Maar daarbuiten ben ik een gigantische twijfelaar. De wereld doet me twijfelen. En dan zeker al die mensen met hun masker op. 

Gewonnen Land, een solo-expositie van Marieke Janssen loopt nog tot 30 maart in de Galerie Pim De Rudder in de Hoogstraat 4 in Assenede