De twijfels van dichteres Billie Vos: ‘Hoe ouder ik word, hoe moeilijker ik het krijg met smalltalk’

‘Ik vond smalltalk vroeger heel handig’, zegt Billie Vos. ‘Het was een manier om een ongemakkelijk gesprek te omzeilen, een reddingsboei. Ik snap ook waarom het is ontstaan en waarom het ons allemaal aangeleerd wordt als kind. Er gebeurt zoveel in een mensenleven. We hebben allemaal zulke chaotische levens, iedereen maakt zo veel mee… Je kunt niet iedereen elke keer van alle evoluties op de hoogte brengen.

En toch. Hoe ouder ik word, hoe moeilijker ik het krijg met smalltalk. Hoeveel van die gesprekken zouden we zo voeren in ons leven? Verschrikkelijk veel, en allemaal voelen ze even betekenisloos. “Alles goed?” “Ja, ça va. En met jou?”

Daarom doe ik er steeds minder aan mee. Als iemand nu vraagt hoe het gaat, zal ik nog wel antwoorden, maar ik zal het niet zo vaak terugvragen: “En hoe gaat het met jou?” Niet uit onbeleefdheid, maar omdat we daar allebei niet veel aan hebben.

Bij een van mijn vorige onderbuurmannen was het wel heel extreem. Soms kruiste ik hem twee keer per dag in de gang, en elke keer vroeg hij: “Ca va?” Op een bepaald moment heb ik beslist: ik ga hier niet meer op antwoorden, ik zwijg gewoon en lach eens vriendelijk – in zwijgen zit trouwens veel meer betekenis, vind ik. Terwijl zwijgen wellicht voor hem dan weer als ongemakkelijk kan voelen, dat besef ik wel.’

Je kunt van smalltalk natuurlijk ook een ernstig gesprek maken.

Billie Vos: O ja, daarvoor is het natuurlijk een super fijne opstap. Soms antwoord ik op de vraag ‘Hoe gaat het?’ met ‘Vandaag niet goed.’ Of: ‘Ik heb ruzie met mijn lief.’

Mensen kunnen daarvan schrikken, omdat je de spelregels van de smalltalk doorbreekt. Vaak wuiven ze dat weg, maar je hebt ook mensen die erop ingaan en dat voelt eigenlijk heel fijn. Het kan verlichtend zijn om het masker af te zetten dat ons doet geloven dat het altijd goed moet gaan.

Een tijd geleden werd bij u autisme vastgesteld. Heeft dat er ook mee te maken?

Vos: Zeker. Door die diagnose ben ik ook gaan beseffen waarom ik in een sociale context ben wie ik ben. Het voelt alsof er een drempel is tussen mij en de wereld, een sluier die spontaan contact bemoeilijkt. Daarom zoek ik vooral naar oprechte gesprekken. Gewoon zeggen wat ik voel, zonder schroom, voelt voor mij lichter dan verdwalen in lege woorden.

Twijfelt u vaak?

Vos: Meestal alleen over kleine dingen, zoals over wat we vanavond gaan eten. Natuurlijk twijfel ik ook weleens over essentiële zaken, maar ik probeer altijd mijn buikgevoel te volgen. Dat bedriegt me zelden of nooit.

Billie Vos, Alleen van u als ik van mij, Pelckmans, 136 blz., 19,50 euro.

De twijfels van oud tv-maker en muzikant Tim Van Aelst: ‘Kritiek kan ontzettend nuttig zijn’