Fotograaf Tatjana Huong Henderieckx (29) gebruikt haar camera als toegang tot de wereld en legt verhalen vast die vaak onzichtbaar blijven in de media. Ze omarmt de traagheid van authentieke connecties en staat stil bij de gevolgen van elke foto. ‘Op elke reis denk ik: is dit wel het verhaal dat ik hoor te vertellen?’
Inspirerende jongeren
Zeven weken lang brengt Knack.be elke zaterdag een portret van een inspirerende jongere, iemand met een boeiend verhaal, een uitzonderlijk talent, een uitgesproken mening. De portretten worden geschreven door evenveel jeugdige journalisten.
Dit past in een zoektocht naar jong journalistiek talent. Om dat te ontdekken organiseert het Prins Filipfonds de Belgodysseewedstrijd, in samenwerking met de VRT, de RTBF, L’ Avenir en Knack en met steun van de kanselarij van de eerste minister. Hieronder leest u het derde portret in de reeks.
De andere verhalen leest u hier.
Een toevallige ontmoeting tijdens een vlucht naar India bepaalde voorgoed haar manier van fotograferen. De negatieve verhalen over het land maakten Tatjana Huong Henderieckx nerveus, tot een medepassagier haar bemoedigend toesprak: ‘Ja, je gaat vuile dingen zien, maar probeer je te richten op het mooie dat je nog níét hebt gezien.’ Die woorden werden haar kompas en liggen sindsdien ten grondslag aan haar fotografisch werk. ‘Ik laat de negatieve vooroordelen over plekken en culturen achter me en richt me op schoonheid in alles wat ik vastleg’, zegt Henderieckx .
‘Ik deel nooit de locatie van een foto, omdat er veel herkenbare en soortgelijke aspecten zijn in culturen.’
Om een land door een nieuwe lens te zien, laat Henderieckx haar camera eerst achterwege. ‘De eerste drie dagen neem ik geen foto’s om eerst te wennen aan een plek en me niet te laten beïnvloeden door clichés van hoe een land eruit “hoort” te zien.’ Ze wil de stereotiepe beelden uit de media overstijgen door echte verhalen te vertellen die weinig of eenzijdig aan bod komen. ‘Ik deel ook nooit de locatie van een foto, omdat er veel herkenbare en vergelijkbare aspecten zijn in culturen.’ Voor Henderieckx draait het niet om waar ze geweest is. ‘Ik wil tonen dat de wereld gewoon supermooi is, hoe cliché het ook klinkt’, zegt ze.
Hokjesdenken
In haar levendige foto’s vangt Henderieckx moeiteloos de essentie van andere culturen met zichtbare aandacht voor wederzijds respect, toestemming en veiligheid voor de geportretteerden. De jonge fotograaf benadrukt dat die ethische benadering voortvloeit uit jarenlange confrontaties met stereotypen over Aziaten die ze met haar Vietnamese origine dagelijks onderging. ‘Ik doe wat ik doe omdat ik bewust wil aantonen dat er meer is dan de labels die we opgeplakt krijgen.’ Haar visie is een natuurlijk gevolg van verre reizen en haar verlangen om een representatie te tonen die ze zelf vaak mist. ‘Mensen staan er vaak niet bij stil dat Aziaten ook heel creatief kunnen zijn’, zegt Henderieckx. ‘We zijn meer dan animeseries, koken of wiskunde.’ Met haar artistiek werk gaat ze dat hokjesdenken moeiteloos te lijf. In de media miste ze mensen met een Aziatische achtergrond die authentieke verhalen vertelden. Als fotograaf grijpt ze de kans om dat nu zelf te doen.
Met een op de drie inwoners met een migratieachtergrond wordt België steeds diverser. In Antwerpen, Henderieckx’ thuisbasis, is dat intussen 57 procent (Statbel), met jongeren als grootste groep. ‘We bevinden ons in een soort overgangsfase waarin mensen zich bewust worden van de diversiteit in onze samenleving’, stelt ze. Toch kan er volgens haar meer. ‘Wij fotografen, filmmakers en journalisten hebben de kracht om die verhalen te omarmen en te delen.’ Inclusie en diversiteit zijn voor Henderieckx dus geen modewoorden, maar een evidentie van haar artistieke praktijk. ‘Ik sta niet altijd stil bij die thema’s omdat ze juist heel organisch tot stand komen’, merkt ze op.
‘Vroeger was ik fan van fotografen die aan poverty porn deden, maar nu wil ik alles juist zo puur mogelijk laten zien.’
Culturen als vluchtige hype
Henderieckx gelooft dat fotografen een grote verantwoordelijkheid hebben in het beeld dat we creëren van bepaalde culturen en gaat daar op reis heel bewust mee om. ‘Op elke reis is er een moment waarop ik denk: is dit wel het verhaal dat ik hoor te vertellen?’ Een andere cultuur vastleggen is volgens haar iets heel kwetsbaars. ‘Als fotografen moeten we daar extra voorzichtig mee omgaan.’
Als tiener keek ze nochtans op naar fotografen als Steve McCurry en Jimmy Nelson, die erom bekend stonden de ‘harde realiteit’ vast te leggen in verre oorden. Door gebruik te maken van hevige postproductie en het in scène zetten van situaties, bleek die realiteit achteraf ironisch genoeg juist heel vervormd. Henderieckx streeft ernaar om nu juist het omgekeerde te doen en kijkt kritisch naar haar oude idolen. ‘Ik was fan van fotografen die aan poverty porn deden, maar nu wil ik alles juist zo puur mogelijk laten zien.’ Het bekendste voorbeeld is het wereldberoemde portret ‘The Afghan Girl’, waar Steve McCurry miljoenen aan verdiende. Wie het verhaal opzoekt, komt er al snel achter dat de wereldfaam geen enkel voordeel opleverde voor het meisje zelf, en dat ze er twintig jaar later met veel argwaan op terugkeek.
Henderieckx benadrukt dat hun benadering ook sterke kolonialistische wortels heeft: het idee om naar een plek te reizen, daar te fotograferen en te laten zien ‘hoe het leven daar is’. ’We mogen die verhalen niet beschouwen als een vluchtige hype’, zegt ze met klem. Voor de jonge fotograaf is het van cruciaal belang dat we goed nadenken over wat we willen vastleggen en vooral waarom, ‘in plaats van ons te laten leiden door esthetiek, populariteit of eigenbelang’, voegt ze eraan toe. In haar werk bewijst ze dat je geen voyeur hoeft te zijn om het te maken als documentairefotograaf. ‘Het is belangrijk om culturen en mensen in ere te houden’, besluit ze.
‘Door me te laten leiden door kleur, beland ik automatisch op plekken en in situaties met bijzondere mensen.’
Minder is meer
In haar werk vertraagt Henderieckx door authentieke connecties voorrang te geven. Ze neemt de tijd om echte relaties op te bouwen, wat haar werk meer diepgang en betekenis geeft, zonder haast of druk. Haar natuurlijke kalmte en ongedwongen geduld is een rode draad doorheen haar werk. Door bovendien uitsluitend analoog te fotograferen, is geen enkele foto vanzelfsprekend. ‘Het zorgt ervoor dat ik heel hard stil sta bij mijn beelden en enkele stappen terugneem’, zegt Henderieckx. ‘Door maar drie foto’s te kunnen nemen in plaats van honderd, ben ik genoodzaakt om doelbewust en gefocust te kijken, wat voor meer creativiteit zorgt.’ Die beperking is voor Henderieckx vooral een sterkte, want elke foto telt. Die oplettendheid klinkt misschien als een beperking, maar juist dát geeft haar foto’s hun kracht.
Henderieckx’ foto’s trekken onmiddellijk de aandacht door hun levendige kleuren en frisse vormen. ‘Kleur is mijn startpunt. Door me te laten leiden door kleur, beland ik automatisch op plekken en in situaties met bijzondere mensen’, vertelt ze. In landen waarvan ze de taal niet spreekt, krijgt ze soms hulp. ‘Zo krijgt het individuele en observerende van fotografie juist iets heel interactiefs.’ Wat dus ooit begon als een persoonlijke nood om iets te vertellen, is geëvolueerd naar een collectieve ervaring. ‘Het is nu iets wat we samen doen.’
‘Vroeger had ik nood aan begeleiding of een platform waar het oké was om heel hard te falen.’
De nieuwe generatie
Dat sociale aspect brengt Henderieckx ook terug naar België en komt tot uiting in haar werk bij verschillende kunsthuizen in Antwerpen. Ze is artistiek coördinator bij MINO Art Space, waar vooral kunstenaars met een migratieachtergrond zich artistiek kunnen ontplooien. ‘Daar kunnen ze op een veilige en natuurlijke manier op zoek gaan naar wat ze willen doen.’ Ze begeleidt er residenties waar de focus niet alleen ligt op wat er gemaakt wordt, maar ook op de weg ernaartoe.
‘Vroeger had ik echt nood aan begeleiding of een platform waar het oké was om heel hard te falen.’ Die zoektocht vergt tijd, wat niet vanzelfsprekend is voor een kunsthuis dat ‘werk’ moet leveren om in aanmerking te komen voor subsidies. Het is een strijd tegenover grote instituten om hun waarde naar buiten te brengen. ‘Het proces is veel belangrijker dan het eindproduct. Alleen is dat niet altijd iets heel tastbaars’, merkt ze op.
‘Voor mij is geen enkel verhaal te persoonlijk.’
Ook op het jongerenkunstenfestival GEN-ZIE, georganiseerd door FAMEUS in Het Bos en Trix, gaf Henderieckx vorige week workshops aan een nieuwe generatie gedreven fotografen. ‘Het is fantastisch om hen te ondersteunen en begeleiden bij de verhalen die ze naar buiten willen brengen. Ze geeft mee waar ze zelf vaak nood aan had in een heel academische achtergrond: ‘Dat elk verhaal belangrijk is. Ook al is het heel persoonlijk of juist heel breed. Voor mij is geen enkel verhaal te persoonlijk’, zegt ze overtuigend.
Gemeenschapsgevoel
Henderieckx benadrukt de waarde van gemeenschapsgevoel. Ze kijkt op naar organisaties als Untold Asian Stories, Skin Mutts of Saigon Kiss, die mensen met een migratieachtergrond samenbrengen en hen een platform bieden via workshops en diners om verhalen en ervaringen te delen. ‘Dat zijn organisaties waar ik me enorm mee verbonden voel. Dat zoiets bestaat vind ik ontzettend mooi.’
In een stad als Antwerpen, waar meer dan de helft van de inwoners een migratieachtergrond heeft, ziet Henderieckx dat jongeren hun identiteit steeds bewuster beleven. Het is een van haar missies om hen te ondersteunen in het vertellen van hun eigen verhalen. Bij Mori, een filmlab met een nieuwe vestiging in Antwerpen, zou ze graag een analoge community uitbouwen.
Meer foto’s van Tatjana Huong Henderieckx zijn te vinden op haar Instagram https://www.instagram.com/henderieckxtatjana/
Inspirerende jongeren
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier