Wat als Al Gore in 2000 George Bush had geklopt?

Dat is de vraag waarrond politiek journalist Jeff Greenfield in het heetst van de Amerikaanse verkiezingsstrijd een politieke fabel spint.

Nog een maand en dan kiezen de Amerikanen een nieuwe president. Wie dat wordt valt moeilijk te voorspellen aangezien Barack Obama en Mitt Romney aan elkaar gewaagd zijn en de Verenigde Staten erg verdeeld zijn. Dat was ook al zo in 2000, toen George W. Bush op het nippertje won van Al Gore. Gore had toen de meeste popular votes, maar Bush wist op de valreep en op gecontesteerde wijze nipt de belangrijkste swing state Florida binnen te halen, waardoor hij een meerderheid van de kiesmannen in het Electoral College achter zich kreeg en de nieuwe Amerikaanse president werd. Het had net zo goed omgekeerd kunnen zijn.

Dat dacht ook Jeff Greenfield. Niet toevallig in de laatste rechte lijn van de huidige presidentscampagne gaat hij in de Wat als?-roman ’43*. When Gore Beat Bush – A Political Fable’ na welke gebeurtenis de verkiezingen van 2000 had kunnen doen kantelen en wat daarvan de directe en minder directe gevolgen waren geweest. Zijn hypothese in een notendop: Gore wint Florida met dezelfde marge als Bush in het echt, omdat de Cubanen verdeeld stemmen. Dat doen ze omdat de beruchte affaire-Gonzalez een andere wending krijgt.

In 2000 was de zevenjarige Elián Gonalez met zijn moeder van Cuba naar Florida gevlucht met een gammele boot. De boot kapseisde, hij overleefde maar zijn moeder niet, waarna hij de inzet werd van een strijd tussen de in Florida wonende familie van zijn moeder en zijn in Cuba verblijvende vader. Maar het spel om Elián werd ook op een hoger niveau gespeeld. De regering-Clinton stuurde het kind terug naar zijn vader en haalde zich de woede van de Cubaanse gemeenschap in Florida op de hals en uiteindelijk het verlies van het Witte Huis. In ’43*’ keert Greenfield deze zaak om. Ook de moeder van Elián overleeft, waardoor er van een symbooldossier geen sprake meer is en de Cubanen in Florida niet massaal tegen de Democraten stemmen.

The Butterfly effect

De gevolgen zijn, het vlindereffect indachtig, ingrijpend: Gore wordt president, Osama bin Laden wordt vóór 9/11 uitgeschakeld, maar dat kan de aanslagen op die dag niet voorkomen. En wat blijkt, Gore maakt niet zo’n radicaal andere keuzes dan Bush en hij is een beetje in hetzelfde bedje ziek is als Obama, met nogal wat ontgoochelde kiezers op de Democratische linkerflank en een gemobiliseerde Republikeinse tegenstand.

Greenfield is niet aan zijn proefstuk toe. Vorig jaar nog publiceerde hij ‘Then Everything Changed’, waarin hij de geschiedenis herschrijft van de moord op John F. Kennedy en Robert Kennedy, en de mislukte aanslag op Ronald Reagan. ’43*’ zou je kunnen zien als een vervolg op of een addendum bij deze bestseller. En net als ‘Then Everything Changed’ laveert ook ’43*’ tussen een politieke hypothese en een spannende politieke thriller. Net op dat punt gaat het in het jongste verhaal wat mis. Aan interessante, aannemelijke ideeën geen gebrek, maar narratief is ’43*’ nogal houterig opgebouwd, met een onnodig gejongleer met joekels van cliffhangers.

Wat ’43*’, ondanks die tekortkomingen, minstens even interessant maakt als z’n lijvige voorganger, is dat het een perfect voorbeeld is van een genre in opmars, een genre dat op het lijf geschreven is van zulke out-of-the box denkoefeningen: ’43*’ is onder andere te verkrijgen als een Kindle Single (bij Amazon) en als een Quick Read (bij Apple), formaten voor kortere e-books die mikken op een belezen publiek dat vaak onderweg is en tussendoor graag intellectueel geprikkeld wordt. Bijvoorbeeld door een goed en naar boeknormen beknopt uitgewerkt idee, dat tegen een heel democratische prijs (in dit geval 1,49 euro) snel kan worden verspreid, zonder aan de beperkingen van een tijdschrift-, kranten, of webartikel te moeten voldoen.

Ook in het Nederlands taalgebied slaat het concept aan, maar hier blijft het nog hoofdzakelijk een papieren fenomeen, zoals in het geval van de reeks ‘Kleine boekjes, grote ideeën’ van uitgeverij Contact.

Jeroen Bert