Knack vindt ‘Vaderland’ zo bijzonder omdat Aramburu op ongeëvenaarde wijze de maatschappelijke dynamiek achter het terrorisme blootlegt zonder van zijn roman een pamflet te maken. Vaderland speelt in Baskenland, tijdens en na de terreurcampagne waarbij de ETA in goed veertig jaar tijd meer dan achthonderd doden heeft gemaakt. Aramburu volgt leden van twee families die ooit goed bevriend waren en door het terrorisme vijanden zijn geworden. Enerzijds is er Txato, de ondernemer die door de ETA meteen als een verrader van het volk wordt gezien en daarom vermoord wordt. Anderzijds is er Joxe, de zoon van de vrienden, een vrijheidsstrijder die betrokken was bij de moord. In Vaderland toont Aramburu de jarenlange nawerking daarvan en het moeilijke proces om het verleden te begraven zodra de wapens zwijgen.
Welk personage zal u kunnen inspireren?
De roman wordt gedragen door twee vrouwen: Bittori, de weduwe van Txato die vastberaden achter de waarheid over de moord op haar man aan gaat, en Mirem, de moeder van Joxe, die haar zoon en zijn separatistische ideologie verdedigt en in de ETA-strijders slachtoffers ziet. Toch gaat onze voorkeur uit naar Gorka, Joxes broer. Hij is een schrijver die vanwege zijn gematigde mening op de vlucht moet slaan en de raad krijgt zich voortaan alleen nog maar met kinderboeken in te laten. Wanneer Gorka met zijn vriend trouwt, keert Joxe zich vol afgrijzen van hem af, want homoseksuelen, zegt hij, zijn nog minder waard dan de doden die hij over de jaren heeft gemaakt.
Welke muziek speelt u op de achtergrond?
Traditionele Baskische volksmuziek waarbij de danbolin, een soort trommel, en de fluit met drie gaten, de xirula, de hoofdrol spelen, lijkt ons wel gepast. Al zou Joxe ongetwijfeld voor de radicale Baskische rock gaan van Eskorbuto of RIP. Bent u iets zachter aangelegd, dan kunt u natuurlijk ook voor een zarzuela gaan, een Spaanse opera dus, zoals Tomas Brétons La verbena de la Paloma.
Waar leest u dit boek het best?
Fernando Aramburo komt uit San Sebastian, dus daar beginnen lijkt geen slecht idee, waarna een bezoek aan Bilbao een must is. Maar ook in een bergdorp in de Pyreneeën, tijdens een rustdagje tussen twee wandelingen door zult u van dit boek genieten. En wanneer u daar toch bent, ga meteen eens langs in Guernica, waar eind jaren 1980 een vredesmonument voor die andere Spaanse oorlog werd opgericht.
Wat vonden anderen van dit boek?
‘Een veelomvattende en onvergetelijke roman’, kopte El Pais, terwijl de Frankfurter Allgemeine Zeitung het boek beoordeelde als ‘fenomenaal, grootmoedig en gepassioneerd’. In De Groene Amsterdammer noemde Cyrille Offermans het ‘een monument van genuanceerd literair pacifisme’.
Wanneer moet u dit boek niet lezen?
Wanneer u niet veel tijd hebt. Met zijn bijna zeshonderd pagina’s eist deze roman veel van zijn lezers. Soms wat te veel, volgens sommige critici, die opmerkten dat het boek makkelijk wat gebalder had gekund. Maar dat is dan ook de enige minder positieve noot die over Vaderland te horen valt.
U hebt het boek uit, wat nu?
Bent u een echte fan van het boek geworden en wilt u nagaan of het verhaal ook op het scherm de moeite waard is, dan kunt u op zoek gaan naar de HBO-reeks die er twee jaar geleden van gemaakt is. Hebt u meer zin in een andere keigoede roman over terrorisme, ga dan voor Anna Burns’ Milkman, dat tegen de achtergrond van de Noord-Ierse troubles speelt en in 2018 werd bekroond met de Booker Prize.
Dit boek maakt deel uit van de Knack 51-zomercollectie. U vindt deze week bij dit nummer een voucher waarmee u het boek aankoopt voor slechts 11,99 euro bij Standaard Boekhandel. De volledige collectie van vijf boeken bestelt u via www.knack.be/Knack51 voor 39,99 euro.
