‘Mathilde staat vijftig jaar in het leven en is tien jaar koningin. Dat is misschien onverwacht begonnen, maar zeker niet toevallig’, schrijft Jo De Poorter in zijn recent verschenen boek ‘De macht van Mathilde’. We bieden u hier een fragment aan. Vandaag is het de vijftigste verjaardag van koningin Mathilde.
Haar naam betekent ‘machtige strijder’ en ze stamt dan ook uit een ras van vechters en overlevers. Bittere armoede, moord en groot persoonlijk drama, niets wordt de d’Udekems gespaard. Maar hun veerkracht en doorzetting zijn legendarisch. Allen streven ze naar de top, maar enkel de oudste dochter van jonkheer Patrick en gravin Anna kan die bereiken. Met haar wonderbaarlijke vermogen om populariteit te doen pieken en de perceptie van bekwaamheid in de hand te werken. Als Filip van België over zichzelf iets zegt, spreekt hij over ‘de koningin en ik’. De prominente plaats van Mathilde is zowel een uiting van beleefdheid als een bevestiging van haar unieke positie.
Dit eerste hoofdstuk ontrafelt het mysterie van hoe een volstrekt anonieme jonkvrouw een internationaal geprezen kroonprinses werd. Als Albert II tijdens zijn koningschap even naar het ziekenhuis moet, heeft de Franse toonaangevende krant Le Monde het over: ‘de schoonvader van Mathilde’. Een klein staaltje van de macht van de zevende vorstin der Belgen, die dat toen nog niet eens was.
Opmerkelijk vroom
Mathilde Christine Ghislaine wordt geboren in Ukkel op 20 januari 1973. Ze is de oudste dochter van jonkheer Patrick d’Udekem d’Acoz en de Poolse gravin Anna Maria Komorowska. Voor gravin Anna is haar oudste dochter ‘een geschenk van God’. ‘Ik had een moeilijke zwangerschap, maar die was ik meteen vergeten toen Mathilde eenmaal was geboren. Ik vond het heerlijk om me te mogen concentreren op de opvoeding van ons kind. In de jaren erna kregen we nog drie dochters: Marie-Alix, Elisabeth en Hélène. De zwangerschap van onze jongste dochter Hélène was een beproeving. Ik heb die hele periode in bed moeten doorbrengen. Maar ze was het waard. Toen Hélène geboren was, beslisten mijn man en ik om het bij onze vier kinderen te laten. We moesten het geluk niet tarten. We hadden vier stralende dochters.
Maar zes jaar later was ik opnieuw zwanger. We hadden er niet meer op gerekend. Natuurlijk waren we opnieuw blij. Uit die zwangerschap werd onze eerste zoon, Charles-Henri, geboren.’
Het gezin wordt uiterst godvruchtig opgevoed. Als kind slaapt Mathilde letterlijk tussen de heiligenbeelden. ‘In haar puberteit is zij al opmerkelijk vroom’, getuigt de pastoor van Villers-La-Bonne-Eau, het dorp waar ze opgroeit, en dat nu gefuseerd is met Bastenaken. ‘Je hoeft haar nooit te vragen om te bidden. Dat doet ze altijd zelf. Ze slaat geen enkele mis over en stapt mee op in processies.’ De naam Mathilde komt uit het Oudgermaans en betekent ‘machtige strijder’ of ‘strijder om macht’. Strijdlust zit de d’Udekems in de genen.
‘Je hoeft Mathilde nooit te vragen om te bidden. Dat doet ze altijd vanzelf. Ze slaat geen enkele mis over.’
Beetje verward
Jonkheer Patrick d’Udekem d’Acoz is de jongste van de drie zonen van baron Charles d’Udekem d’Acoz en Suzanne van Outryve d’Ydewalle. Met zijn oudere broers, Henri en Raoul, brengt hij een zorgeloze jeugd door in het West-Vlaamse Proven, een deelgemeente van Poperinge. Hun vader is daar burgemeester. Na zijn studie als landbouwingenieur verhuist Patrick naar de provincie Luxemburg. Hij koopt er een bosdomein van driehonderd hectare dat niemand wil omdat de bomen doorzeefd zijn met kogels van het bloederige von Rundstedtoffensief tijdens de Tweede Wereldoorlog. In 1970 leert Patrick de tien jaar jongere gravin Anna kennen, een dochter van graaf Leon-Michal Komorowski en prinses Zofia Maria Sapieha-Kodenska. ‘Mijn man was, net als ik, uitgenodigd bij vrienden om een dagje te komen jagen. Bij die eerste ontmoeting was ik niet meteen ondersteboven van hem. ’s Avonds tijdens het diner, waarbij we het vlees aten dat de heren die dag geschoten hadden, raakten we aan de praat en nodigde hij mij uit op een trip naar Corsica. Ik vond die uitnodiging eerst een beetje raar. Meteen met iemand op reis gaan die je nog maar één keer in je leven hebt ontmoet, normaal zou ik daar nooit in hebben toegestemd. Maar omdat er nog meer mensen meegingen die ik kende, heb ik zijn uitnodiging aanvaard. Gelukkig maar. Tijdens die vakantie ontdekte ik dat we over veel zaken precies hetzelfde dachten. Wat mij ook voor hem innam, was dat hij een zeer galante man was. Hij wist veel, vertelde boeiend én was buitengewoon knap. Ik werd als een magneet tot hem aangetrokken. Het was de eerste keer dat ik echt verliefd werd. Ik was een laatbloeier. Ik had me, tot ik mijn aanstaande leerde kennen, ook nooit echt voor mannen geïnteresseerd. Laat staan me met hen ingelaten. Dat zat niet in mijn karakter. Ik was een verlegen en bescheiden jonge vrouw. Ik was natuurlijk al verliefd geweest. Maar dat was geenszins te vergelijken met de gevoelens die ik had bij Patrick.’
‘Mathildes familie wordt grotendeels vermoord in Congo. Wie nog leeft, moet alles achterlaten en vluchten naar België.’
‘Ik herinner me nog heel goed hoe de verliefdheid me overviel en me zelfs een beetje verwarde. Het gebeurde tijdens de tweede dag van onze vakantie. Ik had vlinders in mijn buik. Ik kon aan niets anders meer denken dan aan hem. Al snel werd duidelijk dat hij precies dezelfde gevoelens voor mij koesterde. Toen ik dat bemerkte, durfde ik me over te geven en zelfs te gaan denken aan een toekomst met hem. Zeven dagen later waren we al verloofd. Het is snel gegaan. Patrick was bang dat hij me misschien kwijt zou raken en heeft daarom het zekere voor het onzekere genomen. Voor hij mij officieel ten huwelijk vroeg, heeft hij eerst een gesprek gehad met mijn vader. En dat verliep zeer goed, want diezelfde avond vroeg hij mij officieel ten huwelijk.’
Allemaal evenveel
Op 1 september 1971 trouwt Patrick d’Udekem d’Acoz met Anna Maria Komorowska. Opgejaagd door het communistische regime in 1957 was haar familie gevlucht uit Polen. Zonder bezittingen en totaal berooid maar met het hoofd geheven verlaten ze het land. Ze vestigen zich, dankzij een visum van koningin Elisabeth, in Kivu, Congo. Ook daar blijkt het niet veilig. Mathildes overgrootmoeder, grootoom en groottante worden vermoord. Haar grootouders moeten al hun bezittingen achterlaten en halsoverkop naar België vertrekken. Tot aan haar huwelijk werkt de moeder van Mathilde als verpleegster in het ziekenhuis van Etterbeek. Graaf Patrick zegt daarover: ‘Zeven dagen nadat ik haar had leren kennen, verloofden wij ons. Geen dag heb ik spijt gehad van die keuze. Ze was dan wel straatarm, maar rijk aan liefde. Mijn vrouw is de meest fantastische echtgenote en moeder die ik me ooit had kunnen wensen. Kijkt men naar Mathilde, dan ziet men haar moeder. Ze zijn qua karakter precies hetzelfde. Voorkomend en gedienstig. Geboren om te geven. Nemen staat niet in hun woordenboek.’ Ridderlijk laadt Patrick de zorg voor zijn noodlijdende schoonouders op zijn schouders. Met zijn vrouw en hun snel groeiende kroost neemt hij zijn intrek in het kasteel van Losange in Villersla-Bonne-Eau, bij Bastenaken.
(Lees verder onder de cover.)
Patrick d’Udekem is een aristocraat van de oude stempel. Hij is koningsgezind, vaderlandslievend, katholiek en conservatief. Zijn intimi kennen hem als een goedlachse man met veel gevoel voor humor. Zo doopt hij zijn hond ‘Pas Op’ en om de activiteiten van zijn bosbouwbedrijf te financieren, opent hij het baancafé Los Angeles, met een knipoog naar het kasteel van Losange. Patrick wordt burgemeester van Villers-la-Bonne-Eau, gemeenteraadslid van Bastenaken, provincieraadslid van de provincie Luxemburg en rechter bij de handelsrechtbank in Neufchâteau. ‘Ik kijk niet anders tegen Mathilde aan omdat zij ooit koningin van België zou kunnen worden’, zegt hij kort na de verloving. ‘Voor mij blijft ze altijd een van mijn vier dochters, van wie ik allemaal evenveel houd.’
Trouwe maagd
Mathilde wordt opgevoed door een kindermeisje. Francine Laloy is veertien jaar als ze gevraagd wordt om voor de vijf maanden oude Mathilde te zorgen. Ze herinnert zich dat de start niet rimpelloos verliep: ‘Ik was overweldigd want ze lieten de baby en mij alleen met een Duitse herdershond. Die hond had zijn poot op Mathilde gezet en wilde niet dat ik de baby aanraakte. Later is het toch nog goed gekomen tussen mij en de hond.’ Mathilde gaat vanaf de derde kleuterklas in 1978 naar het lnstitut Notre-Dame in Bastenaken waar ze de volledige lagereschoolcyclus doorloopt. Haar onderwijzeressen typeren haar als een modelleerlinge: gedisciplineerd en deftig. Haar klasgenoten herinneren zich haar blauwe plooirok, donkere schoenen, witte sokken en een witte bloes. Ze pronkt nooit met haar afkomst.
Op haar dertiende sturen haar ouders haar naar een boerderij in het West-Vlaamse Stalhille om Nederlands te leren. Een overweldigend succes wordt het taalbad niet, maar het landbouwersechtpaar Julien Vermeire en Annie D’Hoedt is nog altijd in de wolken over het welopgevoede adellijke meisje dat ondanks haar jeugdige leeftijd een onmiskenbare noblesse uitstraalde. Dat jaar gaat Mathilde op internaat in het Brusselse Institut de la Vierge Fidèle, een katholieke eliteschool waar de Franstalige adel zijn kinderen naartoe stuurt. Ook prinses Joséphine-Charlotte en prinses Astrid van België hebben er schoolgelopen. De jongens moeten een blauw pak en das dragen en de meisjes een donkerblauwe plooirok op knielengte. Mathilde volgt de richting Moderne Talen. In de retorica krijgt ze vijf uur Nederlands en geeft ze een spreekbeurt over de Golfoorlog. Ze behaalt zeventig procent voor haar mondelinge examen, maar is daar volgens haar lerares Nederlands Geneviève Theuns Crol niet tevreden mee. ‘Mathilde wilde in alles perfect zijn. Na de les kwam ze me nog dikwijls om meer uitleg vragen. Haar moeder kwam altijd naar de ouderavonden. Ze kwam dan voor me zitten, met Mathilde naast zich. Op een keer zei mevrouw d’Udekem: “We hebben een probleem. Met Nederlands gaat het niet zo goed”, waarop ik repliceerde: “Mevrouw, ik zie geen enkel probleem.”
Alle leerkrachten zijn trouwens unaniem: Mathilde is een modelleerlinge, op het saaie af. Ze valt nooit op en haalt nooit kattenkwaad uit. Schoolvriendinnen uit die periode herinneren zich vooral haar preutsheid. Zij is het enige meisje in de klas dat een onderhemdje draagt omdat ze haar uniformbloes te doorschijnend vindt. Aan het Institut Libre Marie Haps studeert ze Logopedie.
Tijdens de vakantie doet ze vrijwilligerswerk bij de Zusters van Moeder Teresa in Egypte. In 1991 vertrekt ze in haar eentje naar Caïro om er in de sloppenwijken te werken. Mathilde bouwt mee aan een schooltje en geeft Franse les. Ze behaalt haar diploma met grootste onderscheiding. Haar eindwerk gaat over autistische kinderen.
Jonge delinquenten
Mathilde en haar zussen worden spartaans en zuinig opgevoed. Moeder Anna heeft veel zwarte sneeuw gezien en honger gekend. Daarom is er in huis een absoluut verbod op morsen met eten of voedsel weggooien. Kleren worden van zus tot zus doorgegeven en jarenlang gedragen. Vader Patrick zweert bij ouderwetse discipline, maar vindt toch dat zijn dochters de vleugels moeten uitslaan. Als zij wat ouder worden, koopt hij voor hen een bescheiden appartement aan de Reyerslaan in Brussel tegenover het VRT-gebouw. Als oudste moet Mathilde erop toezien dat haar zussen niet uit de band springen. Het gevaar is klein. De meisjes zijn allesbehalve fuifnummers. Mathilde beheert het budget, leeft bedachtzaam en rijdt rond in een tweedehandse Opel Corsa. Na haar huwelijk probeert haar vader die nog voor vijftienduizend euro te verkopen als koninklijk collector’s item.
In 1995 opent ze haar eigen praktijk als logopediste in Brussel. Ze studeert dan ook Psychologie aan de universiteit van Louvain-la-Neuve ‘omdat ze meer wil begrijpen van de mensen’. Een jaar na haar huwelijk behaalt ze haar diploma met een scriptie over identiteitsproblemen bij jonge delinquenten. Vanaf 1996 geeft ze logopedielessen aan kinderen met leerproblemen in een school in Sint-Lambrechts-Woluwe. Behalve Frans spreekt Mathilde volgens haar cv ook Engels, Italiaans en zelfs Nederlands. Dat zal later iets te hoopvol ingeschat blijken. Tennis en zwemmen zijn haar favoriete sporten. Met paardrijden is ze na een zware val gestopt.
Hartverscheurend tafereel
Op 14 augustus 1997 is er een familiebijeenkomst bij de d’Udekemsen voor de herdenking van de grootvader van Mathilde die een paar jaar eerder overleden was. Tweede oudste dochter Marie-Alix wil die dag bij haar grootmoeder zijn om haar te steunen. Ze rijden samen in het autootje van de moeder van Patrick. Een andere auto rijdt voor hen uit. Daarin zitten de tante en de broer van Marie-Alix. Zoon Charles-Henri kijkt op een bepaald moment om en ziet alles gebeuren. Vlak bij de brug van Herstal loopt het mis. Tijdens het voorsorteren wordt
‘Kleren worden van zus tot zus doorgegeven en jarenlang gedragen.’
de auto van de grootmoeder geraakt door een vrachtwagen. De auto draait rond zijn as en komt daardoor dwars op de weg te staan. Een andere vrachtwagen kan het voertuig niet meer ontwijken en rijdt er in volle vaart tegenaan. De klap is oorverdovend. De grootmoeder is op slag dood. Marie-Alix leeft nog en de hulpdiensten, die snel ter plekke zijn, doen er alles aan om haar nog te redden. Helaas zijn haar verwondingen te ernstig. De moeder en vader van Mathilde zijn die middag op nog geen kilometer afstand van de plaats van het ongeluk op de receptie van het nieuwe bedrijf van de broer van Patrick. Zijn vrouw komt totaal ontredderd op die receptie binnengelopen en vertelt dat er een ernstig ongeluk is gebeurd met mama en Marie-Alix.
‘Mijn man en ik zijn meteen in onze auto gestapt en naar de plaats van het ongeluk gereden. Ik heb gezien hoe de artsen mijn dochter Marie-Alix aan het reanimeren waren in de ambulance. Dat was een hartverscheurend tafereel’, zegt gravin Anna. Patrick d’Udekem vult aan: ‘Ik zie nog vaak de beelden voor me van het moment dat de dokters uit die ambulance stappen en dat ik aan hun ogen zie dat ook mijn dochter het niet heeft gehaald. Ik kan niet uitleggen wat ik toen voelde.’
Geschonden vertrouwen
Hij doet toch een poging: ‘De keuze om Marie-Alix te begraven in Proven heeft te maken met het feit dat daar het familiegraf ligt. Ik had gehoopt dat mijn broers het fatsoen zouden hebben de familieruzie te staken die op het moment van de begrafenis in volle opgang was. Maar zelfs tijdens de kerkdienst van mijn mama presteerden ze het om te laat binnen te komen en veel kabaal te maken. En tijdens de bijzetting waren ze in geen velden of wegen meer te bekennen. Door Henri is uitgelekt dat prins Filip op de begrafenis aanwezig was. Dat is schandalig. Mijn dochter had toen net een relatie met hem. Maar daarvan was de buitenwereld nog niet op de hoogte. En dat was juist goed, omdat ze elkaar in alle rust aan het ontdekken waren.
Uiteraard was de prins op beide begrafenissen aanwezig om onze familie en Mathilde te steunen in het verdriet. Maar niemand stelde zich vragen bij zijn aanwezigheid. Zijn komst werd verklaard door het feit dat hij de familie kende. Iedereen geloofde dat, tot Henri het nodig vond te onthullen hoe het werkelijk zat. Daarmee schond hij het vertrouwen van de familie en dat van de prins. Filip heeft ons zeer veel gesteund. Op de dag van het overlijden zorgde hij er persoonlijk voor dat mijn twee dochters, die in Duitsland op vakantie waren, weer veilig terug in België raakten. Niet door snel een vliegtuigticket te boeken. Hij is ze persoonlijk gaan ophalen. Hij is er in die periode bijna dag en nacht voor ons geweest. Al zijn verplichtingen moesten wijken. Niets was hem te veel. Dan moet u weten dat op dat moment nog niemand wist van de relatie tussen Mathilde en de prins. En dat er ook nog geen sprake was van een huwelijk. Toch heeft die man zo veel voor ons willen betekenen. Hij is een mens met het hart op de juiste plaats. Dat zouden de mensen eens wat vaker moeten willen zien.’
Jo De Poorter, De macht van Mathilde, Pelckmans, 340 p., 29,50 euro.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier