Wordt de toekomst van Europa Amerikaans of Euraziatisch? Dat is waar de oorlog in Oekraïne werkelijk om draait, aldus Noam Chomsky en Vijay Prashad.
Het was maar een anekdote in het kielzog van de Amerikaanse terugtrekking uit Afghanistan goed een jaar geleden: om te verhinderen dat ze in handen van de taliban zouden vallen, werden de buitenlandse staatstegoeden van Afghanistan die op Amerikaanse rekeningen stonden in beslag genomen. De 9,5 miljard dollar zou worden verdeeld onder de nabestaanden van de slachtoffers van 9/11. Dat het geld was van de Afghanen en niet van Al Qaida of Osama Bin Laden werd voor het gemak vergeten. Dat met die 9,5 miljard heel veel Afghanen gevoed hadden kunnen worden ook. Volgens Noam Chomsky en Vijay Prashad, respectievelijk de luis in de pels van het Amerikaanse en Indiase establishment, illustreert dat hoe de Verenigde Staten tegen de wereld aankijken (als hun wingewest) en hoe ze zich erbinnen gedragen (als maffiosi). Stel je voor dat Vietnam, Laos, Cambodja, de helft van Zuid-Amerika, Irak of Libië aan de VS een vergoeding zouden vragen voor alle leed en schade die dat land daar sinds de Tweede Wereldoorlog heeft aangericht. Het kot zou te klein zijn.
De Europeanen willen niets liever dan na de oorlog aan het handje van de VS lopen.
In Terugtrekken! gaan Chomsky en Prasad dieper in op precies dat leed en die schade. Het begint niet goed. Het openingshoofdstuk over Vietnam komt niet verder dan het aanhalen van een paar artikels die Chomsky schreef en de ommekeer die het Tet-offensief teweegbracht. Net op het moment dat je je begint te ergeren aan de voorspelbaarheid van het boek, lees je dat het offensief bepalend was voor de latere Amerikaanse kijk op de geopolitiek, de ‘vietnamisering’ ervan. Dan wordt het interessant. Want wat betekent die term? Dat de VS vanaf 1968 de kastanjes door anderen uit het vuur lieten halen, door lokale troepen op te leiden, zoals ze bijvoorbeeld in Afghanistan deden. Alleen bleken die troepen vooral op papier te bestaan en niet heldhaftig te zijn. Terugtrekken! gaat hoofdzakelijk over de wijze waarop de VS in het Midden- en Verre Oosten de eigen belangen nastreefden, dictaturen uit de weg ruimden en uiteindelijk alleen maar chaos en anarchie oogstten. Net wat Dirk Tieleman in zijn pas verschenen magnum opus Waarom we niets van de Oriënt begrijpen – en waarom we dat wel zouden moeten doen ook toont.
Interessanter is de kijk van Chomsky en Prashad op wat er momenteel aan de hand is in Oekraïne en wat dat conflict voor Europa zal betekenen. De oorlog is niet los te zien van de strijd tussen Amerika en China, schrijven ze, en waar het allemaal om draait, is Europa. Amerika ziet ons als een voorpost op het Euraziatische continent die het absoluut binnen zijn macht wil houden, vandaar de jarenlange strijd tegen Nord Stream 2 bijvoorbeeld. Ondertussen ziet China Europa, net als Rusland, als een deel van zijn invloedssfeer. Wat wij Europeanen ervan denken, doet er niet toe, we willen niets liever dan na de oorlog weer netjes aan het handje van de VS lopen. Het is een bittere maar ook fascinerende conclusie van Chomsky en Prashad.
Noam Chomsky & Vijay Prashad, Terugtrekken! De VS na de afgang in Irak, Afghanistan, Libië, EPO, 180 blz., 20 euro.
