Verzamelde verzen van Osip Mandelstam

‘Neem mijn verzen in acht’: de verzamelde uitgave van Mandelstams gedichten is nu eindelijk ook in het Nederlands beschikbaar.

Aan het begin van de 20ste eeuw was Osip Mandelstam (1891-1938) een van de belangrijkste Russische auteurs. Behorend tot de groep van de akmeïstische dichters stelde hij aardse zaken centraal in zijn poëzie, als een reactie tegen het symbolisme. ‘Ik ben voor het verhevene beducht,/ ’t is iets waar ik al lang aan lijd./ Voor mij volstaat een zwaluw in de lucht,/ een klokkentoren , die de wolken splijt!’, klinkt het programmatisch. Na de Oktoberrevolutie taande echter zijn ster. Zijn klassieke, op de antieke oudheid en de westerse cultuur geïnspireerde poëzie werd niet gesmaakt door de communistische machthebbers. Mandelstam raakte getroebleerd met het bestel.

Dat leidde tot een crisis: in de vroege jaren 20 werd zijn werk donkerder van toon; tussen 1925 en 1929 zette hij geen letter op papier. Na een reis naar Armenië in 1930 vond hij vrede met zijn marginale positie en brak opnieuw een vruchtbare periode aan. Zijn gedichten werden persoonlijker en reflecteerden nu en dan op de politieke situatie. Een hekeldicht op Stalin – ‘zijn vingers zijn dik en als wormen zo vet/ en onder zijn woorden wordt alles geplet’ – bood het regime het perfecte excuus: Mandelstam werd verbannen en later veroordeeld tot dwangarbeid.In december 1938 vond hij de dood in een Siberisch strafkamp.

Zijn vrouw Nadezjda leerde zijn gedichten uit het hoofd en maakte kopieën. Alleen op die manier werd Mandelstams poëzie voor latere generaties bewaard. Pas in 1990 verscheen in Moskou voor het eerst een ongecensureerde uitgave van zijn verzamelde poëzie.

De editie van 200.000 exemplaren was in 2 dagen uitverkocht. ‘Neem mijn verzen in acht’ bevat een volledige Nederlandse vertaling van Mandelstams poëtische oeuvre. De gedichten zijn door verschillende handen vertaald – de bezorgers hebben de gedichten bij elkaar gezocht die al eerder vertaald waren, en de resterende verzen door andere vertalers laten omzetten. Dat is een keuze die soms verwarring schept: van verschillende gedichten zijn twee vertalingen opgenomen, die vaak heel andere gedichten opleveren.

Toch blijft Mandelstams oeuvre in deze uitgave overeind als een van de grote van de vroege 20ste-eeuwse poëzie. En de fans van Leonard Nolens kunnen dankzij dit boek ineens ook kennis nemen van het werk van een van diens grootste inspiratoren.

Bart Van der Straeten