Vertaler Hans Driessen vergrijpt zich aan Theodor Adorno

Hans Driessen maakt het in zijn commentaren bij de Nederlandse vertaling van Adorno’s superbe ‘Minima Moralia’ al te bont.

Eerst het goede nieuws. ‘Minima Moralia’, een onovertroffen aforismenbundeling van de Duitse filosoof Theodor Adorno, kreeg een nieuwe vertaling door Hans Driessen. Op de vertaling is weinig aan te merken maar de voetnoten en commentaren van Hans Driessen zelf zijn misplaatst arrogant en betweterig.

Adorno (1903-1969) schreef deze prachtige verzameling spreuken en mini-essays vol levenswijsheid naar aanleiding van de vijftigste verjaardag van zijn boezemvriend Max Horkheimer tijdens de Tweede Wereldoorlog. ‘Minima Moralia’ bevat onsterfelijke aperçu’s, zoals deze: ‘Bemind word je alleen wanneer je je zwak mag tonen, zonder kracht uit te lokken.’

Vertaler Driessen, die onlangs nog een nieuwe vertaling van Thomas Manns ‘De Toverberg’ presenteerde, tekende voor de vertaling. Daar is niet direct iets mis mee, ook al leunt ze misschien te dicht aan bij de Duitse ingewikkelde periodenbouw die in het Nederlands moeilijk te verdragen is. Tot daar aan toe. Wie echter de voetnoten en zijn commentaren achteraf leest, verslikt zich in zijn koffie.

Wat bezielt Driessen om het in zijn personenregister te hebben over Charles Dickens, ‘een zeer slecht mens’, aldus de vertaler? Alma Mahler, ooit getrouwd met Franz Werfel, krijgt van hem het epitheton ‘bitch’ mee. Elders vindt hij het nodig om bij Franz Kafka te vermelden: ‘Zijn verhalen zijn onovertroffen, zijn romans mislukt’. Bij Rousseau merkt hij apodictisch op dat hij ‘de belangrijkste Franse filosoof aller tijden’ is. En René Descartes dan?

Soms kruipt beunhaas Driessen in de huid van Adorno zelf en begint hij in diens naam commentaar te geven bij de (media)actualiteit. Zo meent Driessen te weten dat Adorno ‘ongetwijfeld gegruwd zou hebben’ van Oliver Stone’s Alexander de Grote-verfilming en dat Adorno bij het aanschouwen van de huidige tablets en smartphones ‘van puur miserabilsme een tweede keer zou zijn gestorven.’

Kortom, de vertaler Driessen loopt hier zwaar naast zijn schoenen. Hij vertikt het zelfs om de eerste Nederlandse vertaling van Adorno’s meesterwerkje te vermelden. Dichter Maurits Mok (1907-1989) maakte al in 1971 een prima vertaling van Adorno’s ‘Minima Moralia’ met een zekere poëtische schwung. Mok vond het daarenboven niet nodig om zichzelf in de schijnwerpers te zetten.

Hoog tijd dus dat Driessen teruggefloten wordt voor zijn prima donna-allures.Vertaler, blijf bij je leest!

Frank Hellemans