Van J.K. Rowling tot Pablo Neruda: 30 verboden boeken die u móét gelezen hebben (deel 2)

Sinds er boeken bestaan, lijken er verboden boeken te zijn. Knack selecteerde er 30 die nog altijd meer dan de moeite waard zijn om te lezen. Ontdek hier deel 2: de verboden boeken van Johann Wolfgang von Goethe, J.K. Rowling, Pablo Neruda, Maia Kobabe en Aleksandr Solzjenitsyn.

–

Lees hier het volledige Verboden boeken-dossier

1. Het lijden van de jonge Werther, Johann Wolfgang von Goethe (1774)

Werther is hopeloos verliefd op de beeldschone Lotte, maar zij is verloofd met een andere man. Om haar te bewijzen hoe diep zijn liefde gaat, stapt de jongeman uiteindelijk uit het leven.

De publicatie van de roman zorgde voor ophef in heel Europa. Jonge lezers raakten zo in de ban van het verhaal dat ze zich begonnen te kleden en te gedragen zoals de hoofdpersoon. Daar bestond zelfs een woord voor: Wertherkoorts.

Er deden ook tientallen verhalen de ronde over jonge mensen die zichzelf zouden hebben doodgeschoten met het boek in de hand. Hoewel die beweringen wellicht waren overtrokken, zorgden ze voor heel wat paniek.

Vooral op aansturen van de katholieke kerk werd de roman onder meer in Leipzig, Italië en Denemarken verboden.

2. Harry Potter en de steen der wijzen, J.K. Rowling (1997)

Ook de immens populaire boeken over de jonge tovenaar Harry Potter en zijn vrienden op de tovenaarsschool Zweinstein staan her en der op een zwarte lijst.

Aan het begin van De steen der wijzen, het eerste boek in de reeks, woont de weesjongen Harry bij zijn oom en tante in een bezemkast onder de trap. Op zijn elfde verjaardag krijgt hij te horen dat hij de zoon is van twee tovenaars, en zelf ook magische krachten heeft.

Pas toen het boek in 2001 werd verfilmd, haalden een paar Amerikaanse scholen en bibliotheken de reeks uit hun collectie. Volgens sommige gelovige gemeenschappen promoten de verhalen over Harry Potter hekserij en tovenarij, en zetten ze kinderen aan tot opstandigheid.

Dat weerhield J.K. Rowling er niet van om in totaal zeven wereldwijde bestsellers over de jonge tovenaar te schrijven, die ook allemaal werden verfilmd.

3. Canto general, Pablo Neruda (1950)

In bijna 15.000 versregels schetst Nobelprijswinnaar Pablo Neruda een even veelzijdig als tragisch beeld van het Amerikaanse continent. In de bundel komen heel uiteenlopende genres, thema’s en technieken aan bod. Van natuurverzen en odes aan Zuid-Amerikaanse helden tot treurzangen en bittere politieke gedichten.

Neruda schreef een groot deel van het boek als banneling, want hij behoorde tot de Chileense Communistische Partij die door de Chileense president Gabriel González Videla buiten de wet was gesteld. Omdat Neruda geen kans onbenut liet om het regime aan te vallen, werd er zelfs een arrestatiebevel tegen hem uitgevaardigd.

Canto general, dat de ideologische overtuiging van de auteur uitademt, mocht niet in Chili verschijnen. Pas in 1952, na het vertrek van González Videla, keerde Neruda naar zijn vaderland terug en kon zijn kroniek er worden uitgegeven.

Maar daar stopt het verhaal niet. In 1973, een paar dagen voor Mikis Theodorakis’ muzikale interpretatie van Canto general voor het eerst in Chili zou worden opgevoerd, greep generaal Augusto Pinochet de macht. Daarbij kwam de president, Neruda’s vriend Salvador Allende, om het leven.

Amper een paar weken later overleed Neruda zelf. Zijn begrafenis eindigde in een massabetoging tegen de militaire staatsgreep. Daardoor kwamen zijn boeken weer op de zwarte lijst terecht. Dat zou zo blijven tot de democratie in 1990 werd hersteld.

4. Gender queer: een memoir, Maia Kobabe (2019)

In deze pakkende grafische roman schetst Maia (e/em/eir*) de moeizame, vaak pijnlijke, maar soms ook grappige exploratie van eir seksuele identiteit. Het gaat over de ontreddering tijdens de puberteit en verwarrende verliefdheden en intense vriendschappen tot de zoektocht naar de beste manier om als biseksueel en later als non-binair persoon uit de kast te komen.

Maia Kobabe begon Gender queer te schrijven om jonge mensen die hetzelfde meemaken een hart onder de riem te steken en anderen uit te leggen wat het betekent om non-binair en aseksueel te zijn. Het boek is dan ook veel meer dan een persoonlijk verhaal geworden.

Het is een gids over genderideniteit waar je als lezer slimmer en misschien ook wel empathischer van wordt. Alleen voelt lang niet iedereen zich geroepen om het in handen te nemen. Integendeel zelfs. Sommige Amerikaanse ouders en schoolbesturen zijn zo bang dat het boek hun kinderen ‘op ideeën zal brengen’ dat het ondertussen in tientallen scholen uit de rekken is gehaald.

Her en der krijgt het zelfs het label ‘pornografisch’ mee. Op dit moment is er geen enkel ander boek dat in zoveel Amerikaanse scholen en bibliotheken is verboden.

*Het Engels kent verschillende genderneutrale voornaamwoorden. Maia Kobabe gebruikt de zogenaamde ‘Spivak’-voornaamwoorden e/em/eir.

5. De Goelag Archipel, Aleksandr Solzjenitsyn (1973)

De Goelag Archipel is een monumentaal werk in drie delen, over de werkkampen voor dissidenten die strafrechtelijk vervolgd werden onder het Sovjetbewind van de jaren na de Tweede Wereldoorlog.

De auteur Aleksandr Solzjenitsyn (1918-2008) verbleef zelf acht jaar in zo’n kamp. Hij kwam daar terecht nadat hij in brieven aan een vriend zich kritisch had uitgelaten over Stalin. Na zijn vrijlating beschreef Solzjenitsyn in De Goelag Archipel hoe dissidenten onder erbarmelijke omstandigheden in de werkkampen werden ‘heropgevoed’ en miljoenen er de dood vonden. Vaak werden de werkkampen in het Westen toen nog beschreven als een uitwas van het stalinisme, maar Solzjenitsyn noemt de terreur in de kampen inherent aan het Sovjetsysteem. Daar waren sommige intellectuelen in het Westen niet gelukkig mee.

Het boek verscheen in 1973 voor het eerst in Parijs, een jaar later werd Solzjenitsyn uit de Sovjet-Unie verbannen. Samen met zijn gezin vestigde hij zich in Zwitserland en daarna in de VS. De criticus van het communisme uitte er steeds meer kritiek op het kapitalisme en de Westerse democratieën, vooral om hun ‘geestelijke uitgeputheid’, hun porno en hun popmuziek, ‘die vloeibare mest die zelfs onder het IJzeren Gordijn doorkroop’. Hij werd een groot verdediger van de traditionele christelijk-orthodoxe Russische waarden.

De Goelag Archipel was in Rusland lange tijd alleen ondergronds te verkrijgen, pas in 1989 werd het voor het eerst officieel uitgegeven in Rusland. In 2007 kreeg Solzjenitsyn de Staatsprijs van de Russische Federatie van ex-KGB-agent, president Vladimir Poetin.

Ontdek in 6 afleveringen waarom u zich de 30 verboden boeken niet mag laten afpakken.

Reeds verschenen:
– Van Lolita tot Persepolis: 30 verboden boeken die u móét gelezen hebben (deel 1)

– Van ‘Turks Fruit’ tot ‘Onderworpen’: 30 verboden boeken die u móét gelezen hebben (deel 3)

– Van ‘American psycho’ tot ‘Riskante relaties’: 30 verboden boeken die u móét gelezen hebben (deel 4)

– Van ‘Mieke Maaike’ tot ‘De Griezels’: 30 verboden boeken die u móét gelezen hebben (deel 5)