Van ‘Bambi’ tot Bertolt Brecht: 30 verboden boeken die u móét gelezen hebben (deel 6)

Sinds er boeken bestaan, lijken er verboden boeken te zijn. Knack selecteerde er 30 die nog altijd meer dan de moeite waard zijn om te lezen. Ontdek hier deel 6: de verboden boeken van Salman Rushdie, Bertolt Brecht, John Steinbeck, Felix Salten en Ernest Hemingway.

–

Lees hier het volledige Verboden boeken-dossier

1. De duivelsverzen, Salman Rushdie (1988)

Naast de Koran en de Bijbel zou De duivelsverzen weleens een van de meest besproken en minst gelezen boeken kunnen zijn, schreef Stine Jensen ooit, die in Nederland tien jaar college gaf over het boek.

De in India geboren schrijver Salman Rushdie behandelt de immigratieproblematiek van Indiase immigranten in Londen en verweeft zijn tekst met talloze verwijzingen naar de Koran. Moslims bestempelden dit als godslastering en het boek werd in verschillende landen verboden en verbrand.

De Iraanse leider ayatollah Khomeini sprak in 1989 een fatwa (een doodvonnis) uit tegen Rushdie en zette 2,5 miljoen dollar op zijn hoofd. In 1991 werd de Japanse vertaler doodgestoken, Rushdie zelf moest jarenlang onderduiken.

Op 22 augustus 2022 werd hij tijdens een voordracht in de VS aangevallen door een man met een mes. Rushdie overleefde de aanslag, maar verloor een oog. De fatwa tegen Rushdie heeft zonder twijfel gezorgd voor veel zelfcensuur, zoals Jensen zegt: wie durft nog alles te zeggen of te tekenen?

2. Driestuiversroman, Bertolt Brecht (1934)

De satirische en maatschappijkritische Driestuiversroman is een bewerking van Bertolt Brechts succesvolle theaterstuk De Driestuiversopera. De schrijver vond zijn inspiratie daarvoor in The beggar’s opera van John Gay uit 1728.

Het verhaal speelt zich af in Londen, aan het begin van de jaren twintig van de vorige eeuw. Het is een tijd vol corruptie en machtsmisbruik, waarvan gewone mensen onherroepelijk de dupe zijn. Hoofdpersonages zijn de bedelaarskoning Peachum, zijn dochter Polly en de louche zakenman Macheath. Ze verrijken zichzelf door anderen uit te buiten of op te lichten.

In Duitsland werd zowel het theaterstuk als het boek door de nazi’s verboden. Ze vonden dat het verhaal te decadent was en tegen de Duitse cultuur inging. Ook Brechts andere werken werden in de jaren dertig verboden of verbrand.

Na de Tweede Wereldoorlog vestigde de schrijver, die gevaar liep in de Verenigde Staten als communist te worden vervolgd, zich in Oost-Berlijn. Maar ook in de DDR belandde de Driestuiversroman op de zwarte lijst omdat het boek te donker en te pessimistisch was.

3. Bambi: een leven in het woud, Felix Salten (1923)

Felix Salten schreef Bambi helemaal niet als een kinderboek. Daarvoor is het verhaal over het jonge hertje dat de gevaren van het woud leert kennen net iets te wreed en te gelaagd. De dieren in het bos spreken met afgrijzen over hun grote vijand: de mens.

Ook Bambi moet vluchten voor bloeddorstige jagers. Volgens sommigen leken die verdacht veel op de Sturmabteiling, de beschermingsdienst die Hitler in 1921 had opgericht en die ook wel ‘de bruinhemden’ werd genoemd. Daarom liet Hitler alle exemplaren van Bambi verbranden.

Uitzonderlijk was dat niet: in de naziperiode werden duizenden boeken vernietigd. Literatuurwetenschappers hebben er daarna jaren over gedaan om het oorspronkelijke werk van Salten te reconstrueren. De befaamde Disney-verfilming is gebaseerd op een herschreven vertaling.

4. Van muizen en mensen, John Steinbeck (1937)

George en Lennie zijn landarbeiders die tijdens de Grote Depressie rondtrekken op zoek naar werk. Hun grote droom is om op een dag samen een boerderijtje te kopen. Onderweg komt Lennie, die een verstandelijke beperking heeft, vaak in de problemen. Hij houdt van zachte, aaibare dingen, maar kent zijn eigen kracht niet. Dat kost onder meer een puppy het leven.

Wanneer een mooie, jonge vrouw hem toestemming geeft om haar zachte haren te aaien, loopt het helemaal fout. Het controversiële vervolg, dat we hier niet onthullen, is een van de belangrijkste redenen waarom het boek door heel wat Amerikaanse scholen, universiteiten en bibliotheken werd gebannen.

Andere tegenstanders namen aanstoot aan de vloekwoorden, de racistische voorstelling van gekleurde mensen en de manier waarop vrouwen worden behandeld.

5. Afscheid van de wapenen, Ernest Hemingway (1921)

Deze roman gaat over de relatie tussen een Amerikaanse ambulancechauffeur en een Engelse verpleegster tijdens de Eerste Wereldoorlog, en tegelijk over het lijden van een hele generatie. In Italië werd het boek van bij de publicatie verboden omdat de vernederende nederlaag van het Italiaanse leger in de slag bij Caporetto in 1917 erin wordt beschreven.

Daarbij speelde Hemingways openlijke minachting voor Mussolini en het fascisme ongetwijfeld een rol. Fernanda Pivano, een Italiaanse schrijfster en vertaalster, werd in 1943 nog gearresteerd voor het illegaal vertalen van de roman.

Ook in Ierland, dat zich kort ervoor van Groot-Brittannië had afgescheiden en zijn katholieke identiteit wilde versterken, kwam het boek op de zwarte lijst te staan. Dat de hoofdpersonen een seksuele relatie hebben en ook nog een buitenechtelijk kind krijgen, vond men daar onaanvaardbaar.

Niet veel later werd in Ierland het Committee on Evil Literature opgericht dat jarenlang duizenden boeken zou verbieden.

Ontdek in 6 afleveringen waarom u zich de 30 verboden boeken niet mag laten afpakken.
Reeds verschenen:
– Van Lolita tot Persepolis: 30 verboden boeken die u móét gelezen hebben (deel 1)

– Van J.K. Rowling tot Pablo Neruda: 30 verboden boeken die u móét gelezen hebben (deel 2)

– Van ‘Turks Fruit’ tot ‘Onderworpen’: 30 verboden boeken die u móét gelezen hebben (deel 3)

– Van ‘American psycho’ tot ‘Riskante relaties’: 30 verboden boeken die u móét gelezen hebben (deel 4)

– Van ‘Mieke Maaike’ tot ‘De Griezels’: 30 verboden boeken die u móét gelezen hebben (deel 5)