Vadertje Haydn noemde zijn vrouw ‘hels beest’

Ben Daeter dook met ‘Componisten zijn ook mensen’ in het privéleven van toondichters.

Ga je minder van zijn muziek houden omdat Johann Sebastian Bach een moeilijk en weinig tactvol mens was? En word je Haydn-fan omdat hij zo’n fijne kerel was?

Niet iedereen zal Joseph ‘Vadertje Haydn overigens een aangename kerel vinden. Zo was hij niet altijd eerlijk en verkocht hij pianostukken van zijn leerling Pleyel als eigen composities. En zijn vrouw noemde hij wel eens een ‘hels beest’. Misschien wel begrijpelijk als je weet dat ze zijn manuscripten soms als haarkrullers gebruikte. Leuke mensen om uit te nodigen waren in elk geval Grieg, Gershwin, Corelli, ook de in Luik geboren César Franck. Te mijden: zeker de norse dictatoriale Händel. En laat ik nu net erg veel van zijn muziek houden. Een gevaarlijk man was hij, die een ruzie met een collega-componist op straat in een duel uitvocht. Gelukkig brak de punt van de degen van zijn tegenstander.

Ben Daeter schrijft niet alleen over het karakter van de componisten. Hij heeft het in diverse hoofdstukjes ook over bijvoorbeeld hun woningen, hobby’s, uiterlijk en natuurlijk over hun relaties. Velen trouwden of hadden een verhouding met hun vaak zeer jonge leerlingen. Liszt had minstens 26 affaires en zijn pianolessen met knappe leerlingen duurden soms wel wat lang. Nu en dan heb je het gevoel dat je een roddelblaadje leest, maar Daeter houdt het beschaafd. Ook als hij het over ziektes en kwalen van componisten heeft. Ravel, als chauffeur een brokkenmaker, had wellicht een hersentumor. Donizetti en Schubert overleden aan de gevolgen van syfilis. De Gentse musicus Jacob Obrecht stierf in Italië aan de pest. Niet zelden is er ook sprake van psychische aandoeningen. De depressieve Mendelssohn stierf allicht van verdriet nadat zijn zus overleed na een beroerte, Schumann had een panische angst om gek te worden, Tsjaikovski kampte heel zijn leven met zenuwcrises.

Tekenend voor de angst onder het Stalinregime: Sjostakovitsj was er in 1948 zo van overtuigd dat hij ’s nachts zou worden gearresteerd door de KGB dat hij al klaar stond in de gang opdat zijn gezin niet zou worden gestoord. Overigens was hij zo’n pietje-precies dat hij erover waakte dat thuis alle klokken wel degelijk gelijk stonden. Soms verstuurde hij brieven naar zichzelf om te controleren of de post behoorlijk werkte. Maar misschien wou hij weten of zijn brieven niet gecensureerd werden. Wel heel ongewoon bij componisten: Sjostakovitsj was een gediplomeerd voetbalscheidsrechter.

Gaan voetbalminnende melomanen daarom anders naar hem luisteren? Neen toch? Maar misschien klinkt Mahlers liedcyclus ‘Kindertotenlieder’ toch iets anders als je die beluistert als de voorbode van de dood van zijn dochter. En ja: componisten zijn ook mensen. Of dacht je van niet?

Fred Braeckman