Recensie: ‘Ten derden male’ van Jos Geysels en Erik Vlaminck is alweer een noodzakelijk pamflet tegen armoede

Dat Jos Geysels en Erik Vlaminck in acht jaar tijd hun derde pamflet tegen de armoede moeten schrijven, zegt genoeg. Almaar meer Belgen moeten het met minder stellen.

In 2021 groeide het vermogen van de Belgen met 62,4 miljard euro, waarvan om en bij de 45 miljard afkomstig was van winsten uit beleggingsfondsen en aandelen. Het gemiddelde vermogen van de Belg kwam daardoor op 351.330 euro uit, waarmee hij op de zevende plaats stond op de wereldranglijst. Tegelijk liepen 2.199.000 Belgen in hetzelfde jaar het risico op armoede of sociale uitsluiting en zat negen procent van de bevolking onder de armoedegrens. Het aantal mensen dat een leefloon kreeg was in tien jaar met veertig procent gestegen tot rond de 150.000.

Het zijn hallucinante cijfers die Jos Geysels en Erik Vlaminck opsommen in hun pamflet Ten derden male. Dat is, zoals de titel al laat vermoeden, het derde in een reeks die in 2014 begon met De schande en de keerzijde en vijf jaar later werd gevolgd door Uit woede en onbegrip. Maar ten goede is er nog niet veel veranderd. De kinderarmoede is even met een procent gedaald, moeten de auteurs toegeven, maar voor het overige is het allemaal kommer en kwel. Er is een gebrek aan sociale woningen en de Vlaamse overheid maakt daarom de criteria strenger in plaats van meer woningen te voorzien. Er zijn heel wat zaken waar mensen in armoede recht op hebben, alleen worden ze verondersteld daar zelf het bewijsmateriaal voor aan te leveren. Dat is niet altijd eenvoudig, waardoor soms de helft van de rechthebbenden uit de boot valt.

Corona en de klimaatverandering hebben de kloof tussen rijk en arm alleen maar groter gemaakt, lezen we. Het aantal aangelegde privézwembaden steeg in 2021 met een derde, terwijl er almaar meer openbare zwembaden dichtgaan en niet worden vervangen omdat de armlastige lokale besturen het niet meer kunnen betalen. En wie profiteert er van de subsidies voor zonnepanelen, warmtepompen en thuisbatterijen? Degenen die ze zich kunnen veroorloven, terwijl zij die aangewezen zijn op de private huurmarkt vaak alleen maar kunnen dromen van een goed geïsoleerd en dus energiezuinig huis.

Geysels en Vlaminck beperken zich niet tot klagen. Ze dragen ook oplossingen aan. Zo pleiten ze voor een vermogensbelasting — ook al hebben we die al, maar dan in verkapte vorm en onder een heel aantal andere namen — en voor een fatsoenlijk leefloon dat minstens de hoogte van de armoedegrens bereikt, wat nu het geval niet is. Ze willen ook dat alle verdoken kosten uit de energiefactuur gehaald worden en opnieuw betaald worden met belastinginkomsten, zoals dat vroeger het geval was, en waardoor de kleinste verdieners eraan konden ontsnappen.

Is Ten derden male een goed boek? Nee, daarvoor is het te veel een aframmeling van cijfers en snel op elkaar volgende opmerkingen. Maar een pamflet als dit lees je niet voor de stijl of de spitsvondige formuleringen. Het is een noodzakelijk boek, daar draait het om, en iedereen met het hart op de juiste plaats hoopt dat het nooit een vierde maal geschreven moet worden.