Susan Sontag – Herboren: dagboeken en aantekeningen 1947-1963

Je leest de dagboeken van Susan Sontag met gêne. We geloven Sontags zoon David Rieff maar al te graag als hij in het Voorwoord schrijft dat er dingen in staan die hij liever niet had willen weten.

Over de schrijfster Iris Murdoch, met wie hij een tijdlang naar bed ging, wist Elias Canetti maar weinig goeds te vertellen in zijn Party tijdens de blitz .

Zijn afkeer ging ver: ‘Ze droeg reusachtige sandalen, die haar grote platvoeten nog eens extra accentueerden.’ Maar er is een lichtpunt in het portret dat Canetti van Murdoch maakte: ‘Ze gaf niemand voor iemand anders op en raakte daardoor in grote moeilijkheden. ‘

In Herboren , de dagboeken (1947-1963) van Susan Sontag (1933-2004), zoeken we vergeefs naar zo’n lichtpunt. We zijn getuige hoe Sontag, een intellectuele jonge vrouw, al snel de socioloog (Philip Rieff) dumpt met wie ze in 1951 getrouwd was. Erg gelukkig was ze niet in dat huwelijk. Behalve een kind kwamen er alleen maar brokken van.

Na de breuk en scheiding (1959) schrijft Sontag alleen nog wrede dingen over haar ex. Er is geen mededogen, zoals bij Canetti, en dat verwondert niet als je weet hoe Sontag over de liefde denkt. Op 25 februari 1958 noteert ze dat ‘liefde een uitwisseling van vijandelijkheden’ dient te zijn: ‘Sadisme, vijandigheid: wezenlijke kenmerken van liefde.’

Sontag sluit zich op in haar narcisme, en vindt dat enig: ‘Om te kunnen schrijven moet ik van mijn naam houden. Een schrijver is verliefd op zichzelf’ (19 februari 1959).

Sontags intellectuele dagboek verwordt vanaf dan tot een chronologisch overzicht van haar ongelukkige seksuele relatie met H., een vrouw die zelf alleen maar dubt over haar afgebroken verhouding met ‘Irene’ (de toneelschrijfster Maria Irene Fornes). Sontag is de zwakke partij in die verhouding. Ze lijdt zeer onder het gedrag van H., die haar tot in het bed vernedert.

Je leest deze dagboeken met gêne. We geloven Sontags zoon David Rieff maar al te goed als hij in het Voorwoord schrijft dat er dingen in staan die hij liever niet had willen weten en die hij liever niet aan anderen had geopenbaard. Dat hij de dagboeken van zijn moeder toch uitgaf, is wellicht de expressie van een masochistisch familietrekje.

Piet de Moor